امیرحسین صفاحسینی*

یکی از مباحث مطروحه در هرمنوتیک، سخن از قلمرو و گستره متن است که آیا متن فقط شامل مکتوبات و ملفوظات است؟ یا علاوه بر این امور سایر پدیده‌ها را نیز دربرمی‌گیرد؟ در اینکه آیا همه پدیده‌ها به‌مثابه یک متن نیاز به تفسیر دارند یا خیر، بین صاحب‌نظران اختلاف است. بدون‌ِشک عارفان و شاعران و حتی رمان‌نویسان همه پدیده‌ها را متن می‌دانند و در روش فهم آن، از هرمنوتیک استمداد می‌جویند.

برخی مانند عارفان پدیده‌ها را دال بر وجود خدا می‌دانند و برخی مانند شاعران از آن نکات اخلاقی را می‌آموزند و برخی نویسندگان پدیده‌ها را دال بر راه‌گشایی در تنگناها می‌دانند، مانند «پائولو کوئیلو»…

به نظر می‌رسد، ظهور ویروس «کرونا» این دیدگاه که همه پدیده‌ها متن هستند را تقویت می‌کند، زیرا با نگاهی به رویکرد عالمان و فرهیختگان به این ویروس درمی‌یابیم که هر کدام به نحوی این پدیده را تفسیر می‌کنند و برداشت‌های متفاوت ارائه می‌دهند. برای نمونه برخی این ویروس را بلای آسمانی دانسته و آن را مأموری از جانب خداوند معرفی می‌کنند که مانند «پشه نمرود» وسیله‌ای برای انتقام از فساد و گناه بندگان عاصی است. اما برخی دیگر با اشاره به آیه «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیدِی النَّاسِ»، (به سبب آنچه دست‌هاى مردم فراهم آورده فساد در خشکى و دریا نمودار شده است…) اینگونه بلاها را زمینی و بشری دانسته‌اند  به دو دلیل:‌

۱- بودجه تحقیقات نظامی کشورها به‌قدری زیاد است که قابل مقایسه با بودجه ناچیز تحقیقات پزشکی نیست و بیانگر این است که بشر عاشق و دلباخته جنگ و خونریزی است تا شیفته آرامش و سلامتی، و این بدان معنا است که برخلاف آیه قرآن که فرموده «وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیامًا»، (و اموالی که خدا قوام زندگی شما را به آن مقرّر داشته به تصرّف سفیهان ندهید…) اتفاقاً سفها، حاکمان زمین هستند که أموال و شرکائه بشر را به جای مصالح انسانی ملت‌ها صرف نابودی آنان می‌کنند.

۲- عدم پیروی از دستورات کارشناسان بهداشتی است و از این جهت نیز این بلا منتسب به انسان است (محقق داماد-خبرفوری).

اما عده‌ای دیگر از این پدیده  ارزش‌های اخلاقی را دریافته اند.

خسرو باقری می‌گوید: اگر ارسطو این فیلسوف بزرگ را معلم اول نامیده‌اند، -می‌سزد که «کرونا» را معلم آخر بنامیم- اما آموزه‌های این معلم آخر چیست؟

۱- آدمی باید بیاموزد که جهان پر از اسرار ناشناخته است و او درغار هزار تویی گام می‌زند که از هرکناره‌اش رازی می‌جهد.

۲- «کرونا»، معرفت‌شناسی ما را تحول بخشید، او نشان داد، واقعیت‌هایی در جهان وجود دارد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. سازه‌گرایان کجایند تا ببیند که همه چیز ساخته ذهن نیست و واقعیت‌هایی وجود دارند که راه بر ما می‌بینند و ما را به شناخت خود وا می‌دارد.

۳- «کرونا» درحوزه اخلاق و ارزش‌ها نیز آموزه‌های سترگی دارد، او یک برابری‌‌خواه است، او همه را در برابر قانون برابر می‌داند و هیچ‌کس را برتر نمی داند.

چنین نیست که اگر کسی گلیم خویش را از آب گیرد، بتواند درگوشه عزلتی مأوی بگیرد، بلکه یا همه با هم زنده می مانند یا همه با هم می میرند و این کلید طلایی اخلاق است که غلبه بر خودمحوری است و در این سخن حکیمانه جلوه‌گر شده است که «آنچه بر خود نمی‌پسندی بر دیگران مپسند».

*معاون علمی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علامه طباطبائی