«علی ربیعی» سخنگوی دولت روز سوم تیرماه از تصویب پیش‌نویس برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های ایران و چین در هیات وزیران خبر داد و اظهار داشت: این طرح اثبات‌کننده شکست‌های آمریکا برای منزوی کردن ایران و عزم جمهوری اسلامی بر توسعه روابط با دیگر کشورها است.

از زمان اعلام این خبر گمانه‌زنی‌های گوناگونی در این باره صورت گرفته‌است. پژوهشگر ایرنا با «علی بیگدلی» کارشناس روابط بین‌الملل در مورد برنامه همکاری ۲۵ ساله ایران و چین به گفت‌وگو پرداخت.

ضرورتِ مضاعف همکاری ایران و چین در شرایط تحریم

بیگدلی در ابتدای این مصاحبه اظهار داشت: در شرایطی که ما تحت تحریم شورای امنیت، اتحادیه اروپا، کنگره آمریکا و کاخ سفید بودیم و رئیس‌جمهوری سابق کشورمان نیز این تحریم‌ها را کاغذ پاره می‌دانست موضوع همکاری‌ها با چین مورد بحث بوده و این موضوع دارای سابقه است.

اکنون در شرایطی  به این نقطه رسیدیم که تحت تحریم‌های ظالمانه آمریکا قرار داریم. این احتمال وجود دارد که بعد از مذاکرات شورای حکام که قرار است ماه آینده برگزار شود تحریم‌ها دوباره افزایش پیدا کنند و یا ممکن است سیاست مکانیسم ماشه در مورد ایران اجرا شود. اتحادیه اروپا می‌داند که در قبال برجام در مورد ایران تعهد دارد، اما تحت فشار آمریکا به تعهدات خود عمل‌نکرده است. وزیر خارجه آلمان در کنفرانس امنیتی مونیخ به ظریف گفته بود که ما حاضریم اینستکس را اجرایی کنیم به شرطی که ایران سه شرط اتحادیه اروپا را عملی کند. این سه شرط عبارتند از منع فعالیت‌های موشکی، حضور ایران در منطقه و مسائل حقوق بشری، این موضوعات نشان می‌دهد که اروپا در سایه فشار آمریکا در قبال ایران عمل کرده است.

از سوی دیگر و با توجه به اختلافات شدیدی که بین آمریکا و چین وجود دارد، پکن می‌خواهد معاملات خود با ایران را بر اساس واحد پولی خود یعنی «یوان» و نه دلار عملی کند. این موضوع به نفع چین خواهد بود و البته به سود ما. از دید بعضی ناظران در این شرایط چاره‌ای جز همکاری با چین نداریم اگرچه شاید این کار عقلانی نباشد که ما همه معاملات خود را با این کشور انجام دهیم، اما در وضعیت تحریم و مبارزه با آمریکا این تصمیم مهمترین راه‌حل است. 

برنامه ۲۵ ساله همکاری و مساله هماهنگی‌های داخلی

به گفته بیگدلی، متن این برنامه در دست وزارت امور خارجه و در حال بررسی بیشتر است. در همین حال، طیف موسوم به دلواپسان می‌گویند نگران تنظیم قرارداد بر مبنای این برنامه‌اند، البته نوع دلواپسی آنان متفاوت است. ما باید به دنبال حل مشکل سیاست خارجی خود با غرب در راستای منافع ملی باشیم و مناسبات خود با چین را ادامه دهیم. 

وی در ادامه به بلوک‌بندی‌های منطقه‌ای شکل‌گرفته در مقابل جبهه غرب به‌خصوص آمریکا اشاره کرد و بیان داشت: ارتباط با چین در این شرایط می‌تواند تا حدودی به رونق اقتصادی ما کمک کند.

از نگاه این کارشناس مسائل بین‌الملل برخی معتقدند به دلیل مختصات فضای بین‌المللی دو طرف خواهان منتشر کردن محتوای برنامه همکاری نیستند و باید متن آن منتشر نشود تا طرفین در مورد آن به توافق نهایی برسند. 

بیگدلی در پایان با توجه به فضای حاکم بر کشور و مخالفت عده‌ای در خصوص این همکاری‌ها بیان داشت: امکان ندارد که دولت بدون هماهنگی با مجموعه نظام وارد این برنامه شود زیرا بدون این هماهنگی اهداف برنامه محقق نخواهد شد. طرح مقدماتی برنامه همکاری به‌عنوان یک پیش‌نویس در هیئت دولت تنظیم‌شده است و دو طرف در حال رایزنی هستند. این نگاه وجود دارد که از نظر حقوقی باید متن برنامه به تأیید پارلمان دو کشور برسد اما هنوز  قطعی نشده است. در مقابل، اطلاق عنوان برنامه به سند همکاری‌ها ممکن است آن را از تایید پارلمانی بی‌نیاز سازد.