زهرا کشوری
خبرنگار
اشیای دوران هخامنشی و ساسانی که به اتریش قاچاق شده بود، به نماینده ایران در وین تحویل داده شد. این پنجمین محموله تاریخی است که در دولت حسن روحانی به ایران مسترد می‌شود.
آذر سال ۹۸ بود که رئیس اینترپل ایران در تماسی از کشف و ضبط تعدادی از اشیای تاریخی در صندوق امانات یکی از اتباع ایرانی در اتریش خبر داد. به گفته «محمد حسن طالبیان» معاون میراث‌ فرهنگی کشور مطالعات و بررسی کارشناسان نشان داد این اشیاء به جغرافیای تاریخی و فرهنگی ایران تعلق دارد. این مطالعات قدمت اشیای ضبط شده را بین 1700 تا 2500 سال پیش تخمین زد. در دو سوی این بازه زمانی، هخامنشیان و ساسانیان بر ایران حکمرانی می‌کردند. به‌گفته طالبیان در میان این اشیاء نمونه‌هایی از اشیای باستانی مفرغی موسوم به سر سنجاق‌های لرستان مشاهده می‌شود. اشیای مفرغی لرستان شاهکار مفرغ باستانی ایران است و بسیاری از این آثار از غار کلماکره و در دهه ۶۰ به سرقت رفت. این سرقت عظیم قلب جامعه‌ باستان‌شناسی ایران را برای همیشه جریحه‌دار کرد. به‌گفته طالبیان در میان این تصاویر، عکس‌هایی هم از یک ریتون فلزی به سبک ریتون هخامنشی موجود در موزه ملی ایران و موزه متروپولیتن نیویورک و یک عدد سردیس مفرغی شاپور دوم ساسانی که نمونه اصلی آن از جنس نقره در موزه متروپولیتن نیویورک موجود است، مشاهده می‌شود.
آنطور که طالبیان از مشاهده عکس‌های ارسالی از سوی اتریش تفسیر می‌کند احتمال تقلبی بودن دو شیء از اشیای کشف شده وجود دارد. اتریش هم از جمله امضاکنندگان کنوانسیون ۱۹۷۰ یونسکو است. این کنوانسیون درباره استرداد اشیای تاریخی به کشور محل آن تمدن تاریخی است. بنابراین اتریش بر اساس این قانون موظف به بازگرداندن اشیای فرهنگی ایران به تهران بود.
این اشیاء پنجشنبه گذشته طی یک معاضدت قضایی میان دو کشور و با همکاری اینترپل اتریش و پلیس بین‌الملل جمهوری اسلامی ایران و طی تشریفات قانونی به نماینده ایران در اتریش تحویل داده شد.
در جلسه استرداد اشیای فوق رئیس اداره آگاهی و رئیس بخش جنایی و سرقت پلیس شهر وین حضور داشتند.
آخرین محموله، پیش از این استرداد تاریخی، بخشی از الواح هخامنشی بود که از شیکاگو به تهران رسید.
17 سال پیش بود که با طرح یک شکایت در امریکا، ایران و حماس را متهم به عملیات تروریستی کردند. شاکیان خواهان توقیف اموال ایران در امریکا شدند و دست روی الواح 2 هزار و 500 ساله هخامنشی گذاشتند. دادگاهی در امریکا حکم داد آثار تاریخی ایران که به‌صورت امانت در دانشگاه شیکاگو نگهداری می‌شدند، مصادره شوند و غرامت ۷۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلاری قربانیان امریکایی یک انفجار انتحاری در بیت‌المقدس، از فروش این کتیبه‌ها و اشیای تاریخی ایران پرداخت شود.
اینجا بود که به گفته وزیر عمارت آزادی، دعوای حقوقی شروع شد و در نهایت رأی دادگاه به نفع ایران و مؤسسه شرق‌شناسی صادر شد.
آنطور که «محمدرضا کارگر» مدیرکل امور موزه‌های کشور به «ایران» می‌گوید: «۱۴ سال زمان برد تا ایران در تلاش‌های حقوقی توانست راه بازگشت الواح‌ ۲ هزار ساله کوروش هخامنشی را به ایران باز کند.»
اولین استرداد تاریخی دولت روحانی به سال ۹۳ برمی‌گردد. سال 93 بود که 349 شیء سه هزار و 500ساله محوطه باستانی «خوروین» بعد از 50 سال به ایران بازگشت. این اشیاء با یک پرواز چارتر و با برچسب بار سیاسی برگشت. هزینه چارتر آنها 200هزار دلار خرج برد. برچسب بار سیاسی تمهیدی بود که سازمان میراث فرهنگی اندیشیده بود. چون «محمدحسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی در گفت‌و‌گو با «ایران» اعتقاد داشت تنها یک شکایت از شهروندان اروپایی می‌توانست باز هم استرداد این اشیاء را که پس از نیم قرن به ایران بازگشته بود با تأخیر جدیدی روبه‌رو کند اما آن‌طور که «مسعود سلطانی‌فر» رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفته بود: «پس از ۳۳ سال دعوای حقوقی و دو بار صدور رأی به ضرر ایران، این اشیاء به ایران بازگشت تا تعداد اشیای «خوروین» ساوجبلاغ با توجه به وجود ۲۲۸ شیء از این محوطه تاریخی در موزه ملی به ۵۰۰ شیء ۳هزار تا ۳۵۰۰ ساله برسد.»
دومین محموله ارزشمند تاریخی که در دولت روحانی مسترد شد؛ حاوی ۱۰۸ شیء تاریخی منطقه چغامیش بود که از سوی مؤسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو در سال 94 در فرودگاه امام خمینی(ره) ایران به مسئولان سازمان میراث فرهنگی تحویل داده شد. اشیای تاریخی منطقه چغامیش، ساعت یک بامداد چهارشنبه دوم اردیبهشت ماه آن سال با پرواز لوفت‌هانزا ابتدا به آلمان و از آنجا‌ به ایران بازگردانده شد تا در موزه ملی قرارگیرد. سومین استرداد تاریخی هم همان سال اتفاق افتاد اما این بار از ایتالیا.
مرداد همان سال بود که طالبیان معاون میراث‌فرهنگی کشور به‌عنوان نماینده ایران 30 شیء تاریخی و ارزشمند پیش از اسلام و همچنین دوران اسلامی متعلق به کشورمان را از مقام‌های ایتالیایی در شهر رم و در محل موزه هنرهای شرقی این شهر تحویل گرفت. این سومین استرداد تاریخی در دولت یازدهم بود که شهریور همان سال وارد ایران شد.
مهر 97 هم سرباز هخامنشی بعد از 80 سال دوری از وطن به تخت جمشید بازگشت. برخوردهای سیاسی با تاریخ و اشیای تاریخی قاچاق شده از ایران به کشورهای دیگر یکی از دلایلی است که باعث شده مسئولان وزارت میراث‌فرهنگی تا پیش از رسیدن آثار به ایران کمتر رسانه‌ها را در جریان چگونگی این استردادهای تاریخی بگذارند.