زهره صفاری/ تنها چند روز پس از هشدار رئیس جمهوری لبنان درباره لزوم تشکیل فوری کابینه دولت جدید این کشور و انتقاد از فراکسیون‌ها و نخست‌وزیر مکلف؛ «مصطفی ادیب» در پیامی تلویزیونی با یک عذرخواهی، استعفایش را اعلام کرد.
به گزارش «فرانس پرس»، «ادیب» که پیش از این سفیر لبنان در آلمان بود، آخرین روز آگوست (ماه گذشته میلادی)، با حمایت فرانسه مأمور تشکیل کابینه‌ای طبق اصول «مکرون»؛ یعنی کابینه‌ای مستقل از احزاب شد. او در حالی این مأموریت را پذیرفت که حدود سه هفته قبل از آن، «حسن دیاب» و کابینه تکنوکراتش در میان اعتراضات گسترده مجبور به کناره‌گیری شده بودند.
نخست‌وزیر جدید لبنان در مدت چند هفته‌ای که مأمور تشکیل دولت بود، پنج بار در کاخ «بعبدا» با «میشل عون»، رئیس جمهوری کشورش دیدار داشت که آخرین آن به دلیل ناتوانی در اجماع با احزاب سیاسی برجسته لبنان برای تشکیل دولت، منجر به تقدیم نامه استعفایش شد. وی پس از این دیدار در برابر دوربین‌های تلویزیونی قرار گرفت و با اتهام‌زنی به احزاب گفت: «از مردم لبنان پوزش می‌خواهم. گرچه با استعفای من نباید اصول «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه برای تشکیل دولت لبنان نادیده گرفته شود. اما تلاش‌های من نتیجه‌ای نداشت و برایم مسجل شد که اجماعی وجود نخواهد داشت. تشکیل کابینه مدنظر من محکوم به شکست بود. احزاب با شرایط من کنار نمی‌آیند و تشکیل دولت را سیاسی کرده‌اند. بنابراین برای حفظ انسجام و وحدت ملی و همچنین جلوگیری از تنش‌های سیاسی از سمت خود استعفا می‌دهم.»
به نوشته سایت «المستقبل»، وابسته به جناح «سعد حریری» که از حامیان «ادیب» است، دفتر ریاست جمهوری لبنان ساعاتی پس از این مصاحبه تلویزیونی با اعلام این پیام از «میشل عون»، پذیرش استعفای نخست‌وزیر را علنی کرد: «ما اقدامات مقتضی را برای تعیین نخست‌وزیر جدید براساس الزامات قانون اساسی انجام خواهیم داد.»
پشت پرده نخست‌وزیری چند هفته‌ای
پس از فاجعه بندر بیروت که به مرگ دست‌کم 190 نفر و آوارگی بسیاری از مردم بیروت منجر شد، مردم خشمگین این شهر که با سقوط ارزش پول ملی در فقر و بیکاری فرو رفته بودند و شیوع کرونا نیز مشکلاتشان را دوچندان کرده بود، به خیابان‌ها ریخته و با اشغال چند ساعته شماری از وزارتخانه‌ها خواستار تغییر در ساختار دولت و حکومت و راهکاری برای رهایی از بحران شدند. این فشارها کافی بود تا ظرف چند ساعت دومینوی استعفا در دولت «دیاب» به راه بیفتد و دست آخر رئیس دولت را به کناره‌گیری وادارد. در این شرایط «امانوئل مکرون» که در نخستین روزهای انفجار بندر بیروت، روی ویرانه‌ها در قامت ناجی لبنان بحران‌زده و تحریم شده ظاهر شده بود، فرصت را از دست نداد و در حالی که تنها راه دور زدن تحریم‌ها را تشکیل دولتی متخصص و مستقل از احزاب اعلام کرد، طی فرآیندی حمایت‌آمیز «مصطفی ادیب» را به کرسی نخست‌وزیری رساند. اما این شرایط با توجه به تحریم‌های جدید امریکا علیه مقامات شیعیان لبنان، خطر نادیده گرفته شدن این حزب در کابینه نخست‌وزیر را جدی نشان می‌داد. به همین دلیل آنها خواستار تعهد «ادیب» به پیمان «طایف» شدند؛ شرایطی که نخست‌وزیر مکلف نتوانست با آن کنار بیاید و با شکست سیاست‌هایش در ساختار طایفه‌ای حزبی لبنان در نهایت استعفا داد.
اما به نوشته «دیلی استار» لبنان، کناره‌گیری «ادیب» یا به عبارت دیگر ناکامی دیگر در تشکیل دولت این کشور، سقوط قیمت پوند لبنان در برابر دلار را در پی داشت که اوضاع اقتصادی را در این کشور بحرانی‌تر خواهد کرد. از طرفی شیوع کرونا در لبنان جدی شده است اما سران این کشور در هراس از فقر و بیکاری بیشتر مردم تاکنون از اعمال محدودیت‌ها خودداری کرده‌اند.
واکنش‌های داخلی
به باور تحلیلگران «سی‌ان‌ان»، آنچه بابت این استعفا «میشل عون» رئیس جمهوری لبنان را نگران می‌کند، از‌سرگیری تنش‌ها و اعتراضات سیاسی و ناآرامی‌ها است. به همین دلیل او پس از استعفای «ادیب» اعلام کرد: «ما همچنان به دستورالعمل‌های مکرون پاییندیم و براساس آن پیش می‌رویم.» اما «سعد حریری»، نخست‌وزیر سابق لبنان که در میان اعتراضات گسترده سال گذشته مجبور به استعفا شد، در حالی که در شمار یکی از حامیان «ادیب» از روز نخست بود، از فرصت این استعفا برای انتقاد به احزاب شیعه بهره گرفت و در پیام شدیداللحنی که بوی تهدید می‌داد، در توئیتر نوشت: «متأسفم که مذاکرات در کشوری که هنوز گرفتار دستورات خارجی‌ها است به بن‌بست خورد. خطاب ما به همه آنهایی است که امروز برای شکست سیاست‌های «مکرون» کف می‌زنند؛ بزودی پشیمان خواهید شد.»
همزمان با این توئیت، «نبیه بری»، رئیس پارلمان لبنان و رهبر جنبش شیعه «امل» گفت: «بسیاری دستورالعمل‌های مکرون را مخالف اصول اساسی لبنان می‌دانند اما به هر حال اصلاحات پایه این دستورالعمل‌ها است و دولت ابزاری است که پس از گرفتن رأی اعتماد باید این اصلاحات را انجام دهد. ما به سیاست‌های رئیس جمهوری فرانسه متعهد می‌مانیم.»
به نوشته «المیادین»، سه‌شنبه گذشته وزیر خارجه فرانسه در هشداری به لبنانی‌ها گفت: «لبنان در برهه حساس تاریخ خود قرار دارد و احزاب سیاسی آن باید میان بهبود شرایط یا سقوط آن انتخاب کنند. مسئولیت بسیار سنگینی بر دوش آنها است. مقامات لبنانی هنوز به تعهداتی که اول سپتامبر داده بودند عمل نکرده‌اند و باید هر چه سریعتر دولت تشکیل و اصلاحات انجام شود.» دیروز نیز دفتر «مکرون» اعلام کرد، خیلی زود بیانیه‌ای در خصوص استعفای ادیب صادر خواهد کرد.