امسال نیز این درگیری ها شدت گرفت و دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان یکدیگر را متهم کردند. در این بین استدلال جمهوری آذربایجان ۴ قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد است که قابلیت اجرایی به خود نگرفته است؛ قطعنامه ای که بر حفظ تمامیت ارضی این کشور و خروج نیروها از خاک آن تأکید داشت. عدم اجرایی شدن این قطعنامه ها موجب شد تا جمهوری آذربایجان به تنهایی درصدد اجرا کردن آن باشد. البته این کشور اعلام کرد که با حفظ مناطق تحت کنترل حاضر به رایزنی ها با نظارت گروه مینسک برای برقراری آتش بس نیز خواهد بود. البته بحث آزادسازی ۵ منطقه، بازگشت یک میلیون نفر از ساکنان این کشور از مناطق ترک شده و خروج نیروهای ارمنی نیز از دیگر شروط جمهوری آذربایجان برای گام های بعدی از جمله مذاکره درباره رژیم حقوقی قره باغ بود. در منطقه قره باغ حدود ۴۰هزار نفر از ساکنان جمهوری آذربایجان از این منطقه بیرون رانده شدند و تماما ارمنی ها در آن حضور دارند. در این بین باکو در تلاش است تا بار دیگر مردم خود را در آنجا مستقر کند. در حال حاضر این موارد مطرح بوده؛ که بی شباهت به طرح مادرید نیست، یا طرح قازان که با مشارکت پوتین و رئیس جمهور پیشین ارمنستان و الهام علی اف شکل گرفت که در آن پیشرفتی حاصل نشد.

در بررسی تحولات جاری به نظر می رسد که جمهوری آذربایجان به پیشروی های خود ادامه دهد و کنترل مناطقی دیگر را به دست گیرد. همانطور که شاهد بودیم وزیران خارجه دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان با پیشنهاد ولادیمیر پوتین و به دعوت سرگئی لاوروف به روسیه سفر کردند و در ادامه برنامه های خود به آمریکا رفته و با مایک پمپئو رایزنی کردند. البته گفتگوها به صورت سه جانبه نبود و دو کشور به صورت جداگانه با مقام های روسیه و آمریکا گفتگو کردند. با مشخص شدن نتیجه این دیدارها و مذاکرات، این مناقشه می تواند با برقراری آتش بس پایان یابد. گرچه نمی توان جنگ طولانی مدتی را متصور بود و به نظر می رسد که به زودی درگیری ها خاتمه یابد چرا که تنها راه برای حل این بحران متوسل شدن به دیپلماسی و میز گفتگو است.

اگرچه در روزهای اخیر ایالات متحده آمریکا از ارمنستان اعلام حمایت کرده اما نقش روسیه در این ماجرا پررنگ تراست. از آنجایی که پوتین علاقمند به پیروزی مجدد ترامپ در انتخابات سوم نوامبر است؛ از همین رو پیشنهاد داده تا وزرای خارجه دو کشور به آمریکا سفر کنند تا اگر اقدامی نیز صورت می گیرد با حضور واشنگتن باشد تا ترامپ نیز بتواند برگ برنده ای را تا پیش از برگزاری انتخابات برای خود فراهم کند.

در حال حاضر با تداوم مناقشه قره باغ کفه ترازو به نفع جمهوری آذربایجان سنگین تر است؛ اگرچه گروه مینسک از جمهوری آذربایجان جانبداری نکرده اما با توجه به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل باکو ممکن است به پیشروی های خود ادامه دهد.

در طرف دیگر ماجرا مسکو و ایروان هستند که با هم پیمان استراتژیک دارند و روسیه با توجه به پایگاه های نظامی خود در ارمنستان همواره حامی این کشور بوده است. اما این بار روسیه آنچنان در ماجرا ورود پیدا نکرده و همین امر موجب شده تا آذربایجان بتواند به پیشروی های خود ادامه دهد. در صورت عدم دخالت نظامی روسیه در این مناقشه جمهوری آذربایجان قادر است پیشروی های خود را بیش از پیش افزایش دهد. به نظر می رسد سیاست روسیه در مواجهه با بحران قره باغ به گونه ای است تا فرصتی برای مذاکره بین طرفین به وجود آید. چنین سناریویی نسبت به ادامه جنگ و درگیری محتمل تر است. اما تفاوت اینجاست که جمهوری آذربایجان با دست پُر پشت میز مذاکره خواهد نشست. ضمن این که الهام علی اف در روزهای اخیر اعلام کرد که  با آزادسازی قصبه " آقبند " شهرستان "زنگیلان " کنترل کامل بر مرز مشترک جمهوری آذربایجان و ایران تامین شد که با این اتفاق آنها در زمین خود و در کنار مرز ایران مستقر شدند. چنین تحولی می تواند به نگرانی ها در خصوص استقرار نیروهای تکفیری در نزدیکی مرز ایران نیز پایان دهد؛ چرا که باکو به مسئولیت خود آگاه است و در این راستا از ورود نیروهای بیگانه ممانعت به عمل خواهد آورد. در پی این اتفاق که پس از گذشت ۲۷ سال رخ داد، الهام علی اف به مردم خود و به ویژه مردم ایران نیز تبریک گفت که بهتر بود رئیس جمهوری کشورمان نیز همین تبریک را متقابلا می گفت که می توانست بهتر موثر واقع شود.

جمهوری اسلامی ایران حفظ تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان و احترام به منشور سازمان ملل متحد و قوانین بین المللی را مورد تاکید قرار داده و خواستار پایان درگیری ها و آغاز مذاکرات برای صلح شده اما اعلام این مواضع به تنهایی کارساز نیست.برنامه ریزی برای سفرهای دیپلماتیک به جمهوری آذربایجان و ارمنستان و همچنین برگزاری نشستی با حضور ایران، ترکیه، جمهوری آذربایجان می توانست موثر واقع شود. در مراحل بعد نشست های می توانست به صورت چهارجانبه و با حضور روسیه تشکیل شود. برگزاری چنین نشست هایی می تواند خروجی های خوبی در بر داشته باشد و باعث ایجاد اعتماد بین طرفین شود؛ ضمن اینکه ایران نیز می تواند به بیان دغدغه های خود بپردازد.

310311