سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سال گذشته برای دومین سال متوالی با مدیریت اشرف بروجردی سال پرماجرایی را پشت سر گذشت. برگزاری آیین چله عشق همزمان با اربعین سالار شهیدان و تجلیل از ۴۰ هنرمندی که طی یک قرن اخیر آثار شاخصی با موضوع امام حسین (ع) تولید کرده بودند را شاید بتوان از مهمترین برنامه های سال ۱۳۹۸ کتابخانه ملی ایران نام برد.

این آیین که روز دوشنبه۲۹مهرماه سال ۱۳۹۸ برگزار شد از خالقان ۴۰ اثر برجسته‌ای که در گونه‌های مختلف فرهنگی و هنری مرتبط با واقعه عاشورا از جمله تالیف و پژوهش، هنرهای تجسمی و ترسیمی، هنرهای دراماتیک، موسیقی و ادبیات تولید شده در پنج بخش تقدیر شد.

در بخش هنرهای تجسمی، محمود فرشچیان، محمدباقر آقامیری، حسین قوللر آغاسی، غلامحسین امیرخانی، علی شیرازی و جلیل رسولی با حضور هانیه گرائیلی- مدیرکل حوزه ریاست، مظفر پاسدار شیرازی – معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی و سمیه توحیدلو – معاون پژوهش، برنامه ریزی و فناوری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تجلیل شدند.

در ادامه با حضور محسن هاشمی رفسنجانی، احمد مسجد جامعی و حجت الاسلام سید محمود دعایی از علیرضا شجاع نوری، رضا کیانیان، فرامرز قریبیان، علیرضا رئیسیان، ناصر تقوایی، سید داود میرباقری، بهرام بیضایی، احمدرضا درویش، مهدی فخیم زاده، عباس کیارستمی، علی رفیعی،  بهروز غریب پور و محمد رحمانیان نیز در بخش هنرهای دراماتیک این آیین ملی تقدیر شد.

در بخش ادبیات نیز با همراهی فریبزر خسروی- معاون کتابخانه و مصطفی رحماندوست از علی موسوی گرمارودی، سید مهدی شجاعی، قیصر امین پور، ابوالقاسم حسینجانی، قادر طهماسبی و سید حسن حسینی قدردانی شد.

همچنین محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، لوریس چکناواریان، مجید انتظامی، صدیقه بحرانی، تورج زاهدی، فردین خلعتبری و حسام الدین سراج در دیگر بخش از این آیین ملی که مربوط به بخش موسیقی می شد مورد تجلیل و تقدیر قرار گرفتند.

و در پایان در حوزه تالیف و پژوهش آیین ملی چله عشق نیز به اتفاق اشرف بروجردی – رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، حجت الاسلام حجتی کرمانی و پیروز حناچی شاهد قدردانی از سید جعفر شهیدی، سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، شیخ عباس قمی، محمد ابراهیم آیتی، رسول جعفریان، محمد اسفندیاری و علی شریعتی بودیم.

در این مراسم مجید انتظامی آهنگساز و موسیقیدان برجسته کشور پس از ۶ سال دوری از رهبری ارکستر قطعه روز واقعه را با همراهی ارکستر سمفونیک تهران در سالن همایش‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اجرا کرد.

آبگرفتگی اسناد از شایعه تا واقعیت

اما ۸ آبان ماه سال گذشته مهمترین حاشیه یک دهه اخیر برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران رقم خورد و آن هم آبگرفتگی ساختمان اسناد در طبقه منفی پنج ساختمان اسناد و از بین رفتن بخشی از اسناد مهم کشور بود که البته خیلی زود توسط روابط عمومی روابط عمومی کتابخانه ملی و طی اطلاعیه‌ای تکذیب شد.

روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در واکنش به شایعه آبگرفتگی اسناد در اطلاعیه خود آورده بود که «با سپاس فراوان از دغدغه های خبرنگاران و شهروندان گرامی نسبت به حفظ میراث و اسناد کشور، سازمان اسناد و کتابخانه ملی به اطلاع می رساند که خوشبختانه تغییرات جوی اخیر هیچ آسیبی به اسناد این مرز و بوم نرسانده است. از سوی دیگر ساختمان آرشیو با تکمیل ظرفیت مخازن روبه رو شده است، از این رو به جهت افزایش ظرفیت مخازن فعلی از طریق نصب قفسه‌های ریلی، سازمان اقدام به انتقال موقت اسناد پیش آرشیوی به یکی از مخازن ساختمان کتابخانه ملی نموده است تا پس از نصب قفسه های ریلی به جای خویش بازگرداند.»

اشرف بروجردی نیز در واکنش به این آبگرفتگی اشاره کرد که؛ طبقه منفی پنج نزدیک به زمین است و امکان دارد که در آن‌جا آب نفوذ کند، اما ما هیچ سند معتبر و قابل استفاده ملی را در بخش آسیب پذیر آن‌جا نگهداری نمی‌کنیم. دیدیم که طبقه منفی پنج کامل ریل‌گذاری نشده است و یک‌سری از اسناد را از ساختمان آرشیو به طبقه منفی سه منتقل کردیم و این انتقال نیز با دقت بسیار انجام شد.

او این را هم توضیح داد که سندی در آن‌جا وجود نداشت که قابلیت نگهداری داشته باشد. اسناد از دستگاه‌های مختلف در کتابخانه ملی جمع‌آوری و کار غربالگری انجام می‌شود و اسناد قابل حفاظت تکلیفش مشخص می‌شود و به طبقات بالا می‌رود، اما اوراق امحایی به طبقه منفی پنج می‌رود و تا زمانی که به کارخانه‌های خمیرسازی منتقل شود آن‌جا می‌ماند. بنابراین اسنادی که قابلیت نگهداری داشته باشد به هیچ وجه از دست نرفته و آسیب ندیده‌اند.

افتتاح پنجره واحد نشر کشور در هفته کتاب

به گفته بسیاری از اهل فن افتتاح پنجره واحد نشر کشور یکی از مهمترین اقدامات کتابخانه ملی و نهادهای همراه در حوزه کتاب در سال گذشته بوده است.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی این اقدام را یکی از برنامه‌های اصلی سازمان در هفته کتاب عنوان کرده بود و در توضیح آن گفت که این طرح با همکاری سه جانبه موسسه خانه کتاب، سازمان اسناد و کتابخانه ملی و اداره کتاب پی‌ریزی شده است.

«سامانه جامع نشر کشور» خدمات موسسه خانه کتاب در حوزه صدور شابک، سازمان اسناد در صدور فیپا  و اداره کتاب در صدور مجوز چاپ کتاب را در یک پنجره واحد یکپارچه می‌کند؛ به‌عبارت دیگر با فعال شدن این سامانه، لازم نیست ناشران به هریک از سه مجموعه مراجعه کنند چراکه از طریق همان پنجره واحد، تمام این فرایندها به‌شکل مدیریت‌شده و هم‌زمان، انجام می‌شود.

بروجردی تاکید کرد که سامانه پنجره واحد نشر، مانع از بروز برخی مشکلات خواهد شد؛ به‌عنوان مثال این سامانه مانع از این می‌شود تا برای کتاب‌هایی که مجوز انتشار ندارند، فیپا و شابک صادر شود؛ بنابراین فقط کتاب‌های منتشر شده در آمارهای فیپا و کتابخانه ملی ثبت می‌شوند نه کتاب‌هایی که در ممیزی، مجاز شناخته نشده‌اند.

مشاور رئیس جمهوری این را هم گفت که سامانه پنجره واحد نشر مانع از این می‌شود تا آثاری که ماهیت کتاب ندارند فیپا بگیرند مثل «کتاب‌های انگشتی» که اخیرا رایج شده است. «کتاب‌های انگشتی» در واقع یک برگه کاغذی به طول یک انگشت هستند، دور انگشت می‌پیچند و مثلا خلاصه یک کتاب را دربردارند. توجیه تولید این آثار، ترویج کتاب‌خوانی است اما این آثار نباید در قالب کتاب شناخته و فیپا بگیرند.

کتابخانه ملی «موزه برتر» شد

اما خبر خوش کتابخانه ملی در اردیبهشت ماه انتخاب این مجموعه به عنوان «موزه برتر» بود. ۲۹ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸ بود که در آیین روز جهانی موزه، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در بخش مناسب سازی برای استفاده معلولین و جانبازان از سوی ایکوم ایران به عنوان موزه برتر معرفی و مورد قدردانی قرار گرفت.

امکان ارسال پایان‌نامه غیرحضوری به کتابخانه ملی

خبر خوش دیگر کتابخانه ملی دو ماه بعد یعنی در تیرماه منتشر شد که بیشتر برای دانشجویان خوش آیند بود و آن اینکه امکان ارسال پایان‌نامه فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها، بدون مراجعه حضوری به کتابخانه ملی ایران فراهم شده بود.

این اقدام در راستای نیل به اهداف دولت الکترونیک انجام شده بود و از ابتدای مرداد ماه فرمی در وبسایت کتابخانه ملی  طراحی شده است که فارغ‌التحصیلان با پر کردن آن و ورود اطلاعات شخصی، اساتید، محل تحصیل و اطلاعات پایان‌نامه می‌توانند فایل پایان نامه خود را ارسال کنند.

این امر برای کسانی که برای حضور در کتابخانه ملی مشکل داشتند و یا از مسیرهای دور قصد مراجعه به کتابخانه را داشتند بسیار خوش آیند بود.

راه‌اندازی سیستم جدید اطفای حریق

اما شهریور سال گذشته نیز در راستای تاکیدات ویژه نسبت به حساسیت بی‌شمار در حفظ و نگهداری آثار مکتوب (‌چاپی و خطی) و غیر مکتوب که به نوعی هویت تمدنی و کشوری محسوب می‌شود و همچنین برای پیشگیری از حوادثی نظیر حادثه آتش سوزی میدان حسن آباد تهران که باعث خساراتی به اسناد معاصر کشور شد، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با راه‌اندازی سیستم جدید اطفای حریق اتوماتیک مخازن ساختمان آرشیو، گامی مطمئن و بلندی در این زمینه برداشت.

نصب مجسمه‌ ساخته پرویز تناولی

اواسط شهریور ماه نیز رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با اشاره به تاسیس انجمن حامیان میراث مکتوب در کتابخانه ملی، از نصب مجسمه ساخته پرویز تناولی در آذرماه خبر داد.

بروجردی، با تاکید بر اهمیت نقش مردم در حفظ آثار مکتوب گفته بود که اطلاع‌رسانی به مردم گام نخست است و ما برای تسهیل اطلاع‌رسانی به مردم و جمع‌آوری میراث مکتوب در کتابخانه ملی، انجمنی با نام «انجمن حامیان میراث مکتوب» راه‌اندازی کرده‌ایم.

به گفته بروجردی، برای انجمن حامیان میراث مکتوب، مجسمه‌ای توسط پرویز تناولی طراحی شده است. که طبق وعده رئیس سازمان آذرماه سال گذشته مجسمه‌ای توسط پرویز تناولی در کتابخانه ملی نصب شد.

اهدای کتاب به مناطق روستایی کشور

رویداد فرهنگی پویش اهدای کتاب به مناطق روستایی کشور با شعار«با کتاب میشه ...» نیز از اقدامات مهم کتابخانه ملی در آبان ماه سال گذشته بود که استارت خورد.

این رویداد فرهنگی به مناسبت گرامیداشت هفته کتاب به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و با همکاری معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست جمهوری و تعدادی از سازمان های دولتی و انجمن های مردم نهاد و گروه‌های جهادی مرتبط اجرایی شد.

گالری آثار مسابقه مردمی هنرهای تجسمی با محوریت کتاب

از دیگر اقدامات سال گذشته کتابخانه ملی برگزاری گالری آثار مسابقه هنرهای تجسمی در بخش‌های خوشنویسی، نقاشی و حجم بود. این بخش‌ها شامل خطاطی بهترین جمله از کتاب مورد علاقه‌ و تصویرگری یا ساخت یکی از شخصیت‌های کتاب دلخواه بود. در این مراسم آثار به مدت یک ماه در گالری کتابخانه ملی نمایش داده شد.

پایش محیطی اسناد آرشیوی

چهارشنبه - ۱۴آذرماه نیز امکان پایش محیطی مجموعه اسناد، تصاویر و منابع آرشیوی ایرنا، با امضای تفاهم نامه همکاری با سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و خبرگزاری ایرنا فراهم شد.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در حاشیه امضای این تفاهم نامه گفت که ایرنا به عنوان یک نهاد تولید کننده خبر و دغدغه‌مند که تمام وقایع و حوادث جامعه را رصد می کند می‌تواند نقش حائز اهمیتی در تولید منابع تاریخی داشته باشد.

سیدضیا هاشمی مدیرعامل ایرنا که خود نیز عضو شورای عالی اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است به فعالیت گنجینه فرهنگی خبرگزاری ایرنا اشاره کرد و گفت که تصویر و متن این خبرگزاری گنیجنه بزرگی بوده که اندک استفاده ای از آن صورت می‌گیرد و لازم ظرفیت‌های بهره‌مندی از این مهم نیز فراهم شود.

معرفی برگزیدگان نخستین دوره جشنواره ملی خط بریل فارسی

آذر ماه سال ۱۳۹۸ نیز برگزیدگان نخستین دوره جشنواره ملی خط بریل فارسی (بریلفا) در بخش‌های مختلف در تالار قلم کتابخانه ملی ایران معرفی شدند.

آیین اختتامیه نخستین دوره جشنواره ملی خط بریل فارسی (بریلفا) صبح روز سه شنبه ۲۶ آذرماه با حضور اشرف بروجردی- رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، آسوتان آسوتکوفسکی- رییس دفتر منطقه ای یونسکو، سید جواد حسینی- رییس سازمان آموزش و پرورش استثنایی و نوش آفرین انصاری به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

اهدای ۷هزار و ۳۱ کتاب از کمیته ملی المپیک به کتابخانه ملی ایران و نمایشگاه عقدنامه‌های نفیس تاریخی در کتابخانه ملی از دیگر رویدادهای مهم سال گذشته کتابخانه ملی بود.