بازارهای اقتصادی ایران در هفته های اخیر روزهای پرتلاطمی را سپری کردند. نمره ۲۰ بازارهای اقتصادی ایران بازار دلار بود که توانست بار دیگر گوی سبقت را از بازارهایی همچون طلا و سکه،ملک؛خودرو و .. برباید و رقم ۲۰ هزار تومان را ازآن خود کند . این نمره ۲۰ نه تنها امتیاز خوبی برای قبولی متولیان کنترل نرخ ارز نبود بلکه تمام گفته های آنان را در رد شایعات و تحلیل هایی که تا پیش از این در مورد رسیدن مجدد دلار به نرخ ۲۰ هزار تومان را زیر سوال برد.
۲۹ بهمن ماه سال گذشته بود که رئیس کل بانک مرکزی اخبار منتشر شده در خصوص رسیدن دلار به نرخ ۲۰ هزار تومان را شایعه ای بیش ندانست و مدعی شد که این خبر چیزی جز ادعالی سوداگران بازار ارز نیست.
در آن زمان رئیس کل بانک مرکزی گفت:«آنها می‌تواند همچین آرزویی را داشته باشند؛ آرزو بر جوانان عیب نیست.»در آن زمان رئیس کل بانک مرکزی با تکیه براین مساله که «نقدینگی را کنترل کرده ایم و البته هدف بانک مرکزی در سال آینده کنترل انحصارات است» اینگونه عنوان کرد که «در شرایطی هستیم که هیچ یک از پیش بینی‌های بانک مرکزی برای سال آینده تورم بالای ۲۰ درصدی را نشان نمی‌دهد، بنابراین انتظاراتی که برای تورم بالا بر رشد نقدینگی مطرح می‌شود، صحت ندارد.»

آرزویی که محقق شد
حال با گذشت کمتر از ۴ ماه بار دیگر آرزوی این جوانان محقق شده و دلار مرز ۲۰ هزار تومان را هم در نوردیده و گویی خود را برای رقم های جدیدتری آماده می کند اما اینکه چرا و چطور این بازار تحت کنترل به چنین روزی رسیده سوالی است که از سوی کارشناسان و تحلیلگران مختلف و حتی مردم عادی مطرح می شوداما همچنان جواب منطقی برای آن ارایه نشده است.
رشد قیمت ارز در هفته اخیر به مانندهمیشه سایر بازارهای اقتصادی از جمله طلا و سکه را نیز تحت الشعاع قرار داده به طوریکه در کنار دلار ۲۰تومان سکه مرز۹ میلیون تومان را برای رسیدن به نقطه ۱۰ میلیون تومان رها کرد تا اینکه در آخرین روز کاری هفته گذشته قیمت هر گرم طلای ۱۸ عیار؛ ۸۹۵ هزار تومان و قیمت سکه امام؛ ۹ میلیون و ۶۵۰ هزار تومان و دست آخر قیمت سکه بهار آزادی به ۸ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان رسید تا نشان دهد این بازار در مقابل رشد دلار کم نمی آورد و حتی اگر شرایط مهیا باشد ، در رشد قیمتی ازآن نیز فراتر می رود.

بازاری همچنان سبز
د رکنار رشد سکه و دلار نیم نگاهی به بازار سرمایه نیز حکایت جالبی دارد. بررسی آمار و ارقام ثبت شده درهفته گذشته نشان می دهد که معاملات هفته منتهی به ۱۱ تیرماه در حالی به پایان رسید که شاخص کل بورس تهران برای پنجمین هفته متوالی همچنان سبزپوش است به این ترتیب که رشد این بازار منجر به افزایش ۱۳.۶ درصد شاخص سهام شده است و در پی آن رشد ۱۵.۸ درصدی شاخص ۳۰ شرکت بزرگ بازار ،رشد حدود ۸ درصدی شاخص هم وزن نمایان شده است. در کنار این رشد ها شاخص کل بورس تهران در هفته گذشته با قدرت سطح یک میلیون و ۶۰۰ هزار واحدی را نیز پشت سر گذاشت و درپی آن ارزش کل بازار نیز از ۶ هزار هزار میلیارد تومان فراتر رفت.

چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟
پویا ناظران تحلیلگر اقتصادی در واکنش به این بازار ها و روندی که یپس روی آن است با طرح این سوال که چه اتفاقی در حال رخ دادن است؛معتقد است که اگرمنشا پول‌هایی که صرف خرید دارایی‌های سرمایه‌ای می شود را پیدا کنیم، بهتر می‌توانیم آینده را تحلیل کنیم . این کارشناس با مطرح کردن چند فرضیه و رد و تاکید برخی می گوید: این فرض که نوسانات امروز ماحصل آن است که برخی مردم با فروش دلار و طلایی که سال ۹۷ خریده بودند، آن را رهسپار بازار سهام را کرده اند،رد کرده و می گوید اگر اینگونه بود نباید در ماه‌های اخیر دلار و طلا گران می‌شدند.
وی بحث گرفتن وام توسط مردم و خرید سهام را نیز فرضیه ای رد شده عنوان کرده و میگوید: از جمله تبعات سرمایه‌گذاری با پول وام، افزایش نرخ بهره بین بانک هاست. به این ترتیب که وقتی مردم از خط اعتباری خود استفاده می‌کنند، بانک نیازمند پول نقد بیشتری در حساب سپرده خود نزد بانک مرکزی می شود و درپی آن ،این افزایش نیاز موجب افزایش نرخ بهره وام‌هایی می شود که بانکها به هم می‌دهند.
ناظران با بیان اینکه در دو ماه اخیر اتفاق عجیبی در کشور رخ داده و آن این است که نرخ بهره در بازار بین بانکی کاهش یافته و به زیر درصد رسیده است. وی در پی رد این فرضیه ها با بیان اینکه چه دلیل می تواند منجر به آن شود که همزمان رشد بورس ،رشد طلا و ارز و در پی آن کاهش نرخ بهره بین بانکی را شاهد باشیم می گوید: تنها اتفاقی که می‌تواندچنین ترکیبی را رقم بزند چیزی نیست جز افزایش پایه پولی کشور.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه همراستا با افزایش نرخ پایه پولی توسط بانک مرکزی ؛شاهد پرشدن حساب سپرده بانک ها و درپی آن کاهش نیازآنها به پول نق خواهیم بود و در نتیجه افت نرخ بهره وام های بین بانکی خواهیم بود؛این سوال را مطرح می کندکه در چنین شرایطی «چه انگیزه‌ای منجر به آن شده تا بانک مرکزی پایه پولی را در ماه‌های اخیر افزایش دهد ؟» این تحلیلگر اقتصادی با یک مثال ساده به پرسش های مطرح شده پاسخ داده و میگوید:تا مادامی که دولت بدون آن که پولی د حساب داشته باشد نسبت به کشیدن چک برای پوشش هزینه های تراشیده اقدام می کند؛ بانک مرکزی چاره ای جز پر کردن این هزینه ها و پاس کردن چک های دولت ندارد.وی می افزاید: بااین اقدام بانک مرکزی با پر کردم هزینه هایی که دولت تراشیده ،بدهی خود را به حساب دولت اضافه و به همان اندازه طلب خود از دولت را بیشتر می کند . بنابراین به این ترتیب بانک مرکزی با ایجاد بدهی متقابل بین دولت و بانک مرکزی، نوعی از پایه پولی را که همان بدهی بانک مرکزی و دارایی بانکهاست را ایجاد می کند.
به گفته این اقتصاددان اگر درصورتی که خلق پول متناسب با رشد فعالیت اقتصادی باشد اتفاق بسیار مثبتی است اما در صورتی که به دلایلی همچون کسری بودجه، رخ بدهد، اتفاقی تورم‌زاست. در یک نگاه کلی این اگر به این سوال پاسخ دهیم که این افزایش پایه پولی چه تبعاتی را به همراهخواهد داشت قطعا می توانیم به این سوال هم پاسخ دهیم که شرایط کنونیماحصل چه اتفاقی است.
تحلیلگران اقتصادی با بیان اینکه افزایش پایه پولی دست بانکها برای وام دادن راباز می گذارد و همین مساله منجربه افزایش نقدینگی منجر میشود می گویند: در شرایط عادی، نقدینگی تبدیل به تورم می شود اما در شرایط رکود (آنچه که امروز اقتصاد ایران با آن درگیر است )، نقدینگی ابتدا به افزایش ارزش دارایی‌های سرمایه‌ای مثل سهام، مسکن، طلا، ارز و غیره منجر میشود و پس ازآن اقتصاد عادی شد، آثار تورمی‌ آن بروز می کند و نتیجه آن می شود که نرخ بهره بین بانکی کاهش قابل توجهی را تجربه می کند. به باور اقتصاددانان افزایش قیمت دارایی‌های سرمایه‌ای و کاهش همزمان نرخ بهره بین بانکی،اتفاقی استکه تنها با افزایش پایه پولی ممکن است واین احتمال که در ماه های اخیر بی‌پولی دولت با افزایش پایه پولی جبران شده باشد قوت میگیرد. 

^{نویسنده: سارا علیاری}