به گزارش ایرنا، حدود یک ماه است که از آغاز روند جدید درگیری‌های جدید میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در حالی نزدیک به یک ماه است که ادامه داشته که به نظر می رسد این بار تنش‌ها میان طرفین بیش از گذشته تشدید شده و هیچ کدام به توقف تبادل آتش رضایت نمی‌دهند. این مسئله نگرانی‌ها در مورد کشیده شدن این دو کشور به سوی یک جنگ تمام عیار و همچنین پیامدهای آن در منطقه را افزایش داده است.

این دو کشور منطقه قفقاز سالهاست بر سر منطقه ناگورنو قره‌باغ مناقشه داشته اند که هر از گاهی بر سر آن درگیری‌هایی داشته‌اند. در این میان برخی کشورهای غربی تلاش کرده‌اند با تشکیل گروه میسنک به این مناقشه یاپان دهند اما در این مسیر ناکام بوده‌اند. گروه میانجی مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا ویژه حل مناقشه قره‌باغ در سال ۱۹۹۲ تاسیس شد و روسیه ، فرانسه و آمریکا از سال ۱۹۹۷ میلادی ریاست مشترک در این گروه را بر عهده دارند.

برخی کارشناسان این مسئله را مطرح می‌کنند که چرا سیاستهای کشورهای غربی سالهاست نسبت به حل‌وفصل این منازعه در منطقه قفقاز شکست خورده و غرب در پایان دادن به این درگیری‌ها ناتوان بوده است. در این میان برخی تحلیل‌گران بر این باورند که غرب عزم سیاسی جدی برای حل این مناقشه نداشته و هرگز در مسیر ترسیم نقشه راهی برای حصول صلح پایدار میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان گام برنداشته است.

به دنبال درگیری‌های جدید میان ایروان- باکو، مقامات غربی ضمن رایزنی با یکدیگر در مورد مناقشه قره باغ بر توقف درگیری ها و برقراری آتش‌بس تاکید داشته‌اند اما این موضع‌گیری‌ها تاثیری در کاهش تنش‌ها در قره باغ نداشته است.

به نظر می رسد سازوکارهای غرب برای حل مناقشه غرب جواب نمی‌دهد و باید بر روی مکانیزم های منطقه ای و راهکارهای کشورهای همسایه از جمله همکاری‌های ایران، روسیه و ترکیه تمرکز کرد.

بهره‌گیری از توانمندی و ظرفیت ایران و روسیه

از زمان آغاز موج درگیری‌های جدید میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، ایران و روسیه به طور جدی وارد عمل شده‌اند تا صلح پایدار میان ایروان- باکو ایجاد شود و رایزنی‌های جدی دیپلماتیک را سرلوحه سیاستهای خود قرار داده‌اند. تهران و مسکو بارها تاکید کرده‌اند که ابزارهای دیپلماتیک در نهایت موجب حل ‌و فصل مناقشه قره باغ خواهد شد و طرفین نباید بر اقدامات نظامی اصرار ورزند چون در صورت دامنه دار شدن این مناقشه منطقه شاهد تحولات پرتنش‌تری در آینده خواهد شد. پس از گذشت نزدیک به یک ماه از آغاز درگیری‌های جدید، بسیاری ایمان آورده‌اند که کلید پایان مناقشه قره‌باغ در دستان کشورهای همسایه همچون ایران، روسیه و ترکیه است و این سه کشور می توانند با همکاری و همفکری بر این منازعه پایان دهند.

در این میان جمهوری اسلامی ایران با توجه به روابط خوبی که با دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان داشته از ظرفیت و توانمندی بالایی برای کمک به حل مناقشه میان طرفین برخوردار است و کارشناسان نیز بر این مسئله تاکید کرده اند که نقش تهران برای ایجاد صلح پایدار در منطقه قفقاز می تواند بسیار سازنده‌تر از قدرتهای غربی باشد.

ایران و روسیه که همواره بر کاهش تنش‌های منطقه‌ای تاکید داشته‌اند، نمی خواهند منطقه قره‌باغ بستری برای حضور تروریستها شود به همین بر لزوم حل‌وفصل سریع مناقشه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان اعتقاد دارند. در این میان نقش ترکیه نیز که به حمایت از باکو متهم شده، می‌تواند اثربخش باشد در صورتی که سازوکارهای آنکارا در مسیر تنش‌زدایی و حفظ آتش‌بس میان ایروان و باکو حرکت کند.

قطعا همکاری‌های سه جانبه تهران- مسکو- آنکارا از ظرفیت بالایی برای حل منازعه ایروان- باکو برخوردار است بنابراین لازم است به طور فوری تروئیکایی از این سه کشور تشکیل و بر توقف فوری درگیری‌ها و در نهایت ایجاد صلحی پایدار در قره باغ متمرکز باشد. مطمئنا تداوم درگیری‌ها به نفع هیچ کس نخواهد بود.

عدم کارایی یا عدم تمایل غرب؟

مقامات کشورهای غربی طی یک ماه اخیر ضمن رایزنی با یکدیگر در مورد مناقشه قره باغ، گفت‌وگوها و مذاکرات مختلفی با مقامات ارشد ارمنستان و جمهوری آذربایجان داشته‌اند اما به نظر می رسد تاثیرگذاری آنها برای کاهش تنش‌ها ضعیف بوده و آن چنان که باید و شاید اثربخش نیست.

برخی تحلیل‌گران به مسئله عدم توانمندی سازوکارهای غرب برای حل مناقشه غرب و برخی دیگر به عدم تمایل کشورهای غربی برای حل و فصل این مناقشه اشاره کرده‌اند که قبال بررسی هستند. اینکه چرا قدرت‌های غربی تاکنون نتوانسته‌اند به میانجی موثری میان ایروان- باکو تبدیل شوند جای سوال دارد.

برخی بر این باروند که تشدید آتش درگیری‌ها در منطقه قفقاز برای غرب امتیاز سیاسی دارد و زمینه را برای نفوذ و حضور پررنگ تر در این منطقه فراهم می‌کند. البته نباید فراموش شود که تشدید تنش‌ها در این منطقه می تواند امنیت انرژی اروپا را به مخاطره بیندازد بنابراین صلح پایدار میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان به نفع اروپا نیز است.

در روزهای اخیر واشنگتن نیز نقش پررنگ‌تری در این مناقشه ایفا کرده و مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا روز جمعه با وزرای خارجه جمهوری آذربایجان و ارمنستان در واشنگتن دیدار کرده تا دو طرف را به توقف درگیری‌ها متقاعدکند اما بعید است کاخ سفید راهکار موثر و سازنده ای را در این مسیر از پیش تعیین شده داشته باشد. با این حال دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا که این روزها جایگاهش را پیش از انتخابات ریاست جمهوری در خطر می بیند و به دنبال جلب نظر مردم آمریکا بوده، شاید به صضورت نمایشی با هدف گرفتن امتیاز سیاسی به دنبال این باشد تا نشان دهد کاخ سفید راهکارهای موثری برای حل مناقشه قره‌باغ ارائه کرده است.

جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز روز گذشته با مایک پمپئو درباره درگیری‌های قروه باغ گفت و گو کرده و دو طرف بر لزوم برقراری آتش‌بس فوری و احترام به توافق صورت گرفته در این رابطه تاکید کردند. آن‌ها از تمام بازیگران از جمله طرف‌های داخلی خواستند تا از هرگونه اقدامی که ممکن است باعث افزایش ریسک در این منطقه شود پرهیز کنند.

وزیران خارجه ارمنستان و جمهوری آذربایجان روز ۱۱ ماه اکتبر(۲۰ مهر) در مذاکراتی طولانی که با وساطت وزیر خارجه روسیه در مسکو برگزار شد، به توافق برای آتش‌بس در قره باغ دست یافتند، اما این آتش‌بس بارها از سوی طرف‌های درگیر نقض شده و دو طرف یکدیگر را به نقض آن متهم کرده‌اند.

اوضاع در منطقه قره باغ از ششم مهر (۲۷ سپتامبر) متشنج شده و ارمنستان و جمهوری آذربایجان یکدیگر را به آغاز جنگ متهم کرده‌اند.

جمهوری آذربایجان در این مناقشه با تکیه بر اصل حفظ تمامیت ارضی خواستار پایان اشغالگری ارمنستان شده و از سوی دیگر طرف ارمنی با استناد به اصل «حق تعیین سرنوشت» خواستار به رسمیت شناخته شدن حقوق ارامنه در منطقه قره باغ شده است