سیاوش رضایی
خبرنگار
بورس تهران در سه و نیم ماهه اخیر متفاوت‌ترین روند خود در دوره فعالیت خود را تجربه کرده است. از ابتدای سال‌جاری تا روز گذشته شاخص کل بورس یک میلیون و 234 هزار و 290 واحد رشد کرده که این میزان رشد بازدهی این بازار را به بیش از 240 درصد رسانده است.
دراین مدت روزهای منفی بازار که در سال‌های قبل جزو ذات بازار بود بشدت کاهش یافته و درمقابل اکثر روزهای بازار مثبت است به‌طوری که سهامداران بخصوص تازه واردها به این شرایط عادت کرده‌اند تا هر روز با بازار 5 درصد مثبت روبه‌رو شوند.
ارزش بازار بورس تهران نیز به بیش از 6500 هزار میلیارد تومان رسیده که این رقم بیش از دو برابر نقدینگی کل و تولیدناخالص داخلی کشور است. پس از ثبت بازدهی 187 درصدی شاخص بورس در سال گذشته، بورس جذاب‌تر از قبل سال‌جاری را آغاز کرد. دراین شرایط وجود نقدینگی حجیم در کشور در وضعیتی که سایر بازارها بازدهی چندانی نداشتند، به‌دنبال محلی برای کسب سود و بازدهی بود و دراین میان عملکرد مثبت بورس در ابتدای سال‌جاری باعث شد تا بسیاری از سرمایه‌گذاران راه این بازار را درپیش بگیرند.
علاوه براین آزادسازی سهام عدالت نیز موجب شد تا تعداد بیشتری از مردم با بازار سرمایه آشنا شوند. خبرهایی که از رشد مداوم ارزش سهام عدالت در رسانه‌ها منتشر می‌شود، مردم را برای ورود جدی‌تر به بورس و اینکه تنها به سهام عدالت خود بسنده نکنند، تشویق کرد. درهمین دوره حمایت دولت از بازار سرمایه و برنامه‌هایی که برای رونق آن درپیش گرفت نیز مشوق بیشتری برای سرمایه‌گذاران بود. افزایش نرخ ارز نیز در هفته‌ها و ماه‌های اخیر نقش موتور محرک برای شرکت‌های صادرات گرای بورس را بازی کرد.
مجموع این عوامل باعث شده است تا از ابتدای سال‌جاری تاکنون شاخص کل 3.4 برابر رشد کند، رشدی که نسبت به ابتدای سال گذشته به 9.7 برابر می‌رسد.
برخی نگران برخی امیدوار
این درحالی است که از همان نخستین ماه سال‌جاری برخی از کارشناسان از رشد بی‌وقفه بورس اظهار نگرانی کردند. به اعتقاد این کارشناسان هیجان و رفتارهای توده‌وار نبض این بازار را به دست گرفته است که در تبدیل صف‌های خرید به فروش یا برعکس نمود آن نمایان است. هرچند هم‌اکنون میان کارشناسان بازار سرمایه درخصوص حتمی بودن ریزش بازار اختلاف وجود دارد و عده دیگری از کارشناسان معتقدند که این نظام عرضه و تقاضاست که قیمت را در هر بازاری مشخص می‌کند، اما تمام کارشناسان درباره اینکه رفتارهای هیجانی برای بورس سم است و باید این رفتارها مدیریت شود، اختلافی وجود ندارد.
نمونه رفتارهای هیجانی در بورس زیاد است، در حالی که در معاملات روز دوشنبه بازگشایی مرتبه دوم شستا با رشد ۳۷ درصدی قیمت همراه بود، ناظر بازار این بازگشایی را باطل کرد تا بر اساس قانون بورس، بازگشایی بعدی شستا با محدودیت دامنه نوسان ۵ درصدی انجام شود. به گفته مسئولان بورس تهران دلیل باطل شدن معاملات شستا مباحث نظارتی بوده است به این معنا که دستکاری در قیمت بازگشایی انجام شده و حجم معاملات با نوسان قیمت همخوانی نداشت از همین رو ناظر بازار تصمیم به ابطال آن گرفت.

       دستور رئیس جمهوری به دستگاه‌های دولتی
سهام شرکت‌های خود را در بورس عرضه کنید

اتفاقات بازار بورس در حالی صورت می‌گیرد که رئیس جمهوری در جلسه ستاد اقتصادی دولت، مدیریت بازار سرمایه و افزایش عرضه‌های اولیه را اقدامی اصولی و دقیق جهت ایجاد ثبات، توسعه و رونق بخشی به بازارهای مالی و اقتصاد کشور دانست. حسن روحانی روز سه‌شنبه با بیان اینکه این اقدام دولت مورد استقبال نخبگان، فعالان اقتصادی و مردم قرار گرفت، گفت: در این مسأله دو نکته حائز اهمیت ویژه است که اولین نکته، رویه‌سازی و تداوم جدی عرضه سهام بنگاه‌های بزرگ و متوسط بویژه بنگاه‌های دولتی در بورس با یک برنامه و طرح دقیق برای مردم محور شدن اقتصاد کشور و خروج جدی دولت از بنگاه داری، شفافیت بخشی به اقتصاد و تولید کشور است که رونق، پویایی و فسادزدایی جدی را در پی خواهد داشت. روحانی افزود: از این نظر تمامی دستگاه‌های دولتی طبق ضوابط و مقررات اعلام شده، موظف به عرضه سهام شرکت‌های خود در بورس هستند و تداوم بنگاه‌داری و مالکیت اموال مازاد از سوی دستگاه‌های دولتی برای شکوفایی اقتصاد، لازم است سریع‌تر به بخش خصوصی و مردم واگذار شود و بخصوص سازمان بورس باید نسبت به اجرای تعهدات شرکت‌ها مبنی بر تکمیل سهام شناور آنها اقدام کند.
رئیس جمهوری با توضیح این موضوع که نکته دوم مورد نظر باید توسط مسئولان وزارت اقتصاد و سازمان بورس با دقت، ظرافت و حساسیت بالا تعقیب شود، اظهارداشت: نظارت دقیق بر بازار سهام و متعادل‌سازی عرضه و تقاضای سهام در بورس و رشد منطقی سهام از طریق تسهیل پذیرش و رفع موانع حقوقی پذیره نویسی‌ها و صندوق پروژه نکته مهم دوم است که باید به دقت مدنظر قرار گیرد. روحانی با تأکید بر اینکه هیجان زدگی کاذب نباید بورس را متأثر کند، تصریح کرد: از این نظر رشد شاخص‌های بورس باید طبق پایه‌های علمی دقیق و بر اساس منطق بازار سرمایه پیش برود. رئیس جمهوری خاطرنشان کرد: مدیریت بازار بورس باید با اعمال مقررات احتیاطی لازم و مراقبت دقیق به جامعه و مردم این اطمینان را بدهد که سرمایه‌گذاری آنها در بورس استحکام لازم را دارد، لذا بهتر است در این زمینه با جدیت بیشتر عمل کنند. روحانی ساماندهی بازار سرمایه و نوسانات ارزی را از مباحث مهم و تعیین‌کننده‌ای دانست که در روزهای اخیر فضای اقتصادی کشور را تحت تأثیر قرار داده است و گفت: از عوامل مهمی که می‌تواند نوسانات را کنترل کند، عرضه ارز صادرکنندگان به بازار است. دولت با تفکیک کسانی که به قصد سوداگری و منفعت طلبی از عرضه ارز حاصل از صادرات در موعد مقرر و طبق ضوابط خودداری کرده‌اند، با همکاری مراجع قضایی این افراد را مورد پیگرد قرار خواهد داد و در عین حال برای کسانی که در موعد مقرر نسبت به تعهد خود عمل می‌کنند مشوق‌ها و امتیازات ویژه در نظر خواهد گرفت.

یادداشت

ضرورت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم

علیرضا تاج بر
کارشناس بازار سرمایه
هم‌اکنون اقتصاد ایران در وضعیت تورمی قرار دارد و به‌همین دلیل مردم تلاش می‌کنند تا ریال خود را به دارایی تبدیل کنند دارایی‌هایی از ارز و طلا گرفته تا خودرو که طی ماه‌های اخیر سهام نیز به آن افزوده شده‌است. این درحالی است که بازار ارز و طلا به‌دلیل نظارت نهادهای امنیتی و همچنین مالیات‌های احتمالی و ریسک بالا چندان مورد توجه عموم مردم قرار ندارد. سرمایه‌گذاری در بازار مسکن نیز به نقدینگی قابل توجهی نیاز دارد. بازار کالا نظیر خرید خودرو نیز به‌دلیل هزینه نگهداری کالا مشکلات خاص خود را دارد و بنابراین تنها بازاری که با سرمایه اندک می‌توان به آن وارد شد، بازار سهام است. بازار سهام در شرایط فعلی شفاف‌ترین و کم هزینه‌ترین بازار دارایی است که مورد حمایت نظام نیز قرار دارد. این درحالی است که طی ماه‌های گذشته مردم بتدریج به محاسن این بازار آشنا شده‌اند و برهمین اساس استقبال بی‌سابقه‌ای از آن شده است. با این حال شاهد هیجانات مخرب در بازار هستیم که به‌دلیل رفتارهای توده وار باعث شده است تا رشد بازار با شیب بسیار تندی رخ دهد که این به نفع بازار سرمایه نیست. تنها گزینه‌ای که می‌توان به تکیه بر آن این ریسک را از بازار حذف کرد افزایش سواد مالی مردم و تشویق آنها به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار است که از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری ممکن است. برهمین اساس سازمان بورس باید فرآیند اعطای مجوز به شرکت‌های سرمایه‌گذاری و همچنین افزایش سقف آنها را تسهیل کند. درخصوص آینده بازار نیز اعتقادی به ریزش شدید بورس ندارم و تنها با ریزش‌های کوچک و مقطعی بازار اصلاح می‌شود چرا که هم‌اکنون عمق بازار نسبت به سال‌های گذشته افزایش قابل توجهی پیدا کرده است.

جای خالی آموزش مالی

رضا عسکری مارانی
کارشناس بازار سرمایه
همه بازارها تابع عرضه و تقاضا هستند و بازار سهام نیز از این قاعده مستثنی نیست. به‌همین دلیل به‌هیچ عنوان نمی‌توان قضاوت کرد که قیمت یک کالا بالا یا پایین است. برهمین اساس نگرانی دلواپسان درخصوص حبابی بودن بورس نابجاست. چرا که شرایط نسبت به‌زمانی که دلار 4 هزار تومان قیمت داشت تفاوت کرده است. مردم دراین شرایط تصمیم گرفته‌اند که پول خود را به دارایی تبدیل کنند که سهام یکی از جذابترین آنهاست.
دراین زمینه اصلی‌ترین کاری که باید برای صیانت از بازار سرمایه انجام شود، افزایش آگاهی و سواد مالی مردم است. موضوعی که باید یکی از رسالت‌های سازمان بورس و صدا و سیما باشد. از زمان ابلاغ سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی باید آموزش مالی به مردم در دستور کار قرار می‌گرفت.
برای گسترش و تعمیق بازار سرمایه باید آموزش مردم به اولویت سازمان بورس تبدیل شود. تا همانگونه که بخش عمده‌ای از مردم هم‌اکنون با بانک آشنا هستند باید با بازار سرمایه نیز آشنا باشند. باید کاری کرد که مردم به جای خرید موبایل 50 میلیون تومانی سهام بخرند. حتی برای توسعه این بازار دولت می‌تواند با فروش اقساطی سهام بسترهایی را فراهم کند.
وقتی قصد داریم یک کار بزرگ انجام دهیم باید زمینه را فراهم کرد. هم‌اکنون کشور کانادا برای بخش مهاجرت خود به‌دلیل اهمیت آن وزیر دارد، حال با توجه به اهمیت بازار سرمایه و تلاش دولت برای رونق آن نیاز داریم تا یک هماهنگ‌کننده در دولت مسئولیت این کار را برعهده بگیرد و حتی وزیر برای آن تعیین شود.
هم‌اکنون دارایی‌های مالی و شرکت‌های با ظرفیت بالایی در اختیار دولت است که می‌تواند با عرضه آنها در بازار عمق بازار را افزایش دهد. دخالت دولت در قیمت‌گذاری و وجود سازمانی با عنوان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به زیان بازار سرمایه، تولید و صادرات است. در هیچ کشوری چنین سازمانی وجود ندارد در واقع قیمت‌گذاری کالاها به زیان سهامی تمام می‌شود که هم‌اکنون به‌عنوان سهام عدالت یا سایر سهم‌ها در اختیار مردم است.

دامنه نوسان را حذف کنید

حمیدمیرمعینی
کارشناس بازار سرمایه
در شرایط فعلی هیجان و رفتارهای توده وار بر بازار سهام ایران حاکم شده است که این رفتارها به زیان بازار سرمایه و سهامداران تمام می‌شود. دامنه تأثیر هیجانات در بازار سرمایه تنها به این بازار محدود نمی‌شود و تأثیر آن را در سایر بازارها مانند ارز و طلا و مسکن نیز می‌توان مشاهده کرد.
موانع و عمق پایین بازار سرمایه هم‌اکنون به پاشنه آشیل این بازار در دورانی که از آن استقبال شده، تبدیل شده است. برای اینکه قطار پرسرعت و شتابان بورس را مهار و منطقی کنیم، یکی از راهکارها این است که سازمان بورس دامنه نوسان برخی از شرکت‌های بزرگ بورسی را حذف کند تا بدون دامنه نوسان معامله شوند. دراین شرایط سهامداران تنها با تکیه بر تحلیل قوی می‌توانند اقدام به خرید یا فروش کنند و دیگر بدون مطالعه نمی‌توان سهم خرید چرا که ریسک آن افزایش می‌یابد. این کار باعث می‌شود تا تعادل به بازار بازگردد و درواقع ریسک سرمایه‌گذاری به سهامدار واگذار می‌شود. درحال حاضر تفاوتی میان یک مبتدی و حرفه‌ای در بازار وجود ندارد چرا که همه سود می‌کنند. متوسط P/E بازار به 33 رسیده است درحالی که این شاخص برای بورس‌های توسعه یافته به 25 درصد می‌رسد. دراین میان افزایش عرضه اولیه شرکت‌ها نیز به بهبود این شرایط کمک می‌کند، اما تعداد شرکت‌هایی که امکان عرضه در بورس را دارند محدود است و برهمین اساس باید با ابزارهایی مانند دامنه نوسان و حجم مبنا به‌صورت فوری هیجانات مخرب بازار را مهار کرد.