بازار؛ گروه ایران: گردشگری کشاورزی یکی از حوزه های گردشگری است که مغفول مانده است. با این همه خبرها حاکی است که به تازگی دستورالعمل صدور مجوز فعالیت گردشگری کشاورزی و نظارت بر آن‌ از سوی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ۳۱ استان کشور ابلاغ شد. این دستورالعمل در شرایطی صادر شده است که گردشگری کشور به دلیل شیوع کرونا و بی تفاوتی دولت به این صننعت دردانه در حال نابودی است.

در تعریف گردشگری کشاورزی می توان گفت؛ گردشگری کشاورزی، به هرگونه فعالیت وابسته به کشاورزی گفته می‌شود که گردشگران را به مزرعه یا روستا می‌کشاند. با این همه تاکنون مجوز فعالیت برای گردشگری کشاورزی وجود نداشته است و به تازگی چنین مجوزی صادر شده است. اکنون مردم شهرهای بزرگ از کرونا، قرنطینه و فشارهای اقتصادی به شدت فرسوده شده اند و در صدد فرصتی برای استراحت ودوری از شهرهای بزرگ با وضعیت قرمز شیوع کرونا هستند. با این همه اگر پروتکل های بهداشتی رعایت نشوند، ممکن است گردشگران ویروس را به کشاورزان و روستاها منتقل کرده و یا این که خود در حین سفر به کرونا مبتلا شوند.

این حوزه از گردشگری ، فرصتی است برای توسعه کشاورزی و اقتصاد روستایی و ایجاد فضای تفریحی سالم و آموزنده برای شهروندان داخلی و خارجی. کشاورزان زیر فشارهای حاصل از هزینه‌های بالای تولید، قیمت پایین محصولات کشاورزی و بحران‌های وابسته به آن، برای تولید مازاد کشاورزی برای افزایش درآمد خود میان دوراهی فروش یا تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و مهاجرت از روستا یا متنوع کردن اقتصاد کشاورزی و فعالیت‌های غیر کشاورزی دچار تردید هستند.
یکی از نمونه‌های موفق در زمینه گردشگری کشاورزی، مزرعه خانوادگی ۱۴۰ هکتاری «آنگاوالن‌گارد» در جنوب‌ غربی سوئد است که صاحبان آن فضای آموزشی و تفریحی (پارک، کافه و رستوران) را در کنار نمایش مراحل کاشت تا برداشت و بسته‌بندی محصولات ارگانیک در اختیار گردشگران قرار می‌دهند.

دستورالعمل صدور مجوز ابلاغ شد
حال این حوزه از گردشگری در ایران نیز مجوز فعالیت دریافت کرده است؛ ولی تیموری، معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: در راستای اجرای ماده (۱) آیین‌نامه «ایجاد، تکمیل، درجه‌بندی و نرخ‌گذاری تاسیسات گردشگری و نظارت بر فعالیت آن‌ها» و نظر به اهمیت و ضرورت ساماندهی گردشگری کشاورزی کشور، «دستورالعمل صدور مجوز فعالیت گردشگری کشاورزی و نظارت بر آن‌ها» به مدیران کل ۳۱ استان کشور ابلاغ شد تا وحدت رویه‌ای در پرداختن به این موضوع در دستور کار قرار گیرد.

او بیان کرد: نظر به تغییرات جهانی و لزوم تنوع بخشیدن به محصولات گردشگری و با توجه به افزایش گرایش به انواع گردشگری تخصصی و ضرورت ارائه خدمات طبق علایق خاص به گردشگران، این دستورالعمل با هدف بهبود معیشت کشاورزان و توسعه پایدار روستایی، حفظ حقوق و منافع مشروع قانونی فعالان بخش گردشگری کشاورزی و استفاده از ظرفیت آن‌ها برای پیشبرد اهداف گردشگری و نظارت بر فعالیت و عملکرد آن‌ها، کاهش بیکاری و افزایش درآمد روستاییان و کاهش نامطلوب آثار زیست‌محیطی ابلاغ شده است.

او در تعریف گردشگری کشاورزی به عنوان یکی از شاخه‌های صنعت گردشگری کشور گفت: گردشگری کشاورزی شامل فعالیت‌هایی است که یک بازدیدکننده در مزرعه و یا دیگر محیط‌های کشاورزی با اهداف آموزشی و تفریحی و یا گذران اوقات فراغت انجام می‌دهد؛ گردشگری کشاورزی شاخه‌ای از گردشگری روستایی است که در آن، کارآفرینان کشاورزی و اعضای خانوار آن‌ها، خدماتی را برای فراهم شدن امکان مشارکت عملی و اقناع نیازهای بازدیدکنندگان در محیط‌های کشاورزی ارائه می‌کنند و گردشگران در ازای برخورداری از خدمات مذکور، هزینه‌ای را به کشاورز و خانوار آن‌ها می‌پردازند.

معاون گردشگری با بیان این‌که مرکز گردشگری کشاورزی طبق دستورالعمل ابلاغ‌شده می‌تواند طیف وسیعی از بخش‌ها را شامل شود، افزود: مرکز گردشگری کشاورزی عبارت است از واحد تولیدی کشاورزی اعم از مزرعه، باغات، گلخانه، ماکیان، دامپروری، شیلات، عرصه‌های تولید در فضای باز و بسته و رویشگاه‌های طبیعی که با توجه به جاذبه‌هایی همچون تولید، استفاده خوراکی، دارویی از محصول و صنایع تبدیلی و فرآوری، امکان بهره‌مندی توسط گردشگران را فراهم می‌کند؛ لذا این مراکز شامل محدوده‌هایی با تقاضای هر فرد حقیقی و یا حقوقی برای ایجاد کسب و کار گردشگری کشاورزی به صورت فعالیتی (تجربه‌گرا و بدون نیاز به سازه ثابت) می‌شود که پس از دریافت مجوزهای لازم از وزارت و با رعایت قوانین و مقررات مربوطه فعالیت می‌کنند.

 معیشت مکمل
گردشگری کشاورزی به عنوان یک منبع درآمد و اشتغال مکمل می‌تواند کمک حال کشاورزان باشد و تجربه فعالیت‌های کشاورزی را برای گردشگران ایجاد کند.
در این باره، بابک مغازه‌ای، کارشناس صنعت گردشگری در گفت و گو با بازار گفت: یکی از انواع مهم گردشگری در دنیا گردشگری کشاورزی یا گردشگری مزرعه است که این نوع گردشگری در بسیاری از کشورهای همسایه مانند ترکیه رونق یافته است.
او افزود: گردشگری مزرعه یا کشاورزی نوعی از گردشگری است که در آن گردشگران به تعداد محدود به یک مزرعه یا محلی که به امور کشاورزی، باغبانی، گلکاری یا دامپروری وابسته است سفر و با خانواده کشاورز یک یا چند روز زندگی کرده و فعالیت‌های کشاورزی را تجربه می‌کنند، علاوه‌ بر این در مزرعه و مکان اقامتی ساکنان مزرعه اقامت خواهند کرد.
مغازه‌ای با بیان اینکه گردشگران از غذاهای ارگانیک که از مزرعه تهیه شده استفاده می‌کنند، بیان کرد: در ایران به دلیل نبود فضای مزرعه‌داری و متمرکز شدن مزرعه، دامداری و کشاورزی در روستاهای کشور، گردشگری کشاورزی با گردشگری روستایی همپوشانی دارد، در حالی که این دو مقوله با یکدیگر تفاوت‌های بسیاری دارند.
به گفته او در گردشگری کشاورزی تجربه فعالیت کشاورزی، مزرعه‌داری و دامپروری هدف سفر گردشگران است و بازدید از روستاها و اماکن اطراف آن مدنظر گردشگران نیست.
مغازه‌ای گفت: گردشگری کشاورزی می‌تواند معیشت مکملی برای کشاورزان و روستاییان به شمار رود به شرط آنکه کشاورزان شغل خود را تغییر ندهند و نباید به معیشت جایگزین تبدیل شود.
این کارشناس گردشگری در ادامه بیان کرد: گردشگری کشاورزی درآمد به همراه دارد اما مکمل است که هم می‌تواند به معیشت و درآمد خانواده کمک کند و هم تشویقی باشد تا فعالیت کشاورزی و دامپروری بهتر انجام شود. علاوه‌ بر این افرادی از خانواده که چندان نمی‌توانند به اقتصاد خانوار کمک کنند می‌توانند در ارائه خدمات به گردشگران کشاورزی فعالیت کنند و سودآوری داشته باشند. فعال کردن گردشگری کشاورزی می‌تواند صنایع وابسته به آن مانند صنایع‌دستی و تولید محصولات لبنی را نیز فعال کند که این امر منجر به افزایش درآمد خواهد شد.
او معتقد است گردشگری کشاورزی می‌تواند در گردشگری کشور و توسعه این صنعت سهم بزرگی داشته باشد.

مغازه‌ای در اینباره بیان کرد: به دلیل تنوع اقلیمی و آب و هوایی و تنوع محصولات کشاورزی و دامپروری گردشگری کشاورزی بسیار درآمدزا و سودآور است و در صورت فعال شدن آن رشد سریعی را شاهد خواهیم بود. گردشگری کشاورزی با گردشگری روستایی عجین شده و می‌تواند بخش طبیعت‌ گردی را نیز فعال کند.
او افزود: وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه دست به‌کار شده و فعالیت‌هایی انجام می‌دهد. علاوه‌ بر این اتاق بازرگانی ایران و کارگروه کشاورزی نیز از فعالیت‌های گردشگری کشاورزی حمایت می‌کنند. به گفته مغازه‌ای فعال شدن و رشد گردشگری کشاورزی می‌تواند در درآمدزایی، کاهش مهاجرت، بهبود شرایط اقتصادی روستاها و مردم بومی آنها موثر باشد. او اضافه می‌کند: اکنون سودآوری کشاورزی به دلیل مشکلاتی مانند خشکسالی کاهش یافته و گردشگری کشاورزی می‌تواند این کاهش درآمد را جبران کند اما توسعه آن نیازمند برنامه‌ ریزی‌های علمی است. در ترکیه انجمن‌های مردم‌نهاد و سایت‌های حرفه‌ای گردشگری کشاورزی را اداره می‌کنند. در این سایت‌ها از گردشگران پرسیده می‌شود در چه زمان‌هایی، به کدام مناطق قصد سفر دارید، انجام کدام فعالیت مد نظر شماست و در باغداری قصد دارید چه میوه‌ای را پرورش دهید؛ سپس باتوجه به علاقه‌ها و سلیقه‌های گردشگران اطلاعات لازم را درباره اینکه چه مناطقی در کدام مقطع زمانی آمادگی پذیرایی از گردشگران را دارند، کسب خواهند کرد. به گفته مغازه‌ای گردشگری کشاورزی می‌تواند موجب توسعه کشاورزی ارگانیک شده و گردشگران را با فرآیند تولید این محصولات آشنا کند.

کمکی برای کشاورزان
در گردشگری کشاورزی، گردشگران می‌توانند کمک‌حال کشاورزان باشند و با خرید محصولات آنها و پرداخت هزینه‌هایی برای اقامت و غذا به معیشت آنان کمک کنند.
سید ابوالفضل میرقاسمی، عضو کمیسیون آب، محیط ‌زیست و اقتصاد سبز اتاق بازرگانی ایران در گفت و گو با بازار گفت: گردشگری کشاورزی برای افراد علاقه‌مند به تجربه زندگی کشاورزی، دامداری و دامپروری بستر مناسب را فراهم می‌کند تا از طریق زندگی در مزرعه‌ها و زمین‌های کشاورزی و با انجام فعالیت‌های کشاورزی یا دامپروری، پرورش ماهی، صنایع‌دستی، حصیربافی و فعالیت‌های وابسته به کشاورزی این نوع زندگی را تجربه کنند. او می‌افزاید: در این نوع گردشگری، کشاورزان از طریق فروش محصولات خود به مسافران و فعالیت‌های کشاورزی انجام شده از سوی آنها و به‌طور کلی هزینه‌هایی که گردشگران می‌پردازند کسب سود می‌کنند.