نویسنده: حسن فحص

دیپلماسی ایرانی: ایران در برابر بحران عراق پس از استعفای عادل عبدالمهدی دو گزینه بیشتر نداشت: یا باید به طور کامل از صحنه عراق خارج می شد که به معنای قبول شکست بود یا این که باید در برابر طوفان اعتراضات مردمی و کاهش حمایت عراقی ها از ایران به علت عملکرد متحدان این کشور در عراق، به ناچار خم می شد.

پس از استعفای عبدالمهدی، آمریکا به شکلی آشکار همه توان خود را بسیج کرد تا به ایران اجازه ندهد به تنها بازیگردان صحنه عراق تبدیل شود بلکه این کشور را مجبور کند نامزدی را خارج از چارچوب های قبلی اش، برای نخست وزیری عراق بپذیرد. این گونه بود که ایران در برابر چالش ها و فشارها، راهبرد عقب نشینی تاکتیکی را انتخاب و با نخست وزیری مصطفی الکاظمی، رئیس دستگاه اطلاعات عراق موافقت کرد و چشم خود را به روی ملاحظاتی که درباره عملکرد و رویکرد او داشت، بست.

هم پیمانان ایران در عراق به منافع زودگذر خود فکر می کردند بدون آن که به خطراتی که موجودیت آنها را تهدید می کرد و موجب برداشته شدن چتر حمایت ایران از آنان برای ادامه حضور در قدرت می شد، توجه داشته باشند.

هدف اصلی ایران در عراق، ادامه سیطره شیعیان بر قدرت در عراق است در حالی که هدف گروه های شیعه عراقی، باقی ماندن در قدرت به منظور حفظ منافع زودگذر و شخصی است حتی اگر تامین این منافع به زیان عراق و بقاء آن باشد.

بعد از حادثه ترور سردار قاسم سلیمانی در فرودگاه بغداد، سران احزاب و گروه های وابسته به ایران به فکر ارتقاء نقش و نفوذ خود در تصمیم گیری های سیاسی افتادند زیرا معتقد بودند ایران برای پر کردن خلأیی که با حذف سلیمانی ایجاد شد، به زمان نیاز دارد تا تعادل خود را بازیابد. آنها گمان کردند می توانند به باج خواهی سیاسی به ویژه از ایران رو آورند تا به مراکز قدرت و تصمیم گیری بازگردند.

در بحبوحه کشمکش بین احزاب شیعه عراقی و سردرگمی ایران پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، نوری المالکی، نخست وزیر اسبق عراق احساس کرد که فرصت خوبی برای عمل کردن به صورت مستقل و تحمیل خواست و اراده خود بر روند سیاسی عراق بدون نیاز به حامی خارجی، به دست آورده است. نوری المالکی برای آن که به رأس هرم قدرت در عراق بازگردد، ابتدا شماری از افراد نزدیک به خود را برای نخست وزیری نامزد کرد ولی در پشت پرده در مسیر رسیدن آنان به سمت نخست وزیری مانع تراشی کرد با این هدف که در نهایت خود را به عنوان گزینه خروج از بحران خلاء پست نخست وزیری معرفی کند. ولی این طرح او با مخالفت گسترده تظاهرات کنندگان و برخی قدرت های بین المللی و همچنین برهم صالح، رئیس جمهوری عراق مواجه شد.

پس از آن که ایران تصمیم خود برای موافقت با نخست وزیری مصطفی الکاظمی را از طریق علی شمخانی و اسماعیل قاآنی به احزاب و گروه های مورد حمایت خود در عراق اطلاع داد، نوری المالکی، دبیرکل حزب الدعوه که احساس می کرد تهران او را رها کرده است به حدی ناامید شد که تعادل سیاسی خود را از دست داد و به ایران پیام داد که در پارلمان از نخست وزیری الکاظمی حمایت نخواهد کرد. عملکرد سلطه جویانه نوری المالکی علاوه بر ناخرسند کردن تهران، موجب شد حزب الدعوه به عنوان یکی از نمادهای اسلام سیاسی در عراق نیز آسیب ببیند و به همین علت شماری از رهبران این حزب درصدد یافتن ساز و کارهایی برای نجات حزب و خارج کردن آن از مسیر سراشیبی برآمدند که نتیجه رفتارهای حذفی و عملکرد سلطه جویانه المالکی بود.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11