تاریخ با تمام فراز و فرودهایش به ‌عنوان یکی از مهم‌ترین مواد خام در حوزه تولیدات فرهنگی و هنری از عرصه کتاب و ادبیات گرفته تا حوزه تئاتر سینما و دیگر شاخه‌های تولید محصولات فرهنگی هنری را به خود اختصاص داده است.

تاریخ معاصر کشورمان به‌ویژه از بهمن ۱۳۵۷ همزمان با پیروزی انقلاب شکوه‌مند اسلامی از یک‌سو و سیر تطور و تحول حرکت حق‌طلبانه و انقلابی مردم که ریشه آن به قیام خونین ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ بازمی‌گردد، نه‌تنها برای نویسندگان، پژوهشگران و فعالان عرصه فرهنگ و هنر که برای بسیاری اهالی فرهنگ در سراسر جهان به ‌عنوان یکی از مهم‌ترین بسترها برای خلق آثار فرهنگی و هنری استفاده و شده است.

آن‌گونه که اشاره شد قیام خونین مردم انقلابی ایران در پانزدهم خرداد سال ۴۲ همواره به‌عنوان سرمنشأ شکل‌گیری جریان مبارزات مردم در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی علیه دستگاه طاغوت و رژیم ستم‌شاهی شناخته می شود. اتفاقی که در طی بازه زمانی رخداد آن تا به امروز که قریب به شش دهه را شامل می شود به بستری برای تولید صدها جلد کتاب و هزاران مقاله و اثر پژوهشی بدل شده است.

در این زمینه نویسندگان و پژوهشگران کارهای متفاوتی را انجام داده‌اند که یکی از درخشان‌ترین این آثار به نگارش مجموعه دوجلدی تاریخ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد به قلم نویسنده، پژوهشگر تاریخ معاصر و نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دکتر جواد منصوری صورت گرفته است.

مهم‌ترین ویژگی این اثر به انتشار حدود ۱۰۰۰ صفحه اسنادی از قیام پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ است. اسناد منتشرشده در این کتاب نه‌تنها به‌عنوان اسنادی شناخته می‌شوند که برای نخستین بار از تاریخ وقوع قیام پانزدهم خرداد در سال ۱۳۴۲ که تا زمان انتشار این اثر (۱۳۷۸) شکل عمومی به خود نگرفته بودند و به همین سبب بعد از انتشار، این کتاب را به ‌عنوان یکی از کتاب‌های مرجع در حوزه اتفاقات، حوادث و رویدادهای قیام خونین ۱۵ خرداد برای پژوهشگران و علاقمندان به حوزه مطالعه تاریخ معاصر کشورمان بدل ساخته است.

بعد از فراغت از کار اجرایی وارد حوزه پژوهش شدم

جواد منصوری در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی در پاسخ به این پرسش که چرا به عنوان نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حضور در جبهه فرهنگی، کار پژوهشی و تالیفی را جایگزین حضور در جبهه اجرایی و مدیریتی کرده گفت: به طور معمول دوره مدیریت اجرایی دورانی است که به دلیل درگیری با کارهای روزمره، امکان پژوهش و تألیف در آن محدود می شود. اما بعداز آنکه به دلیل سوابق خدمتی می‌توان از کار اجرایی فاصله گرفت وقت را در مسیر پژوهش، مطالعه، تحقیق و تالیف می‌توان صرف کرد.

وی ادامه داد: من نیز از این قاعده مستثنی نبودم. البته در دوره اجرایی نیز کمابیش تألیفاتی داشتم اما به طور اساسی از سال ۱۳۷۸ که از کار اداری فراغت پیدا کردم به شکل منظم تألیفاتی را در بخش تاریخ معاصر و مسائل سیاست خارجی تألیف کردم و همچنان نیز به این کار می‌پردازم.

اسنادی که برای نخستین بار به چاپ رسید

این نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر یادآور شد: ازجمله تألیفات من دو جلد کتاب درباره قیام خونین ۱۵ خرداد است. نخست کتاب پژوهشی دو جلدی با نام تاریخ فیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد و دیگری کتاب قیام ۱۵ خرداد است.

منصوری با تاکید بر آنکه در کتاب دو جلدی تاریخ فیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد؛ برای نخستین بار تاریخ را بر اساس اسناد به‌جامانده از رژیم پهلوی نوشتم تصریح کرد: در حقیقت این کتاب بازتاب گفته‌ها، اقدامات و اعمالی است که سرکردگان رژیم پهلوی در زمینه قیام خونین ۱۵ خرداد رقم زدند. اینکه دقیقا آنها چه گفتند و چه کردند همان نکاتی است که از داخل این اسناد استخراج و تدوین شده است.

این کتاب از جمله کتب مرجع در مورد تاریخ معاصر است زیرا تنها ۱۰۰۰ صفحه از این کتاب شامل برگه‌های اسناد رژیم گذشته است. در این اثر عین سند آورده شده که تمام آنها بازگوی مطالب بسیار مهمی از آن دوره است و ضمن روایت منش و نگاه رژیم طاغوت در مسیر مقابله با مبارزات حق‌طلبانه مردمی بسیاری از واقعیت‌های ناگفته‌ها و نکات حساس تاریخ معاصر را به واسطه اسناد موجود عیان می‌سازد.

این تاریخ‌پژوه خاطرنشان کرد: اسنادی که در این کتاب برای نخستین بار از آنها رونمایی شد برای بسیاری جالب بود؛ زیرا پیش از این دیده نشده بود.

بیش از سه سال کار پژوهشی پشتوانه کتاب تاریخ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد

منصوری در مورد زمان صرف شده برای نگارش این کتاب گفت: برای این کتاب به‌تنهایی بیش از سه سال کار پژوهشی صورت گرفته است. زیرا بسیاری اسناد مورد مداقه قرار گرفت و از میان آن‌ها این ۱۰۰۰ صفحه سند انتخاب شد.

در ادامه بحث سایر پژوهش‌ها در مورد اشخاص، موضوعات، پرونده‌ها و درنهایت کار نگارش، ویرایش، تدوین و چاپ این اثر انجام شد.

منصوری درباره کتاب دوم خود مرتبط با قیام خونین ۱۵ خرداد که اثری با همین نام است گفت: این کتاب برای جوانان، نوجوانان و افرادی‌ست که بخواهند به شکل خلاصه با قیام ۱۵ خرداد آشنا شوند.

وی ادامه داد: در این اثر بیشتر نگاه گزارشی به مخاطب ارائه داده شده است که چیزی در حدود ۲۸۰ صفحه را شامل می‌شود در حالی که کتاب تاریخ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد حدود ۱۸۰۰ صفحه و دو مجلد است.

در حوزه آثار مکتوب تاریخ انقلاب دست بالایی داریم

نویسنده کتاب تاریخ قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد در پاسخ به این پرسش که برای نسل جوان امروز که سال‌های پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، سال‌های دفاع مقدس و شخص حضرت امام خمینی(ره) را ندیده‌اند و شرایط آن روزگاران را درک نکرده‌اند آیا آثار مکتوب، تحقیق و پژوهش‌های صورت گرفته توانسته است نیاز این گروه مخاطبان را برآورده کند گفت: دو نکته در این مساله وجود دارد نخست آنکه آیا ما در مورد موضوعات مختلف انقلاب کتاب داریم که پاسخ مثبت است و معتقدم کتاب به اندازه کافی درباره رویدادها، حوادث و اتفاقات گوناگون تاریخ انقلاب داریم.

وی ادامه داد: اما در حوزه فیلم، شعر، هنرهای تجسمی، عکس یا تئاتر با آسیب‌های متعددی مواجه هستیم. در این زمینه هنرمندان کم‌کاری کردند؛ درصورتی‌ که برای تولید آثار در این حوزه منابع بسیار خوبی وجود دارد. به ‌عنوان مثال در مورد قیام ۱۵ خرداد با یک جستجوی ساده پی می‌بریم بیش از ۱۰۰۰ جلد کتاب و چند صد مقاله متقن و قابل استناد قابل استخراج است؛ اما متأسفانه قشر هنرمند ما این مسائل را جدی نگرفته است.

همه چیز را نباید از مدیران بخواهیم

منصوری با اشاره به آنکه به جایگاه پژوهش میان جامعه هنرمندان ما در زمینه تولید آثار و ارائه به مخاطب بی‌مهری شده است تصریح کرد: شاهدیم در اروپا و امریکا با وجود آنکه حدود ۷۰ سال از جنگ جهانی دوم گذشته‌، هنوز هم درباره این دوران فیلم می‌سازند و درباره کوچک‌ترین زوایا و بقایای آن رخداد، آثار نمایشی و هنری تولید می کنند. اما در ایران کمتر شاهد این اتفاق بودیم. در حقیقت افرادی که در این زمینه باید پیش‌قدم می‌شدند کار خود را به درستی انجام نداده‌اند.

این نویسنده و پژوهشگر تاریخ معاصر گفت: قصد من دفاع از مسوولان و اقدامات آنها نیست، نکته اصل این است که نباید مدام کار را به مسوولان واگذار کنیم و از آن‌ها بخواهیم. هنرمند ما نیز باید بجوشد اما این انگیزه و تمایل میان هنرمندان شکل نگرفته است.