گروه تفریح و نشاط؛ اگر کودک شما هم بیشتر از اسباب‌بازی‌های خودش به آشپزخانه و کاسه و سبدهای آن علاقه دارد، و وقتی حوصله‌اش سر می‌رود، ناگهان با کلی ذوق و نقشه برای بازی با ظروف و مواد غذایی، آشپزخانه را محاصره می‌کند، محتوای این مصاحبه مخصوص شماست و «جعبک» همان چیزی است که کودک‌تان می‌خواهد!
«جعبک» حاصل تلاش تیمی و گروهی چند خانم جوان است. خانم‌هایی که دغدغه رشد فکر و شخصیت کودکان ایرانی را داشتند و دارند و با همه قوا برای ایده‌پردازی و طراحی بازی «جعبک» به میدان تولید آمدند. درباره این بازی و برای آشنایی با تیم جوان سازنده آن به سراغ خانم فاطمه سادات حسینی؛ سرگروه تیم «جعبک» رفتیم تا به پرسش‌های ما در مورد این بازی خلاقانه پاسخ بدهند.
در مورد اعضای سازنده گروه بازی جعبک برایمان بگویید. اینکه در گروه‌تان چه تخصص‌هایی دارید و چطور دور هم جمع شدید؟
ایده‌ی جعبک را من و همکارم مطرح کردیم. ما معلم‌های ریاضی و ادبیات بودیم، با دو روحیه کاملا متناقض که خلأهای همدیگر را پر می‌کردیم. بنده در حال اتمام کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیات فارسی (گرایش ادبیات کودک و نوجوان) هستم و خانم ساجده کلانتر هم کارشناسی‌ارشد آمار ریاضی دارند. همان اوایل کار یک دوست فوق‌العاده دیگر هم به جمع ما اضافه شد به نام خانم فاطمه مهدوی که ایشان هم لیسانس معماری دارند و مسئولیت کارهای گرافیکی و هنری جعبک با ایشان است.
برای کارهای محتوایی و اجرایی، خانم‌ها زهرا سادات خرازانی، سنا ثقفی، مریم سادات حسینی سهی، ستایش برادران، زهرا محرابیان و زهرا میرباقری به جمع‌مان اضافه شدند. یک سری مؤلفه‌ها و دغدغه‌های مشترک ما را دور هم جمع کرد. هر کدام‌مان یک گوشه کار را گرفته‌ایم و بنابر استعدادها و توانایی‌هایمان کاری در جعبک انجام می‌دهیم. بیشترمان معلم و مربی مهد کودک هستیم. نقطه اشتراک دیگرمان هم این است که همگی خانم و مادر هستیم.
بازی «جعبک» دقیقا چیست؟ از چه ابزارها و موادی تشکیل شده؟
ما فعلا دو جعبک خمیری و آردی داریم. جعبک خمیری، داستان قنادی و آشپزی را دارد و از وسایل مربوط به آشپزی و شیرینی‌پزی تشکیل شده. برای بچه‌ها کلاه آشپزی کاغذی گذاشتیم. جعبک شمع تولد هم دارد که وقتی بچه‌ها با خمیرشان کیک و شیرینی درست می‌کنند، رویش شمع تولد بگذارند و جشن بگیرند. مدام در تلاشیم که آنها نقشهای مختلف را امتحان کنند و با تخیل خودشان به آن بال و پر بدهند. خمیر موجود در این جعبک‌ها با مواد خوراکی و طبیعی تولید شده، کاملا سالم و خانگی است و هیچ مواد غیرطبیعی در آن وجود ندارد. یعنی حتی اگر بچه‌های کوچکتر، این خمیرها را بخورند، مشکلی پیش نمی‌آید. برای رسیدن به خمیری که ماندگاری بالایی داشته باشد و بیرون از یخچال خشک و غیرقابل‌استفاده نشود، خانم خرازانی رسپی‌های زیادی را امتحان کرد تا به رسپی مطلوب رسید و حالا از ماندگاری خمیرها راضی هستیم.
جعبک آردی هم که به نظر خودمان خیلی هیجان‌انگیز بود و بابتش بازخوردهای خیلی خوبی از مادرها گرفتیم، ابزارک‌هایی دارد که همگی حول محور آردبازی می‌گردند. هر بار با اضافه کردن یک ابزارک جدید به آرد یک بازی جدید خلق می‌شود و بچه‌ها خوش می‌گذرانند. ما به مادرهایی که جعبک را می‌خرند می‌گوییم که ابزارک‌ها را یکی یکی و با فواصل زمانی به بچه‌ها پیشنهاد بدهند. چون جعبک آردی می‌تواند چند ماه بچه‌ها را سرگرم کند و هر بار چیز جدیدی برای آنها داشته باشد.
برای تولید پنج جعبک دیگر هم برنامه داریم که به زودی از دو موردشان رونمایی می‌کنیم.
ایده‌ی اصلی این کار چطور شکل گرفت؟
ایده‌ی اصلی کار سال‌ها پیش به ذهنم رسیده بود؛ تولید اسباب‌بازی‌های ساده‌ای که با وجود سادگی‌شان بچه‌ها بیشترین لذت را از بازی با آنها می‌برند. این بازی‌ها در دنیاsensory play نام دارند و در سبک بازی‌های مونته‌سوری محسوب می‌شوند؛ حواس پنج‌گانه به خصوص حس لامسه بچه‌ها را تحریک می‌کنند و بازی با آنها کاملا وابسته به خلاقیت و تخیل بچه‌هاست و چیزی از قبل تعیین نشده و نقشهای از قبل کشیده نشده.
آن موقع این ایده را فراموش کردم و چون هنوز کودکی نداشتم دیگر درگیر چنین دغدغه‌ای نشدم. اما تابستان 98 که با چند نفر از دوستان تصمیم گرفتیم کسب‌وکاری راه بیندازیم، ایده‌های زیادی را بررسی کردیم، تا اینکه دوباره یاد آن ایده قدیمی افتادم. آن روزها دخترم را به کارگاه بازی می‌بردم؛ دیدم آنجا هم با بچه‌ها چنین بازی‌هایی می‌کنند که پشتوانه تربیتی و روان‌شناسی هم دارد. ابزار چنین بازی‌هایی بسیار ساده و ارزان است.
دیدم مادرها مشتاق هستند این وسایل ساده و ارزان را تهیه کنند که بتوانند در آن واحد چندین بازی را با آن انجام دهند. بعد از تحقیق و جست‌وجو فهمیدم این سبک بازی‌ها در دنیا بسیار فراگیر شده و مادرهای زیادی این امکان را برای بچه‌ها فراهم می‌کنند. این بازی‌ها هم برای بچه‌ها بسیار جذاب است، هم برای بزرگ‌ترها. بازی‌هایی که ابزار ساده و خام دارند و وجه مشترک همه‌شان این است که کودک با دخل و تصرف در آن، خودش بازی و اسباب‌بازی را می‌سازد. ابزارهایی که می‌شود بارها خراب کرد، بارها ساخت و از آن چند بازی جدید تولید کرد و جالب‌تر اینکه اصلا برای اسباب‌بازی بودن طراحی نشده‌اند! اما ما با دادن یک هویت جدید، آن را به ابزار بازی تبدیل می‌کنیم و به کودک پیشنهاد می‌دهیم. بقیه کار با بچه‌هاست تا بازی را خودشان پیش ببرند.
ایده‌ام را دوباره مطرح کردم، اسمش را «جعبک» گذاشتیم و شروع کردیم به تحقیق، مطالعه و گفت‌وگو با افرادی که در این زمینه آگاهی و تجربه داشتند. دوست‌مان خانم ثقفی هم بنابر مطالعاتش، لیست کتب مربوط به این ایده را تهیه کرد و ما یک ماه کتاب خواندیم، ایده گرفتیم و نهایتا اساس‌نامه یا مرام‌نامه جعبک را نوشتیم؛ مشخص کردیم که قرار است چه نوع بازی‌هایی طراحی کنیم و خط مشی و مرزهای کارمان چیست.
اسباب‌بازی‌های موجود در بازار پاسخگوی چه نیازی نبود که جعبک را تدارک دیدید؟
جعبک جعبه‌ای است متشکل از ابزارک‌های بازی. ما اسباب‌بازی تولید نمی‌کنیم، ابزارک‌ها را در اختیار بچه‌ها قرار می‌دهیم تا هر بچه با تخیل، خلاقیت و مهارت خودش بازی و اسباب‌بازی خودش را بسازد و غرق لذت شود.
ابزارک‌های جعبک بسیار ساده‌اند؛ ابزارهایی که خیلی‌ها به ذهن‌شان نمی‌رسد که می‌توان آنها را به عنوان ابزار بازی به بچه‌ها داد. یک پیمانه، بیل‌چه، الک کوچک، قطره‌چکان، یا حتی یک نی ساده برای بچه‌ها می‌تواند ابزاری باشد برای بازی و فرصتی باشد برای کشف. این وسایل را خیلی‌هایمان در خانه داریم اما یا به ذهن‌مان نمی‌رسد که می‌شود با اینها هم بازی کرد و بازی ساخت، یا دل‌مان نمی‌آید در اختیار بچه‌ها قرارشان دهیم.
ما برای خرید ابزارهایمان به مغازه‌های خرازی، ابزارآلات فروشی، لوازم خانگی و... می‌رویم. یعنی جاهایی که هیچ ربطی به بچه‌ها ندارد.
فلسفه جعبک، فرهنگ‌سازی همین نکته است. به سادگی و راحتی می‌توان بچه‌ها را سرگرم کرد و با بازی درست و رعایت قواعد (مثلا دادن فرصت کشف و انتخاب به آنها، احترام به توانایی‌ها و تخیل‌شان و ندادن الگو و پیش‌فرض‌های ذهنی خودمان به آنها)، بهترین بازی‌ها و سرگرمی‌ها را برایشان ایجاد کرد.
ما مخالف سرسخت برندهای لاکچری و اکثرا خارجی اسباب‌بازی هستیم که قاتل خلاقیت و تخیل بچه‌ها هستند؛ اسباب‌بازی‌های بسیار گران‌قیمت و بسیار به‌دردنخور. اسباب‌بازی‌هایی که قیمت‌های گزاف دارند، اما نمی‌توانند بیشتر از یک ساعت بچه را سرگرم کنند، و فقط به خاطر ظاهر زیبا و جذاب‌شان بچه‌ها و پدر و مادرها را وادار به خرید می‌کنند.
وسایل رباتی و موزیکال و تمام اسباب‌بازی‌هایی که بچه‌ها دکمه‌شان را فشار می‌دهند و گوشه‌ای می‌نشینند و تماشا می‌کنند، اسباب‌بازی نیستند. بیشتر یک «نمایش از بازی» هستند. بازی باید به پرورش خلاقیت، تخیل و مهارت‌های بچه‌ها کمک کند. اسباب‌بازی‌ها هم ابزارهایی برای این اتفاق هستند. هرچه ابزار بازی خام‌تر و ساده‌تر باشد، فرصت کشف، خلق، و دخل و تصرف برای بچه‌ها بیشتر خواهد بود.
چنین بازی‌هایی در بازار کمتر شناخته‌شده بود و فرهنگش نیز قبلا کمتر وجود داشت. یعنی شاید ده سال پیش دادن یک سینی آرد و یک الک به بچه چهارساله، برای مادرها بیشتر شبیه یک فاجعه بود؛ اما الان کم‌کم فرهنگ چنین بازی‌هایی و دادن چنین آزادی‌هایی به کودک رواج پیدا کرده و برای مادرها پذیرفته‌تر شده است.
چطور به این جمع‌بندی رسیدید که جعبک این‌طور باشد که هست؟ در واقع چطور جعبک را طراحی کردید؟
تیم جعبک متشکل از سه گروه است؛ گروه مرکزی که تصمیمات اصلی و خط مشی جعبک در آن بررسی می‌شود، گروه تولید محتوا و گروه گرافیک و عکاسی. ما حدود چهار ماه کار محتوایی کردیم؛ یعنی تحقیق، مطالعه، جلسات منظم بررسی ایده‌ها و طراحی بازی‌ها و ابزارها. نهایتا از بین 30 کارت بازی که طراحی کردیم و 100 بازی اصلی و هزاران ایده بازی، دو جعبک اول ما (یعنی جعبک خمیری و آردی) بیرون آمد. سه تا چهار ماه هم طول کشید تا ایده‌ها عملیاتی شود؛ یعنی مراحل خرید و تولید ابزارک‌ها و طراحی ظاهر بصری بسته‌بندی و کارت بازی.
ظاهر و تمیزی کار از نظر بسته‌بندی و چشم‌نوازی برای ما بسیار مهم بود. می‌توانستیم ابزارها را در یک زیپ‌کیپ ساده ارائه کنیم، اما دوست داشتیم جعبک مثل یک جعبه هدیه جذاب باشد. برای تک‌تک ابزارها و جزئیات فکر کردیم تا ظاهر کار زیبا باشد. بسیاری از مخاطبان، جعبک را به عنوان هدیه یا عیدی برای بچه‌ها خریدند و فیلم‌هایی از واکنش بچه‌ها هنگام دیدن جعبک برایمان فرستادند. کاملا مشخص بود بچه‌ها ظاهر جذاب جعبک را پسندیده‌اند و حتی از جزئیات کار که به نظر بسیاری از مادرها به‌دردنخور بود هم لذت برده‌اند. این برای ما مسأله مهمی بود. طراحی ظاهر جذاب و خاص جعبک، بیشترین زمان و انرژی را از ما گرفت.
ما می‌دانستیم که بچه‌ها به شدت به جزئیات توجه دارند. می‌دانستیم آنها عاشق کادو گرفتن و غافلگیر شدن هستند و کاری را که برای آن وقت گذاشته شده کاملا تشخیص می‌دهند و از آن لذت می‌برند. سعی کردیم ابزارهای زیبا و خوش‌رنگ تهیه کنیم. در حد وسع بازار و آنچه تولیدکننده‌های ایرانی تهیه می‌کردند، بهترین و ارزان‌ترین ابزارها را گرفتیم و از این انتخاب اصلا پشیمان نیستیم.
در نهایت اسفند 98 جعبک عرضه شد. در مرحله‌ی اول به صورت آزمایشی تعداد کمی جعبک عرضه کردیم که با استقبال خوب مخاطب مواجه شدیم و از این حجم تشویق، تمجید و استقبال جا خوردیم. حجم سفارش‌ها بالا رفت و موجودی جعبک‌های ما قبل از اتمام سال 98 تمام شد. بلافاصله به طراحی و تولید دو جعبک جدید پرداختیم و سعی کردیم اشکالات دو جعبک قبل را برطرف کنیم. ان شاء الله اوایل اردیبهشت از جعبک سوم و چهارم رونمایی می‌کنیم.
آیا استانداردهای لازم را برای جعبک گرفته‌اید و آن را ثبت کرده‌اید؟
در تلاشیم برندمان را ثبت نهایی کنیم و مجوزهای لازم را بگیریم. برنامه ما برای بعد از گذراندن مرحله آزمایشی بود که به ایام تعطیلات کرونایی برخوردیم و برنامه‌هایمان کمی عقب افتاد. از نظر بهداشتی بودن موادی که در جعبک استفاده می‌شود، تمام جوانب را رعایت کردیم و سعی کردیم از بهترین مواد برای ساختن خمیرها و رنگ کردن بقیه وسایل استفاده کنیم. چون خودمان مادر هستیم و روی سلامت و بهداشت حساسیم.
به نظر شما اصلا چرا پدر و مادرها باید جعبک را برای بچه‌های خود تهیه کنند؟
دوستی نوشته بود «جعبک ایده‌های بازی است، از طرف مادرهایی که می‌دانند بچه‌ها چه می‌خواهند برای مادرهایی که نمی‌دانند بچه‌ها چه چیز می‌خواهند.». دوستی دیگر گفته بود «شاید همه ما ابزارهای جعبک را جدا جدا داشته باشیم، اما ندانیم ترکیب این وسایل با هم می‌تواند چه اتفاقات هیجان‌انگیزی را رقم بزند.». به نظرم این دو گزاره، کامل‌ترین تعریف از کار ماست.
جعبک ابزارهای ساده‌ای را که شاید به ذهن‌مان نرسد می‌شود با آنها بازی ایجاد کرد، جمع می‌کند، برای هر کدام‌شان با هم و در ترکیب با هم بازی می‌سازد و در قالب یک بسته زیبا، جذاب و خلاقانه ارائه می‌دهد.
ما می‌خواهیم بچه‌ها مدت زمان بیشتری سرگرم شوند و این سرگرمی برایشان مفید باشد و ذهن و روح‌شان را تخریب نکند. جعبک به مادرها هم کمک می‌کند تا کمی آسوده‌تر باشند. کافی‌ست قواعد جعبکی را رعایت کنند و به ما اعتماد کنند، آن وقت می‌بینند که چند ابزار ساده چطور ساعت‌ها بچه‌ها را سرگرم می‌کند.
ما در این مدت کوتاه بازخوردهای بسیار مثبتی از مادرها و پدرها گرفتیم. می‌گفتند بر خلاف انتظارشان بچه‌ها صبح تا ظهر مشغول بازی با جعبک هستند و بارها در روز به آن مراجعه می‌کنند. مادری می‌گفت بچه‌ها جعبک را با شبکه پویا و تلویزیون معامله می‌کنند. مادرهای زیادی از ذوق و شوق زیاد بچه‌ها هنگام مواجهه با جعبک گفتند.
این بازخورد‌ها ما را به کار و ایده‌مان مطمئن‌تر کرد و باعث شد ایده‌های خلاقانه‌تری برای جعبک‌های بعدی تدارک ببینیم که دو تای بعدی به زودی ارائه می‌شوند و از نظر خودمان از قبلی‌ها بسیار جذاب‌تر هستند.
فعلا در پیج اینستاگرام جعبک و کانالی که برای باشگاه مادران جعبکی زده‌ایم، به تولید محتوا و طراحی ایده بازی مشغولیم و برنامه‌ای هم برای ایام قرنطینه خانگی طراحی کرده‌ایم.
رهبر معظم انقلاب توصیه زیادی به حمایت از مشاغل خانگی و حمایت از تولید ملی دارند. از طرفی کار شما را می‌توان نمونه‌ای از یک کار تمیز ایرانی و مادرانه دانست. نظرتان در این باره چیست؟
مهم‌ترین وجه اشتراک گروه جعبک این است که همگی خانم هستیم. بعضی‌مان بچه داریم و بعضی هم هنوز قسمت‌شان نشده؛ اما همگی آن چیزی را که همه مادرها دارند داریم؛ عشق بی‌حد و مرز به آفریده‌های خدا، مخصوصا کوچک‌ترین و ضعیف‌ترین و از نظر ما مهم‌ترین‌شان که «بچه‌ها» هستند. عشق بی‌حد و و مرز و نوعی دلسوزی نسبت به این موجودات دوست‌داشتنی، وجه اشتراک ما چند نفر است.
ضمنا همه معلم و مربی هستیم. تأثیرگذاری را دوست داریم، برایش زحمت و حتی گاهی رنج می‌کشیم. مدیریت همه اینها با هم و در کنارش تلاش برای یک کسب‌وکار نوپا بسیار دشوار و گاهی حتی جانکاه است. اما به توانایی‌های خودمان مطمئنیم و برای بهتر شدنش مطالعه و تلاش می‌کنیم.
ما قبل از اینکه در جهت دغدغه حضرت آقا نسبت به تولید و کسب‌وکار خانگی کاری کرده باشیم، به دغدغه ایشان درباره شکل دادن به هویت یک زن مسلمان فعال، خلاق و تأثیرگذار فکر می‌کنیم. در این زمینه الگوهای زیادی داریم و در تلاشیم تا نقش کوچکی را در این پازل بازی کنیم. حس تأثیرگذاری و انجام یک کار جدید اصلا ساده نیست، اما بسیار لذت بخش است.
دغدغه حضرت آقا را در مورد تولید بازی و سرگرمی، کودکان و نیز مسائل بانوان و هویت مستقل اجتماعی‌شان می‌دانیم و برای آن تلاش می‌کنیم. کسب‌وکار ما و برند جعبک که هنوز بسیار تازه‌کار و کوچک است، تلاش ماست برای لبیک گفتن به بخش کوچکی از دغدغه‌های بی‌شمار حضرت آقا در این زمینه.
به نظرم یک کسب‌وکار خانگی و نوپا که پایه‌گذار و ایده‌پرداز آن همگی از خانم‌ها و مادران باشند، به خودی خود ارزشمند است و این رنگ و بوی مادرانه در کار ما کاملا مشهود است.
هدف ما فرهنگ‌سازی در مورد بازی و کودک، و نقش تربیتی و تأثیر والدین در این زمینه است و بعد تولید و کسب‌وکار؛ که هر دو در جایگاه خود ارزشمند هستند. امیدواریم بتوانیم نقشی هر چند کوچک در این زمینه ایفا کنیم و هدف‌های بزرگتری مثل فرهنگ‌سازی، تأثیرگذاری و ایجاد شبکه‌ای از مادران دغدغه‌مند را به سرانجام برسانیم، ان شاء الله.
*خبرنگار: مینا فرقانی
انتهای پیام/
نظر شما