به گزارش ایرنا، ۲۴ الی ۳۰ اکتبر هرسال، بر اساس سند نهایی آخرین اجلاس فوق العاده مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۸ میلادی راجع به خلع سلاح  ( A/RES/S-۱۰/۲) و متعاقب آن قطعنامه A/RES/۵۰/۷۲   مورخ ۱۲ دسامبر ۱۹۹۵ میلادی، «هفته خلع سلاح» نامگذاری شده و از تمامی دولت ها و سازمان های غیردولتی درخواست مشارکت به عمل آمده است.

به همین مناسبت تارنمای سازمان ملل متحد به نقل از «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل متحد، نوشته است: «خلع سلاح باید در مرکز تلاش های مشترک ما برای صلح و امنیت باشد».

امروزه سلاح های تخریب جمعی به ویژه، سلاح های هسته ای در راس نگرانی های جهانی قرار گرفته است زیرا قدرت تخریبی بالای اینگونه سلاح ها تهدید بزرگی برای حیات و تمدن جامعه بشری است.

 اکنون سوال مهم و اساسی در شرایط کنونی جامعه بین المللی که باید از خود پرسید آن است که خلع سلاح چیست و چه دولت هایی باید آن را انجام دهند؟ آیا سازوکاری برای نظارت بر خلع سلاح یکسان و بدون تبعیض میان کشورها در سطح بین المللی وجود دارد یا خیر؟

خلع سلاح؛ سنگ بنای استقرار صلح و امنیت بین المللی

بدون تردید جهان با تشدید پدیده «رقابت تسلیحاتی» و جنگ های سرد و تلاش بی امان برای انباشتن انواع سلاح های جنگی هرگز روی صلح و امنیت را نخواهد دید. خلع سلاح عبارت است از نابودی یا کاهش تسلیحاتی در سطح ملی، منطقه ای یا بین المللی. هدف از خلع سلاح همانا استقرار صلح و امنیت بین المللی است که منشور سازمان ملل متحد در مواد مختلفی بر آن تاکید کرده است. مقدمه منشور بر زیستن در صلح و متحد ساختن قوای خویش به منظور حفظ صلح و امنیت بین المللی تاکید کرده است.

همچنین بند (۱) ماده (۱۱) منشور اشعار می دارد: «مجمع عمومی می تواند اصول کلی همکاری برای حفظ صلح و امنیت بین المللی منجمله اصول حاکم بر خلع سلاح و تنظیم تسلیحات را را مورد رسیدگی قرار دهد و ممکن است در مورد اصول مذکور به اعضا یا به شورای امنیت یا به هر دو توصیه هایی بنماید».

مفهوم خلع سلاح برای نخستین بار در سال ۱۹۵۹ میلادی در دستور کار مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت. مجمع عمومی در سال ۱۹۷۸ میلادی نخستین اجلاس فوق العاده خلع سلاح برگزار شد و در سال های ۱۹۸۲ و ۱۹۸۸ میلادی دومین و سومین نشست های آن نیز برگزار شد. در این راستا مجمع با اختیارات مصرح در ماده (۷) منشور، نهادهایی نظیر «کمیته خلع سلاح و امنیت بین المللی» و «کمیسیون خلع سلاح ملل متحد» را تاسیس کرده است.

بنابراین هدف اصلی خلع سلاح در وهله نخست حفظ صلح و امنیت بین المللی، احترام به اصول انسانیت، حمایت از غیرنظامیان، ارتقای توسعه پایدار، تسهیل اعتمادسازی میان ملت ها، پیشگیری و پایان بخشیدن به مخاصمات مسلحانه است.

خلع سلاح؛ از برخی اقدامات منطقه ای تا ضرورت نگاه یکپارچه و جهانی

افزایش مناقشات بین المللی، خطرناک بودن زرادخانه های هسته ای، فجایعی چون بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی، زخمی و کشته شدن هزاران و صدها هزار انسان بی گناه، قدرت تخریبی و کشتار بسیار بالای این تسلیحات باعث شده است تا بیشتر مردم دنیا و کشورها خواستار جهانی عاری از تسلیحات اتمی باشند.

گرچه خلع سلاح پدیده ای عام تر از خلع سلاح هسته ای یا سلاح های کشتار جمعی است اما نظر به اهمیت تخریب و میزان خطرات این نوع سلاح ها، اقدامات بین المللی مختلفی در برخی از مناطق جهان انجام شده است تا سایه سنگین وحشت ناشی از انباشتن این سلاح ها را از سر مردم بردارد به همین دلیل مناطق عاری از سلاح های هسته ای در بعضی از مناطق جهان شکل گرفته است. مناطق عاری از سلاح هسته ای به این معنی است که کشورهای منطقه ای خاص با درک ضرورت حذف سایه سنگین سلاح های هسته ای از حیات شهروندان و انسان های بی گناهی که ممکن است قربانی دکترین منسوخ بازدارندگی شوند، بر اساس ماده (۷) معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای که حق گروهی آن ها را مبنی بر انعقاد پیمان های منطقه ای به منظور حصول اطمینان از نابودی کامل چنین سلاح هایی مجاز می دارد، تصمیم می گیرند ضمن انعقاد معاهدات منطقه ای اعلام نمایند که تحت هیچ شرایطی حتی به صورت آزمایش های صلح آمیز، به کاربرد سلاح های هسته ای متوسل نگردند. در حــال حاضــر شــش منطقــه بــه عنــوان منــاطق عــاری از ســلاح هســته ای شناخته شده اند که عبـارت انـد از:

 ۱-    منطقه قـاره ی قطـب جنـوب (جنوبگـان) بر اساس معاهـده  ۱۹۵۹ واشــنگتن 

قطـب جنـوب با مساحت ۱۴ میلیون کیلومتر مربع که مربوط به کشوری خاص نبوده و متعلق به همگان (Res communis) است، به نوعی میراث مشترک بشریت محسوب می گردد. از دسـامبر سـال ۱۹۵۹ میلادی وفق معاهده جنوبگـان، این منطقه بـه عنـوان یـک منطقـه عـاری از سـلاح هسـته ای اعـلام شـده اسـت که بر اساس آن کاربرد هــر گونــه ســلاح، انفجارهای هسته ای و بیـرون ریخـتن پسـاماند هـای رادیـو اکتیـو ممنـوع است.

۲-   منطقه آمریکــای لاتــین بر اساس معاهــده ۱۹۶۷ تلاتلولکــو

بر اساس معاهده ۱۹۶۷ مربوط به منــع اســتقرار ســلاح هــای هســته ای در آمریکــای لاتــین و منطقه کارائیب، موسـوم بـه معاهـده تلاتلولکـو، آمریکــای لاتــین و منطقــه کارائیــب بــه عنــوان منطقــه عــاری از ســلاح هســته ای اعلام شده است.

۳-  منطقه اقیــانوس آرام جنــوبی بر اساس معاهــده ۱۹۸۵ راروتونگــا

از ســال ۱۹۸۵ میلادی بر اساس معاهــده منطقــه عــاری از ســلاح هســته ای اقیــانوس آرام جنــوبی، موسوم به معاهده راروتونگـا، منطقه اقیـانوس آرام جنـوبی بـه عنـوان یـک منطقه عـاری از سـلاح هسـته ای، اعلام و مطابق با آن تمامی آزمـایش هـای هسـته ای اعم از صلح آمیز و غیرصلح آمیز ممنوع شد.

۴-   منطقه آســیای جنــوب شــرقی بر اساس معاهــده ۱۹۹۵ بــانکوک

از سال ۱۹۸۵ میلادی وفق معاهــده منطقــه عــاری از ســلاح هســته ای آســیای جنــوب شــرقی، موســوم بــه معاهــده بــانکوک، منطقه آسـیای جنـوب شـرقی به عنوان منطقه عاری از سلاح های هسته ای اعلام شد.

۵-   منطقه آفریقــا بر اساس معاهــده ۱۹۹۶ پلــیندابــا

از سـال ۱۹۹۶ میلادی وفق معاهـده منطقـه عـاری از سـلاح هسـته ای آفریقـا، موسـوم بـه معاهـده پلیندابا، قـاره آفریقـا نیز بـه عنـوان یـک منطقـه عـاری از سـلاح هسـته ای اعلام شد.

 ۶-   منطقــه آســیای مرکــزی بر اساس معاهـده ۲۰۰۶ سیمپالاتینسـک

سرانجام از سال ۲۰۰۶ میلادی نیز کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان بر اساس معاهده منطقه ای عاری از سلاح هسته ای آسیای مرکزی نسبت به اعلام این منطقه به عنوان منطقه عاری از سلاح های هسته ای اقدام کردند.

تبعیض در خلع سلاح؛ لزوم چاره اندیشی جامعه جهانی

علیرغم درک جهانی ضرورت خلع سلاح به عنوان مقدمه ای برای استقرار صلح و امنیت در جهان، با تکیه بر «اصل برابری دولت ها» در بند (۱) ماده (۲) منشور، تمامی کشورها باید در این پدیده جهانی مشارکت نمایند. متاسفانه امروز کشورهای غربی به ویژه آمریکا و حمایت آن ها از رژیم صهیونیستی، بزرگترین مانع تحقق خاورمیانه عاری از سلاح های هسته ای به عنوان بخشی از تلاش های منطقه ای در جهت نهضت جهانی خلع سلاح است.

برای مثال علیرغم آن که موضوع خاورمیانه عاری از سلاح اتمی برای نخستین بار از سوی ایران مطرح شد، اما حمایت غرب از رژیم صهیونیستی بزرگترین مانع شکل گیری خاورمیانه عاری از سلاح های هسته ای است. ، خاورمیانه یکی از مناطق حساس جهان است که با دخالت غرب و وقوع درگیری های مختلفی چون جنگ های شش روزه؛ جنگ تحمیلی عراق علیه ایران؛ اشغال کویت از سوی عراق؛ جنگ آمریکا و متحدانش علیه عراق؛ جنگ عربستان علیه یمن؛ درگیری های گروه های تروریستی مختلفی چون داعش و ... نیازمند اعلام آن به عنوان منطقه عاری از سلاح های هسته ای است.

همچنین اقدامات پنهان برخی کشورها همچون عربستان سعودی در سطح منطقه تهدیدی جدی برای صلح و امنیت بین المللی است. در واقع اقدامات مخفیانه و غیرشفاف عربستان برای دست‌یابی به سلاح هسته‌ای و تولید اورانیوم غنی ‌نشده که بعدها می‌تواند آن را برای تهیه سوخت تسلیحاتی هسته‌ای غنی‌سازی کند، نگرانی‌هایی را در سطح منطقه و جهان ایجاد کرده؛ به ویژه اینکه سعودی ها هنوز حاضر نشده‌اند بازرسی‌های پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بپذیرند.

مشارکت فعال ایران در خلع سلاح؛ مانع تراشی آمریکا و رژیم صهیونیستی

جمهوری اسلامی ایران ضمن حضور فعال خویش در کمیته خلع سلاح مجمع عمومی سازمان ملل متحد همواره مدافع اجرای صحیح و عادلانه این پدیده در جهان بوده است. به رغم اعلام مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران در این زمینه و پیگیری های مکرر مقامات و نمایندگان کشور در مجامع بین المللی از جمله کنفرانس های سازمان ملل متحد تحت عنوان «ایجاد یک منطقه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی در خاورمیانه»، و به رغم فتوای مقام معظم رهبری که فرمودند: «به اعتقاد ما افزون بر سلاح هسته ‌ای، دیگر انواع سلاح‌ های کشتار جمعی، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند. ملت ایران که خود قربانی کاربرد سلاح شیمیایی است، بیش از دیگر ملت ‌ها خطر تولید و انباشت این گونه سلاح‌ ها را حس می‌کند و آماده است همه امکانات خود را در مسیر مقابله با آن قرار دهد. ما کاربرد این سلاح ‌ها را حرام، و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابناء بشر از این بلای بزرگ را وظیفه‌ همگان می ‌دانیم». متاسفانه کارشکنی و اخلال آمریکا و رژیم صهیونیستی که بزرگترین زرادخانه ‌های سلاح های کشتار جمعی از جمله تسلیحات هسته‌ای در جهان را در اختیار دارند، و همچنین تلاش مستمر برای لغو کنفرانس های مشابه در سال های مختلف، مهمترین مانع بر سر راه تحقق چنین امری بوده است. در واقع اعمـال نفـوذ ایـالات متحـده آمریکـا و برخـی از کشـور های اروپـایی طرفـدار رژیم صهیونیستی را باید مـانع اصلی تحقـق ایـن هـدف در منطقـه توصیف کرد.

روشن است تشکیل منطقه بدون سلاح های کشتار جمعی در خاورمیانه ایجاب می‌کند که رژیم صهیونیستی به کلیه اسناد مربوط به حقوق بین الملل مرتبط بپیوندد. مهمتر از همه، این رژیم باید بدون پیش شرط به ان پی تی هم بپیوندد و تمام تاسیسات و فعالیت‌های هسته‌ای خود را تحت نظارت جامع آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دهد؛ اما آیا با جولان آمریکا و متحد آن در منطقه یعنی رژیم کودک کش صهیونیستی به عنوان سردمداران نقض حقوق بشر و جنایات ضدبشری در یمن، سوریه، عراق... و حامیان اصلی تروریسم در منطقه؛ چشم امید به خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای و دستیابی انسانها به جهانی امن را به سرابی خیالی تبدیل نخواهد کرد؟