اسماعیل سلطنت‌پور- خبرنگار

صبح یکشنبه پیش‌بینی‌ها درباره سرنوشت مکانیسم ماشه به همان شکل و با همان نتیجه‌ای که همه انتظار آن را می‌کشیدند، محقق شد. فرایند بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران که آمریکایی‌ها از یک‌ماه قبل کلید زده بودند به‌دلیل بی‌محلی شورای امنیت به مسیری سوق یافت که آمریکایی‌ها مجبور شدند درنهایت به‌صورت یکجانبه آن را اعلام کنند و البته اعتراض بی‌سابقه‌ای را به جان بخرند.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا بامداد دیروز مدعی شد که با فعال‌سازی مکانیسم ماشه، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران از سر گرفته خواهد شد. مایک پمپئو گفته است اگر سازمان ملل متحد نتواند تحریم‌ها را اجرا کند، این موضوع «پیامدهایی» خواهد داشت. او همچنین گفت: آمریکا متعهد می‌شود کسانی که تحریم‌های ایران را نقض می‌کنند، مجازات کند.

منطق قلدری
براساس توافق هسته‌ای که 5سال قبل امضا شده بود، تحریم‌های تسلیحاتی ایران 27مهر امسال تمام می‌شد. دولت ترامپ که وعده پاره کردن برجام را داده بود، از سال 97تحریم‌های یکجانبه آمریکا را بازگرداند و بازگرداندن تحریم‌های تسلیحاتی ایران، آخرین تیری بود که او می‌توانست با اعمال آن، برجام را به ورطه نابودی بکشاند.
مایک پمپئو از یک سال قبل کارزاری را برای ممانعت از لغو تحریم تسلیحاتی ایران به راه انداخته بود که در مرحله اول تلاش او برای صدور قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی با مخالفت 13عضو شورای امنیت به شکست انجامید و در مرحله دوم هم 13عضو شورای امنیت با شکایت آمریکا از ایران و فعال کردن سازوکار حل اختلاف موجود در برجام مخالفت کردند؛ تا اینکه پمپئو مدعی شود براساس برجام و قطعنامه 2231اگر شورای امنیت ظرف یک‌ماه نتواند درباره تحریم تسلیحاتی ایران تصمیم‌گیری کند، خودبه‌خود تحریم‌های قبلی برمی‌گردد و آمریکایی‌ها پس از 30روز ادعا کردند که این اتفاق افتاده است.
این قاعده قلدری آمریکا موضوعی بود که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری به آن اشاره کرد و گفت: «آمریکا یک قاعده قلدری دارد که همواره از آن استفاده کرده و اینجا هم ممکن است از آن استفاده کند و ما نمی‌توانیم دیگر کشور‌ها را مجاب به همراهی با خود کنیم. اما جامعه بین‌الملل باید تصمیم بگیرد که دربرابر این قلدری چه عکس‌العملی نشان دهد؛ چراکه ممکن است این قلدری آمریکا روزی به سوی هرکدام از همان کشور‌ها نشانه رود؛ مثل پروژه نورداستریم آلمان که هم‌اکنون آمریکا در تلاش است تا از همین روش قلدرمآبانه برای فشار در این پروژه استفاده کند.

پاسخ ایران به منطق قلدری چه می‌تواند باشد؟
یکی از مهم‌ترین قطعنامه‌هایی که آمریکا ادعای بازگشت آن را دارد، قطعنامه 1929است که ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد صادر شد و ایران را یک تهدید برای صلح و امنیت بین‌الملل معرفی کرد. در آن قطعنامه از کشورهای جهان خواسته شده بود همه هواپیماها و کشتی‌هایی که با ایران مرتبط هستند، مورد بازرسی قرار بگیرند. از طرفی همه کشورها ملزم بودند اجرای قطعنامه را به تناوب به کمیته تحریمی که توسط دبیرکل سازمان ملل ماموریت یافته بود، گزارش دهند و با صدور قطعنامه 2231همه قطعنامه‌های قبلی ازجمله 1929ملغی شدند. با این حال به‌نظر می‌رسد آمریکایی‌ها در راستای ادعای خود برای احیای قطعنامه 1929به‌زودی با فضاسازی‌های تبلیغاتی اقداماتی را برای بازرسی و حتی توقیف هواپیما‌ها و کشتی‌های تجاری و نفت‌کش‌های ایران آغاز کنند.
کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در این رابطه تأکید کرده است: ایران براساس ماده ۵۱ منشور سازمان ملل متحد درباره حق ذاتی دفاع از خود مجاز است بی‌درنگ پاسخی قاطع به هرگونه اقدام تجاوزکارانه آمریکا به بهانه بازگشت قطعنامه‌های لغو شده در قطعنامه ۲۲۳۱ بدهد. آنها می‌دانند که ایران در دفاع از حقوق خود مطلقا کوتاه نمی‌آید و این را بارها در عمل به اثبات رسانده است.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه هم شنبه‌شب درباره احتمال اقداماتی از طرف آمریکا، گفت: آمریکا اگر بخواهد اقدامات اینچنینی انجام دهد با واکنش ایران روبه‌رو خواهد شد. ما معتقدیم آنچه آمریکایی‌ها در این زمینه مطرح می‌کنند بیشتر یک ژست سیاسی است، ولی رسما نیز اعلام می‌کنیم که اگر آمریکایی‌ها بخواهند چنین اقداماتی را انجام دهند، این اقدام راهزنی دریایی است که ما با آن برخورد می‌کنیم و آمریکا مسئول عواقب آن است. او در عین حال با بیان اینکه آمریکایی‌ها احتمالا تلاش می‌کنند که ادعاها و اقداماتی را براساس قطعنامه ۱۹۲۹ انجام دهند، خاطرنشان کرد: از نظر جامعه بین‌المللی قطعنامه ۱۹۲۹ وجود ندارد. رفتار آمریکایی‌ها درست مانند یک فرد قداره‌بند است که سر کوچه ایستاده و می‌گوید برای اینکه از کوچه عبور کنید باید ۱۰ تومان به ما بدهید. ظریف علاوه بر اینکه آمریکا را فاقد وجاهت برای بازگرداندن تحریم‌های ایران دانست، یک‌بار دیگر اروپا را به‌دلیل عمل نکردن به تعهدات خود مورد شماتت قرار داد.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان دیروز در توییتی نوشت:  جهان می‌گوید هیچ‌یک از تحریم‌های شورای امنیت بازنگشته است. او با اشاره به اظهارات مایک پمپئو در دورانی که مدیریت سازمان جاسوسی آمریکا را برعهده داشت نوشت:  اما آقای «ما دروغ گفتیم، ما تقلب کردیم، ما سرقت کردیم» کل جهان را که از زندگی در دنیای موازی او امتناع می‌کند، به تنبیه تهدید می‌کند. ترامپ باید پیش از آنکه پمپئو شعار تبلیغاتی‌اش (عظمت را به آمریکا برگردانیم) را بیش از این به دستمایه خنده جهان بدل کند، مسیرش را تغییر دهد.

وزارت خارجه: عواقب خطرناک دارد
وزارت امور خارجه کشورمان در بیانیه‌ای در رابطه با ادعای آمریکا مبنی بر بازگشت تحریم‌های ایران، تأکید کرد: وزیر امور خارجه آمریکا خود نیز می‌داند که ادعایش در مورد بازگشت تحریم‌های شورای امنیت بی‌اساس، باطل و فاقد هرگونه اثرگذاری قانونی است و لذا به روش مألوف خود اقدام به تهدید و ارعاب کشورها به وضع تحریم‌های ملی فرامرزی علیه آنان کرده است که خود بهترین گواه اعتراف آمریکا به شکست در حرکتش در شورای امنیت است. جمهوری اسلامی ایران تأکید می‌‌کند چنانچه آمریکا رأسا یا با همکاری معدود دست‌نشانده‌های خود اقدامی در راستای این تهدیدات انجام دهد با واکنش جدی مواجه خواهد شد و مسئول تمامی عواقب خطرناک آن خواهد بود.

   گوترش: اقدامی نمی‌کنم
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل روز شنبه به شورای امنیت این سازمان گفت که نمی‌تواند اقدامی در زمینه اظهارات آمریکا مبنی بر اینکه تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازگردانده شده‌اند، انجام دهد؛ چراکه «موجب ایجاد ابهام پیرامون این مسئله خواهد شد». گوترش در این‌باره در نامه‌ای به شورای امنیت، گفت: این امر موجب ایجاد ابهام خواهد شد که آیا روند (اعمال تحریم‌ها) آغاز شده است و آیا انقضای تحریم‌ها هنوز به قوت خود باقی هستند یا نه؟

   بورل: آمریکا عضو برجام نیست
 جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای گفت: همانطور که در بیانیه روز ۲۰ آگوست من و در بیانیه رئیس جلسه کمیسیون مشترک پس از جلسه روز اول سپتامبر ۲۰۲۰ اشاره شد، آمریکا طبق فرمان ریاست‌جمهوری این کشور در تاریخ ۸‌ماه مه سال ۲۰۱۸ به‌طور یکجانبه به مشارکت در برجام(توافق هسته‌ای) پایان داده و پس از آن در هیچ فعالیت مرتبط با برجام شرکت نکرده است. بورل در این راستا افزود: بنابراین، آمریکا نمی‌تواند یک کشور مشارکت‌کننده و عضو در برجام درنظر گرفته شود و نمی‌تواند روند بازگردانی تحریم‌های سازمان ملل را تحت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (سند قانونی توافق هسته‌ای) آغاز کند؛ بنابراین، تعهدات لغو تحریم‌ها تحت برجام همچنان برقرار هستند.

   E3: اقدام آمریکا قانونی نیست
3کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس در بیانیه‌ای تأکید کردند: فرانسه، آلمان و انگلیس به‌خاطر دارند که آمریکا در ۸‌ماه مه سال ۲۰۱۸ با خروج از این توافق، به مشارکت در آن پایان داد. پس بنا براین اظهاریه دریافت‌شده از سوی آمریکا که به اعضای شورای امنیت داده و گفته شده براساس پاراگراف ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است، از تأثیر قانونی برخوردار نیست؛ از این رو، هر تصمیم یا اقدامی که براساس این روند یا نتیجه آن در پیش گرفته شود نیز وجاهت قانونی نخواهد داشت. این 3کشور علاوه بر این گفتند: هدف ما حفظ اختیار و تمامیت شورای امنیت سازمان ملل است. تروئیکای اروپا (آلمان، فرانسه و انگلیس) کاملا به اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که سند قانونی توافق هسته‌ای است، پایبند  است.

   سفارت انگلیس: به برجام پایبندیم
سفارت انگلیس در تهران در پی ادعای دولت آمریکا در صفحه توییترش نوشت: 3کشور اروپایی کماکان مصمم به اجرای کامل قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت هستند که در سال ۲۰۱۵ برجام (توافق هسته‌ای) را تأیید کرد.

   فرانسه: لغو تحریم‌های ایران ادامه دارد
نیکولاس دو ریویری، نماینده فرانسه در سازمان ملل درباره حمایت تروئیکای اروپا (آلمان، فرانسه و انگلیس) از برجام نوشت: تروئیکای اروپا هنوز به اجرای کامل برجام پایبند است. این تنها راه رو به جلو برای کنترل کردن برنامه هسته‌ای ایران است. نماینده فرانسه در ادامه نوشت: همچنان لغو تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران ادامه دارد و ایران نیز هنوز به تعهداتش پایبند است.

   روسیه: آمریکا کر شده است
دیمیتری پولیانسکی، معاون نماینده روسیه در سازمان ملل در پیامی توییتری درباره تلاش‌ها و اقدامات اخیر آمریکا علیه ایران در سازمان ملل، نوشت: بسیار دردناک است که ببینیم چنین کشور بزرگی خود را اینطور تحقیر کرده و با هذیان‌گویی لجوجانه‌اش با دیگر اعضای شورای امنیت سازمان ملل مقابله می‌کند. ما همگی به وضوح در‌ ماه آگوست گفتیم که ادعاهای آمریکا برای فعال کردن مکانیسم بازگردانی سریع تحریم‌ها علیه ایران غیرقانونی است. آیا واشنگتن ناشنواست؟ وزارت خارجه روسیه هم تأکید کرد: شورای امنیت سازمان ملل اقداماتی را که منجر به از سرگیری تحریم‌های پیشین علیه ایران می‌شود، نپذیرفت. کاری که واشنگتن انجام می‌دهد، چیزی بیشتر از اجرای یک نمایش نیست. اجرای این نمایش موفقیت‌آمیز نبود.

مکث
11 تعهد اروپا به ایران چه بود؟
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان ضمن انتقاد از رفتار اروپایی‌ها در ماجرای برجام به سازوکار شکایت ایران از عدم‌تعهد آمریکا به برجام اشاره کرد و گفت که در روند اجرای ماده 36برجام اروپایی‌ها 11تعهد به ایران داده بودند. درواقع اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام بیانیه‌ای صادر کرد و ضمن دعوت از ایران برای ادامه تعهدات خود 11مورد را برای جبران خسارات خروج آمریکا از برجام لیست کرد که در ادامه به آن پرداخته می‌شود، اما اروپایی‌ها پس از یک سال عملا هیچ اقدامی در اجرای تعهدات خود نکردند.
  حفظ و ارتقای روابط گسترده‌تر اقتصادی در حوزه‌های مختلف با ایران.
  حفظ و استمرار کانال‌های مؤثر مالی برای تعامل با ایران.
  تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی.
  تداوم روابط حمل‌ونقل دریایی (از جمله کشتیرانی و بیمه)، زمینی، هوایی و ریلی.
  تقویت پوشش‌های اعتبار صادراتی.
  حمایت روشن و مؤثر از کنشگران اقتصادی که با ایران تجارت می‌کنند؛ به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط که شاکله اصلی بسیاری از اقتصاد‌ها محسوب می‌شوند.
  تشویق سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در ایران.
  حمایت از کنشگران اقتصادی در سرمایه‌گذاری‌ها و دیگر فعالیت‌های تجاری و مالی که با یا در رابطه با ایران انجام می‌دهند.
  گردهم آوردن کارشناسان بخش دولتی و خصوصی، ازجمله از طریق تقویت شورا‌های تجاری.
  حمایت عملی از تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران
  حمایت از شرکت‌ها در برابر آثار فراسرزمینی تحریم‌های آمریکا
پس از انتشار بیانیه آمریکا مبنی بر بازگشت قطعنامه‌های قبلی علیه ایران، باز هم همه طرف‌های اصلی از سازمان ملل گرفته تا شورای امنیت و حتی متحدان اروپایی آمریکا اعلام کردند هیچ اتفاقی قرار نیست بیفتد.