همشهری آنلاین_ سحر جعفریان:به گفته مسئولان حوزه پسماند و محیط‌زیست منطقه، تنها۵‌درصد زباله‌ها در مبدأ یا منازل از سوی شهروندان آن هم به‌صورت جزئی تفکیک می‌شوند که در نهایت هزینه و عوارض مادی بسیاری را به ارگان‌های خدماتی وارد می‌کند. از سویی، نهمین تکه از پایتخت، رتبه ۲۲ تولید زباله و پسماند را بین مناطق تهران به خود اختصاص داده است. یعنی در مناطق ۲۲‌گانه پایتخت سهم زباله‌های منطقه از بقیه مناطق کمتر است. در این گزارش به بررسی کمی فرایند بازیافت پسماند منطقه ضمن گفت‌وگو با مسئولان شهری، محلی و کارشناس پرداخته‌ایم.

«مصطفی دینی»، سرپرست معاونت خدمات شهری و محیط‌زیست منطقه با اعلام این مطلب که منطقه ۹ رتبه ۲۲ تولید زباله و پسماند را بین مناطق تهران دارد، می‌گوید: «با اینکه تراکم جمعیت نسبت به مساحت کل منطقه، افزایشی و قابل تأمل است، اما ارقام تولید زباله پایین است. یکی از مهم‌ترین دلایل آن می‌تواند وضعیت اقتصادی و معیشتی خانواده‌ها باشد. در حال حاضر، تولید زباله در روز و در منطقه به بیش از ۱۱۱ هزارکیلوگرم می‌رسد.» دینی، هم‌چنین به فعالیت مناسب غرفه‌های بازیافت پسماند در محله‌های ۹ گانه اشاره می‌کند و می‌گوید: «۱۲ غرفه بازیافت در منطقه فعال هستند که فراوانی آنها در ناحیه ۲ به سبب بافت متراکم و فرسوده، بیشتر است. معابر کم‌عرض و فشرده این ناحیه مانع از تردد خودروهای بازیافت و ملودی می‌شود. بنابراین، فعالیت هرچه بیشتر غرفه‌های بازیافت در آن انتظار می‌رود. از سویی، ارائه تسهیلات بازیافتی از جمله توزیع مخازن تفکیک زباله، دادن هدایایی مانند بیمه و نظافت رایگان به مجتمع‌هایی که بیشترین پسماند را تحویل می‌دهند، توزیع کیسه‌های بازیافتی و تنوع بخشیدن به محصولات معاوضه‌ای با پسماندهای دریافتی ضمن ارائه آموزش‌های حضوری و مجازی می‌تواند راهکارهای مناسبی برای تشویق شهروندان منطقه به تفکیک پسماند از مبدأ محسوب شوند.»

پسماندها به کجا می‌روند؟
«محمدرضا کشاورز»، پیمانکار ایستگاه پردازش بازیافت پسماندهای منطقه ۹، نیز از آمار تأمل‌برانگیز تفکیک از مبدأ منطقه می‌گوید: «متأسفانه اهالی، مشارکت استاندارد در تفکیک پسماند را ندارند. منطقه‌ای با جمعیت ساکن و شناور بیش از ۴۷ هزار نفر، تنها۵‌درصد از زباله‌هایش در مبدأ آن هم پس از کلی آموزش چهره به چهره، محیطی و تشویق‌های مادی، تفکیک می‌شود. روشن است که بیشترین آسیب را از این چرخه معیوب پسماند، محیط‌زیست و در نهایت شهروندانی متحمل می‌شوند که در حصار دود، ترافیک و خیابان‌های پرازدحام گرفتار مانده‌اند.» کشاورز در ادامه از مقصد نهایی پسماندهای مهم منطقه می‌گوید: «شیشه یکی از پسماندهای پر تعداد است که پس از تفکیک، دوباره به کارخانه‌های شیشه‌سازی باز می‌گردند. مقوا و کاغذها پس از فشرده‌سازی به کارخانه‌های شانه تخم‌مرغ یا کارتن‌سازی، پلاستیک‌ها به الیاف برای ایزوگام‌سازی و تولید کفپوش خودروها تبدیل می‌شوند. آهن‌آلات ذوب، نان‌های خشک هم راهی دامداری‌ها می‌شوند. تایرها اما داستان طولانی‌تری برای تبدیل به کفپوش سالن‌های ورزشی دارند.»

فرهنگسازی نشده است
«ناصر البرز» از اعضای شورایاری محله «فتح» نیز از تفکیک‌های انجام نشده در مبدأ، می‌گوید: «اینکه این همه سال همچنان فرهنگ تفکیک پسماند نهادینه نشده، گواه این مطلب است که آموزش‌ها کیفیت مناسب برای تأثیرگذاری را ندارند. البته اوضاع اقتصادی هم مانع از اثربخشی می‌شود. چراکه در چنین شرایطی، اولویت خانواده‌ها نان شب و اجاره خانه است نه اینکه بیایند زباله‌های تر و خشک را از هم جدا کنند.»
«محسن دودانگه»، عضو شورایاری محله «امامزاده عبدالله» (ع) است که می‌گوید: «باید کتفی‌ها و زباله‌گردها شناسایی شوند. باید چرخه بازیافت را به استاندارد جهانی نزدیک کنیم. متأسفانه هنوز برخی از ما، زباله‌های خود را به جای سطل‌ها، اطراف سطل‌های زباله شهری رها می‌کنیم! آن هم در روزگاری که «کرونا» به کمین نشسته است.»
«فرهاد بخشایش» هم از اعضای شورایاری محله «استاد معین» است. او می‌گوید: «پسماندها، گردش مالی خوبی دارند. برای همین بهتر است از این گردش مالی به نفع شهروندان بهره‌گرفت. این‌گونه، هم نمای بصری محله‌ها از تصویر دردآور، زباله‌گردها عاری می‌شوند و هم شهروندان فرا می‌گیرند که پسماندها را چگونه دفع کنند. البته مسئولان باید نگاه ویژه‌ای به معابر شلوغ و پر تردد داشته باشند. خیابان‌های اصلی و نزدیک به مراکز تجاری و تفریحی معمولاً انباشت فراوان زباله دارند. بنابراین هم زباله‌گرد در آن معابر بسیار است و هم زباله‌هایی که به خوبی تفکیک نشده‌اند.»

تفکیک زباله، مهم‌ترین ویژگی شهرهای توسعه‌یافته
آموزش اصولی برای موضوع «تفکیک پسماند از مبدأ» و «احترام به محیط‌زیست» باید از سنین پایه و مدارس آغاز شود. اگر این آموزش‌ها، جزوی از سرفصل‌های دروس تحصیلی قرار گیرند، می‌توان به آینده زمین امیدوار بود. اینها را «سحر توکلی»، کارشناس کانون محیط‌زیست منطقه، می‌گوید و ادامه می‌دهد: «ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی در بسیاری از کشورهای پیشرفته (با آمار ۷۰‌درصد تفکیک زباله از مبدأ)، قانون است. این دومین گام در جداسازی زباله‌ها به شمار می‌آید که در صورت رعایت، چرخه اقتصاد و اشتغال آن جامعه نیز سامان می‌یابد. نخستین گام، همان تفکیک از مبدأ است که خانواده‌ها در منزل زباله‌های تر و خشک را جدا می‌کنند و گام دوم به شهرداری‌ها تحویل می‌دهند. این میان حذف سودجویان «طلای کثیف» نیز می‌تواند گام سوم باشد. ۳ گام بزرگی که هزینه‌های شهری را تا حدود قابل توجه کاهش می‌دهد و طبیعت را شاداب نگه می‌دارد.» توکلی هم‌چنین ادامه می‌دهد: «سوزاندن زباله‌ها یکی از روش‌های قدیمی دفع است که متأسفانه آلوده‌ترین شیوه هم به شمار می‌آید. در حالی که می‌توان از روش‌های جایگزین مانند تهیه کمپوست‌های خانگی و کارگاهی و توزیع بن‌های خرید بهره‌جست. توجه به زباله‌های الکترونیکی در دنیای تکنولوژی زده امروز نیز نباید فراموش شود. در عصری که یکی از ویژگی‌های تأثیرگذار توسعه‌یافتگی میزان تفکیک پسماند در مبدأ است و تولید بسیاری از قالب‌های انرژی مانند برق از طریق پسماندها میسر می‌شود. باید به مدیریت پسماند و آموزش‌های عمومی مرتبط با آن خیلی بیشتر توجه شود و شهروندان به‌عنوان یکی از مهره‌های اصلی این صنعت، از آموزش‌های مکرر و به روز برخوردار شوند.»