شناسهٔ خبر: 41964561 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی | لینک خبر

نگاهی گذرا بر نقش مساجد کردستان در تربیت نیروی انسانی/ یادداشت

صاحب‌خبر -

کامل گلباغی - مدیرستاد هماهنگی کانون های فرهنگی وهنری مساجد کردستان: سال 18هجری مصادف با دوران خلافت حضرت عمر (رض)  که اسلام وارد ایران و کردستان شد با (رحمت ) گسترش یافت وبه دلیل وجود صحابه کرام کوردتبار در جمع یاران پیامبر(ص) (جابان یا گاوان ) و در صفوف مسلمین ، مردم این دیار با میل واختیار آیین مقدس اسلام را پذیرفتند وبه اختیار الدینی ملقب گردیدند.

اهمیت مساجد

اولین اقدام پیامبر (ص) پس از بعثت ساخت مسجد بود، زیرا بدون چنین مکانی ادای بار امانت الهی میسر نبود.مسجد محل عروج معراج پیامبر اسلام (ص) بود ومسجد مجلس شورای مسلمانان است.مسجد محل دادستانی از ظالمان است وقضاوت وداد پروری در آنجا صورت می گرفت ومحل تربیت هزارها نخبه وستاره ای است که بخشی از سرزمین اسلام ومسلمین را نورانی وروشن نگه داشته  ومی دارد.

مساجد تنها توسط اهل ایمان ساخته می شوند. زیرا عمران مساجد تنها وضعیت ظاهری وفیزیکی نیست ؛ به طوری که ظالمان بهتر از ایمانداران کاخ ودیوار می سازند اما خدا تنها از اهل اخلاص وایمان می پذیرد و....دراین باب سخن بسیاراست وکتب ومنابع ما سرشار از اینگونه مطالب وبنابراین تنها به بیان یک سخن از هزارها سخن پیامبر اعظم (ص) اکتفا می کنم. وآن اینکه فرمود: مسجد برای اهل ایمان همانند آب  برای ماهی است . چه تشبیه عجیبی؟  اگر ماهی از آب گرفته شود اندک زمانی طول نمی کشد که از نفس می افتد ونعش برزمین می گرددو اهل ایمان نیز چنینند. وپس باید در چنین مکانی به شنا پرداخت و...

  کارکرد مساجد در گذشته و حال کردستان

ساخت وبنای مسجد ،خاص وویژه اهل ایمان است ومنع کنندگان به ورود به  این مکان مقدس جزوبدترین جاندار روی زمین معرفی شده است و حتی از دریافت کمک غیر اهل ایمان برای ساخت وعمران مساجد ممانعت به عمل آمده است.بنابر این یکی از اهداف آفرینش عالم وموجودات (عبادت) وتقرب الی ا...است. در میان عبادات ؛ سجده یکی از والاترین مظاهر عبادت وبندگی خداوند متعال است؛زیرا سجده کننده ، نهایت خضوع وخشوع وتسلیم در برابر ذات احدیت را اظهار می نماید، شاید به همین دلیل است که همه آفرینش وتمامی موجودات در پیشگاه خالق یکتا سجده می نمایند.(رعد آیه 15).

روشن است که هدف از عبادت ، خسته کردن جسم وانجام حرکت های خاص ولقلقه زبان نیست، بلکه روح وجان عبادت ( توجه قلبی) به معبود حقیقی ، یعنی خداونداست.

بدون شک در پیدایش توجه قلبی ،شرایط وعوامل فراوانی نقش دارندکه از آن جمله (مکان عبادت) است.شواهد تاریخی گواه است که پیامبر(ص)علاوه بر حضور در مسجد واقامه عبادت در آن مکان مقدس ،دیگر مسلمانان را ترغیب وتشویق می فرمودند تا به مسجد رفت وآمد کنندواز برگزاری نمازهای 5گانه واجب در مساجد، بدون عذر تخلف نورزند.این تاکیدات تا به آن حد است که خودداری از حضور در مساجد از روی بی اعتنایی ، رویگردانی از سنت پیامبر(ص) به شمار آمده وباعث می شود نمازهای انسان مقبول درگاه الهی قرار نگیرد.در صدر اسلام ، برپایی نمازهای جماعت که مظهر بندگی ،شکوه ، حیات ووحدت امت اسلامی بود،بیش از امروز مورد توجه واهتمام مسلمانان بوده است؛ اما باید اذعان کردکهدر طول تاریخ اسلام ، کارکردمساجد؛ اگرچه در زمینه های دیگر با فرازونشیب بسیار همراه بوده است؛اما در بعد عبادی،هرگزدچار افول وخاموشی کامل ومطلق نشده است.ویل دورانت مورخ تمدن نگار مشهور غربی درگزارشی از جوامع اسلامی چنین می نویسد:

پیش از آفتاب ونیمروز وپیشگاه ونزدیک غروب ؛موذن بر گلدسته بالا می رود وبه وسیله اذان ، مسلمانان را به نماز می خواند. به راستی چه نیرومند است وشریف این دعوت که مردم را پیش ازطلوع آفتاب ، به بیداری دعوت می کند،چه خوب است که انسان به هنگام نیمروز از کار باز ایستد وچه بزرگ وبا شکوه است که ضمیر انسان در سکوت شب به جانب خداوند جل جلاله توجه کند. (جلد4ص273)به دلیل پرهیز از اطاله کلام خاصه عناوین کارکردهای مساجد ذیلا تقدیم می گردد.

1)کارکرد عبادی- فرهنگی :

-نماز جمعه در مسجد با حضور گسترده مردم از اقشار مختلف با کمک ویاری رساندن به هم واطلاع از وضعیت روزگار و....

- برگزاری سنت اعتکاف در مسجد بویژه  دردهه اخیر رمضان ویاسایر اوقات

-مسجد کانون بسط وگسترش تعالیم اسلامی است وفرهنگ مردم در این مکان مقدس شکل می گیرد ومحافظت می شود وگسترش می یابد.

-مساجد محل برگزاری مسابقات شعر وشاعری در زمان حضرت رسول بود

-مساجد محلی با استفاده از ارتباطات شبکه ای ، از برنامه های مذهبی ، امکانات تربیتی وتجارب تبلیغی یکدیگراطلاع یافته ئوبا تبادل این اطلاعات وهمکاری روهمیاری در اجرای برنامه های فرهنگی، ارشادی وتبلیغی ، بردامنه ژرفای تاثیرگذاری خود می افزاید.واین به شناخت جهان بینی فرد کمک می کند.

-تعلیم قرآن کریم واصول ومبانی دین اسلام بایددر مسجد آموزش داده شود.

 دانشجو باید احساس کند که مسجد می تواند به وی کمک رساند.

-بازاری واصناف هم باید بدانند که مسجد علاوه بر راهنمایی فقهی واخلاقی ، در بحران های کسبی ومشکلات اقتصادی از آنان حمایت می شود.

 مساجد علاوه بر مسایل فوق باید بخش های چون مدرسه – درمان وبهداشت وصندوق قرض الحسنه داشته باشد تا بتواند به یاری مردم بشتابد. . امام جماعت هم چون پدری دلسوز در میان جامعه معروف وزبانزد باشد.واختلافات مردم را حل وفصل نماید.

-مساجد محل تبلیغ آیین وحدت ویکتا پرستی است ومحل جمع آوری زکات ومحل توزیع آن است .تا گرفتاران بدون کسرشان وجایگاه  مشکلاتشان حل گردد

2)کارکردآموزشی مسجد

نشر دعوت اسلامی ،بزرگترین نقش ومهمترین تاثیر را در ایجاد نهضت علمی وآموزشی در جامعه عرب داشته است ؛زیرا اسلام مردم رابه شناخت عظمت دانش وفریضه دانش اندوزی بر انگیخته است.مسجد از صدر اسلام کانون مهم آموزش ومرکز اصلی تربیت بوده وحلقه های درس وبحث در آن برپا می شده است.در حدیثی مبارک از رسول اکرم (ص) مسجد برای 3کار مهم در نظر گرفته شده است وغیر از آن بیهوده وعبث است 1) نمازگزاردن2)ذکرخداگفتن3)بحث علمی

مسجد کهن ترین دانشگاه اسلامی وپایگاه اساسی ترین تعلیمات در تاریخ آموزش اسلامی بوده است .تعلیم پیامبر(ص) در مسجد تنها منحصر به مردان نبوده، بلکه زنان مسلمان نیزاجازه رفتن به مسجد را داشتند وبه سخنان واعظین گوش می دادند و سئولات خودرا می پرسیدند.و... مدارک واسناد نشان می دهد که جلسات بحث وتعلیم  در 9 مسجد موجود آن زمان برقراربوده وهرکدام معلمان مخصوص داشتند واین مساجد فعالانه به عنوان مدرسه انجام وظیفه می کرده اند.بزرگان فرهنگ وهنر این دیار نیز در محراب مساجد وحجره مساجد پرورش یافته اند که شادروان هه ژ ار وهیمن و... از آن جمله اند.تشکیل حلقه های علمی وجلسات پرسش وپاسخ وتلاوت  واستماع قرآن کریم در مساجد از بدیهی ترین امورات بوده است که اهتمام خاصی به آن می داده اند. اعزام معلمان خاص به مساجد وتشویق مردم به علم ودانش از برنامه های پیامبر (ص) برای مساجد بوده که به عنوان نمونه زید ابن ثابت در مسجد قبا به تدریس اشتغال داشتند وپس از جنگ بدر دستور یافت که خط عبری نیز بیاموزد.و...

3)کارکرد سیاسی –اجتماعی مسجد

یکی از کارکردهای مسجد در صدر اسلام ،کارکرد سیاسی اجتماعی بوده است.مسجد دارالحکومه بوده است، ملاقاتهای عمومی پیامبر(ص) وخلفای راشده (رض) در مسجد بوده ومحل بیعت واعلام برنامه های حکومت بوده است ، که امروز همان انتخابات است .مسجد مجلس مشورتی مسلمانان در رویدادهای مختلف بوده است ومهمترین مشاوره های نظامی وغزوات وتنظیم سیاست های دفاعی در مسجد صورت گرفته است.

خلاصه برای ظهور وتجلی برخی رفتارها؛ لاجرم به موقعیتی مکانی به نام مسجد نیاز است.

4)مسجد پایگاه کادر سازی وساختار قدرت سیاسی

دعوت مخفیانه پیامبر اکرم (ص) در خانه ارقم برگزاری نماز جماعت در درون مسجد الحرام ودر برابر کعبه ونشستن در حجر اسماعیل وقرائت قرآن نشانگر اهمیت مساجد در کادر سازی است.تلاش برای بنیان نهادن جامعه اسلامی وتغییر جامعه جهل وظلم وخرافه یثرب به شهر علم ونور وعدالت مدینه النبی(ص) نشان می دهد که نقطه آغاز همه تلاش ها وسنگ بنای جامعه سازی اسلامی وزیر ساخت تشکیل حاکمیت وحکومت اسلامی نبوی،تاسیس مسجد است و..

5)مسجدکانون جامعه سازی دینی

رسالت  اصلی پیامبر (ص) این بود که جامعه بت پرست،مشرک ،خرافی،عقب مانده،جاهل وپراز ظلم وستم وتباهی واختناق  را به جامعه ای یکتا پرست ، آزاد ، عادل ، انسانی ومعنوی تبدیل کند.تا همه بشریت از برکات آن برخوردارشود.بدون تردید علم مسجد محور،اجتماع مسجد محور، اقتصاد مسجد محور ، سیاست مسجد محور، با علم واجتماع وسیاستی که محورش مسجد نباشد، تفاوت بنیادین دارد. شاید تقسیم نمودن فضای مسجد میان کارکردهای مختلف واختصاص هرستون واطراف آن به یک امر وآغاز گسترده آموزش های علمی وعملی را بتوان در این راستا ارزیابی کرد.

برگزاری نماز جماعت ، آموزش قرآن کریم وارائه خطابه های موعظه آمیز واصلاح گرایانه ، پذیرش نمایندگان مذاهب ومکتب ها وقبایل وبحث وگفتگو با آنان ،اسکان مهاجرین برگرد مسجد و...چنان تحول فرهنگی در یثرب به وجود آورد که به تحقق جامعه آرمانی اسلامی انجامید.صفوف منظم نماز جماعت در مساجد وقراردادن افراد در یک صف وکنارهم ومنظم ساختن صفوف توسط خود آن حضرت ،نه تنها نظام طبقاتی اشراف وبردگان را در هم شکست وهمه تفاخرات جاهلی را لگد کوب نمود ونظام نوین اجتماعی  دیگری با ارش های جدیدی را بوجود آورد، بلکه رعایت نظم وایجاد صفوفی در هم تنیده ومنظم را به همگان آموخت.

6)مسجد ، تجلیگاه وحدت وهم اندیشی

 مسجد دشمنان را به دوست تبدیل کرد زیرا اهل ایمان همه برادرند ورفت وآمد ومحل رفع اختلافات بود ومسجد تنها جایی است که سر ظالم زیر پای مظلوم است وهمه مساوی اند و طبقات اجتماعی ورنگ وامتیازات اجتماعی وجغرافیایی رنگ می بازد و..

جهت تحقق کارکردهای مساجد به شرح فوق الاشاره  در میهن عزیزمان  ایران  سال 1372 ه.ش به فرمان مقام معظم رهبری (مدظله العالی) مبنی بر استفاده بهینه از مساجد ، شورای عالی انقلاب فرهنگی به منظور احیای نقش واقعی مساجد در ترویج فرهنگ دینی وکادر سازی ؛ توانمند سازی وهدایت ظرفیت های موجود مردمی ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی وهنری مساجد کشور از طریق وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی تاسیس وراه اندازی شد و در هراستان نیز دبیرخانه ای در ادارات فرهنگ وارشاد اسلامی راه اندازی گردید ودر استان کردستان نیز این ستاد تاکنون اقدامات نسبتا موثری به انجام رسانده است که تشکیل وراه اندازی 600کانون در سطح شهروروستای استان از آن جمله اند.

ماموریت ووظایف ستاد کانون های فرهنگی وهنری مساجد چیست؟

ستاد، نهادی فرهنگی ، دینی ،مردمی وانقلابی است که برای اعتلای همزیستی مومنانه در ابعاد فکری، معنوی ورفتاریبرمحورمسجد، راه اندازی وراهبری کانون ها را در عرصه های ذیل در راستای مقابله با تهاجم فرهنگی وزیر نظر امام جماعت بر عهده دارد:

*شبکه سازی وتوانمند سازی ظرفیت های فرهنگی اجتماعی اهالی مسجد ومجاورین.

*کشف؛ پرورش وبه کارگیری خلاقیت های فرهنگی  وهنری بچه های مسجد وپیوندآن ها با رویداد های فرهنگی هنری در گستره محلی ، منطقه ای.

*افزایش استفاده از محصولات فرهنگی هنری  دین محور توسط کودکان،نوجوانان وجوانان .

*حضور هدفمند،جریان سازوموثر فرهنگی هنری در فضای مجازی

وظایف کانون ها نیز در راستای تحقق ماموریتها عبارتند از:

-برنامه ریزی ، نظارت ، هماهنگی ، انسجام وتقویت امور کانو ن های فرهنگی وهنری مساجد

-ساماندهی وکمک به راه اندازی وتجهیز کانون ها ی فرهنگی وکتابخانه مساجد

-به روز رسانی بانک اطلاعات کانون های فرهنگی هنری مساجد

-کمک به تولید وعرصه محصولات فرهنگی ودینی.

-کمک به راه اندازی وتوسعه پایگاههای فرهنگی رقومی( دیجیتالی)درحوزه فعالیت مساجد، برای استفاده بهینه از فرصت ها ومقابله با تهاجم فرهنگی

-شناسایی ، جذب ،آموزش وحمایت از استعداد های برتر ونخبگان کانون ها وکتابخانه های مساجد.

-تلاش در جهت تخصصی شدن کانون ها وکتابخانه های مساجد

- حمایت وهدایت فعالیت های فرهنگی ، هنری ودینی کانون ها وفراهم نمودن رشد وارتقای بینش فرهنگی واجتماعی عوامل اجرایی واعضاء از طریق برگزاری مسابقات ، دوره های آموزشی ، اردوها وجشنواره های فرهنگی، هنری ، علمی ، دینی وبرپایی نمایشگاه ها وپیوند دادن آنها به نهادهای فرهنگی واجتماعی کشور.

-تبادل فرهنگی هنری وهماهنگی با مراکز علمی وفرهنگی داخل وخارج از کشور در چارچوب قوانین ومقررات کشور

-زمینه سازی برای پیوند شبکه کانون های مساجد با نهاد خانواده ، مدارس ومراکز ونهادهای آموزشی ، اجتماعی وفرهنگی .و...

 آمار کانون های مساجد کردستان

ستاد کانون های فرهنگی وهنری مساجد کشور اساسنامه خودرا که در جلسه 807مورخ 18/2/97 شورای عالی انقلاب فرهنگی بنا به پیشنهاد مورخ 26/3/95 وزیر محترم فرهنگ وارشاد اسلامی به تصویب رسید جهت اجرا به استان ها ابلاغ گردید وبا رویکردی جدید وراه اندازی سامانه فهما(پایتخت فرهنگی هنری مساجد ایران ) پرتال مساجد کشوررا به صورت مجازی به هم متصل نمود. ارزیابی کانون ها بر حسب میزان فعالیتشان در این سامانه و در فضای مجازی صورت می گیردودر 8شاخص اصلی و34شاخص فرعی رتبه بندی می گردند وبه میزان کسب امتیلز مورد حمایت قرار می گیرند. که جهت کسب اطلاعات بیشتر مدیران محترم کانون ها می توانند به سامانه ( بچه های مساجد) مراجعه فرمایند.

بر اساس آمار گیری سال 75 تعداد 57هزار مکان مذهبی در کشور وجود دارد که حدود 3هزارموردآن در کردستان واقع شده که اگر بر سرانه موجود تقسیم گردد به ازای هر یک هزار و20 نفردر کشور ولی 520نفر در استان کردستان یک مکان مذهبی  وجوددارد که نشان از توجه خاص مردم به مساجد وکارکرد این مکان مقدس است. وجود 434باب کانون در روستاها و حواشی شهرها نشان از گستردگی وموقعیت جغرافیایی مساجد در سطح شهر وروستاست که می تواند منشاء خدمات موثر درگسترش فضایل اخلاقی در جامعه باشد.

اقدامات چند ساله این ستاد در استان در خبرگزاری شبستان و سایت فهما در کردستان ونیز سایت فرهنگ وهنر اداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی کردستان منعکس شده که خوانندگان عزیز در صورت تمایل می توانند به این سایت ها مراجعه فرمایند.

نظر شما