طی سه دهه اخیر بارها نام مربیانی بسیار مشهور را به عنوان گزینه سرمربیگری تیم ملی ایران شنیده‌ایم. این مطلب نگاهی مختصر به فهرست بلند بالای مربیانی است که یا نام‌شان برای بالا بردن وزن سرمربیگری تیم ملی ایران مطرح شد یا حتی تا پای مذاکره هم آمدند و برگشتند.

آری هان شاید اولین مربی نامداری بود که در زمان ریاست امیر عابدینی بر فدراسیون فوتبال، وارد ایران شد. سال ۱۳۷۳ آقای عابدینی کاپیتان سابق تیم ملی هلند و سرمربی پیشین باشگاه‌های اندرلخت، اشتوتگارت، نورنبرگ و استاندارد لیژ را برای مذاکره به تهران آورد.

اردشیر لارودی سردبیر وقت روزنامه ابرارورزشی از قول عابدینی نوشته بود: "آری‌ هان زمین شماره ۲ آزادی را دید و به من گفت به جای این‌که بودجه فدراسیون را صرف استخدام من کنید، دو زمین تمرین برای تیم ملی کشورتان بسازید."

آری هان

جام جهانی ۱۹۹۸ اما بهترین موقعیت برای آغاز مذاکرات جدی با نام‌داران فوتبال جهان بود. محسن صفایی فراهانی، رییس وقت فدراسیون فوتبال ایران با شمار زیادی از مربیان سرشناس فوتبال جهان وارد مذاکره شد. پرویز زاهدی سردبیر وقت روزنامه ایران‌ورزشی سال ۷۹ در گفتگو با روزنامه خبرورزشی مدعی شد که کمیته مشاوران رسانه‌ای آقای صفایی فراهانی، به او در این زمینه مشورت می‌دادند.

کارلوس آلبرتو پریرا سرمربی اسبق تیم ملی برزیل (که قهرمان جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا شد) در صدر این فهرست قرار داشت. اما تیم ملی عربستان کمی زودتر و البته با قوایی بیشتر برای استخدام آقای پریرا وارد عمل شد.

کارلوس آلبرتو پریرا

دومین گزینه بورا میلوتینوویچ بود. محسن صفایی فراهانی سال ۱۳۸۱ از به نتیجه نرسیدن در مذاکره با این مربی صربستانی به عنوان یکی از ناکامی‌های دوران مدیریت خود در فدراسیون فوتبال نام برد.

بورا میلوتینوویچ

ادو لاتک سرمربی آلمانی سابق بایرن مونیخ و بورسیا دورتمند از دیگر گزینه‌هایی بود که نامش روی میز رییس فدراسیون فوتبال ایران نشست. ۱۲دی‌ ۱۳۷۶ خبرگزاری‌‏‎ APD‏‎ آلمان گزارش داد ادولاتک برای قبول پست مربیگری سفر مخفیانه دو روزه‌ای به ایران داشته و شرایط خودش را اعلام کرده است. آقای لاتک همچنین به خبرگزاری فرانسه گفته بود: "آن‌ها (فدراسیون فوتبال ایران) تمایل داشتند که قراردادی درازمدت با من امضا کنند، اما من گفتم که تنها تا پایان جام جهانی با آن‌ها کار می کنم. این تنها دلیل عدم توافق بود."

ادو لاتک

فدراسیون فوتبال ایران حتی با اسوالدو آردیلس سرمربی باشگاه شیمیزو ژاپن هم وارد مذاکرات مقدماتی شد. آقای آردیلس سابقه مربیگری در نیوکاسل، وستهام و تاتنهام را داشت و به عنوان بازیکن همراه تیم ملی آرژانتین قهرمان جام جهانی ۱۹۷۸ شده بود.

اسوالدو آردیلس

سرانجام تومیسلاو ایویچ پای برگه قرارداد با فدراسیون فوتبال ایران را امضا کرد، اما جلال طالبی در جام جهانی فرانسه روی نیمکت ایران نشست.

تومیسلاو ایویچ

با خروج آقای صفایی فراهانی از فدراسیون فوتبال، گزینه‌های نامدار هم آرام آرام از روی میز فوتبال ایران جمع شدند. به نظر می‌رسید که محمد دادکان به مربیان داخلی مانند همایون شاهرخی گرایش داشت، اما زیر فشار افکار عمومی سراغ برانکو ایوانکوویچ رفت که تیم فوتبال المپیک ایران را قهرمان بازی‌های آسیایی بوسان کرده بود.

برانکو ایوانکوویچ و همایون شاهرخی

تیم ملی ایران با هدایت برانکو به مقام سوم جام ملت‌های آسیا رسید و به جام جهانی صعود کرد. پس از آن محمد دادکان هم از فدراسیون فوتبال رفت. فدراسیون ایران تعلیق شد. محسن صفایی فراهانی این بار در نقش رییس کمیته انتقالی به فدراسیون فوتبال بازگشت. او وظیفه داشت اساسنامه فدراسیون فوتبال را به صورت دقیق و با مبانی مورد نظر فیفا تنظیم کند.

آقای صفایی فراهانی ۲۷ دی‌ ۱۳۸۶ در حاشیه برگزاری جلسه کمیته انتقالی فدراسیون فوتبال به خبرگزاری مهر گفت: "کشوری مانند انگلستان که مهد فوتبال است، هم اکنون دارای مربیانی از سوئد و ایتالیاست. این دون شان نیست و موجب می‌شود توانمندی ملی ارتقا یابد. در سطح دنیا ما نیاز داریم از تجربیات دیگر کشورها استفاده کنیم."

پس از ناکامی تیم ملی ایران در جام ملت‌های سال ۲۰۰۷ بار دیگر بحث انتخاب سرمربی تیم ملی ایران آغاز شد. این بار هم آقای صفایی فراهانی به عنوان رییس کمیته انتقالی وظیفه انتخاب سرمربی را برعهده گرفت. او بار دیگر سراغ مربیانی شهیر رفت، با این تفاوت که فهرست مورد نظر او این بار طولانی‌تر از قبل به نظر می‌رسید.

روزنامه همشهری ۲۶ آبان ۱۳۸۶ از وینفرد شفر به عنوان یکی از گزینه‌های سرمربیگری تیم ملی یاد کرد و نوشت: "وی که سابقه فعالیت در تیم‌های آفریقایی و همچنین باشگاه‌های عربی از جمله الاهلی امارات را دارد، تمایل زیادی به حضور در تیم‌ ملی ایران نشان داده است، تا آنجا که خود قبول کرده برای انجام مذاکرات نهایی به تهران بیاید."

وینفرد شفر

صفایی فراهانی اما یک روز بعد مذاکره با آقای شفر را تکذیب کرد و مدعی شد هیچ‌ تماسی از سوی کمیته انتقالی با این مربی آلمانی انجام نشده است.

جووانی تراپاتونی سرمربی تیم ملی ایتالیا در جام جهانی ۲۰۰۲ و دیک ادووکات سرمربی هلندی سابق تیم ملی کره جنوبی از دیگر گزینه‌هایی بودند که نام آن‌ها به عنوان گزینه‌های سرمربیگری تیم ملی روی جلد روزنامه‌های ورزشی ایران رفت. آقای فراهانی این نام‌ها را "زاده تخیل" روزنامه‌نگاران خواند.

جووانی تراپاتونی

دیک ادووکات

روزنامه ایران ورزشی آذر ۱۳۸۶ از پیتر رید به عنوان گزینه اصلی سرمربیگری تیم ملی ایران یاد کرد. در گزارش این روزنامه به سفر تیرماه آقای صفایی فراهانی به انگلستان برای مذاکره با این سرمربی انگلیسی اشاره شده بود. در کارنامه مربیگری پیتر رید، نشستن روی نیمکت تیم‌هایی مانند منچسترسیتی، ساندرلند، لیدز و کاونتری به چشم می‌خورد.

پیتر رید

پس از روزهای سخت تیم ملی با امیر قلعه‌نویی فوتبال ایران حضور یک مربی بزرگ خارجی را فریاد می‌زد. هواداران همه روزهای خوش با برانکو ایوانکوویچ را به یاد داشتند که ایران در جام ملت‌ها سوم شد، اما پیش از هر زمان دیگری به قهرمانی نزدیک بود و البته صعودی راحت به جام جهانی 2006 را رقم زد. در همین کش و قوس فدراسیون مذاکراتش را با گزینه‌های خارجی آغاز کرد. در نهایت خاویر کلمنته اسپانیایی و سرمربی تیم ملی اسپانیا در جام های جهانی ۹۴ و ۹۸ برای مذاکرات نهایی با فدراسیون فوتبال به ایران آمد. البته مراسم پيشواز از او، به واسطه ذوق‌زدگي مفرط فدراسيون‌نشين‌ها تبديل به يك خاطره چركين و آزاردهنده شد. ماجرا از ین قرار است ، زمانی که کلمنته در میان انبوه خبرنگاران و استقبال کنندگان بر روی پله های برقی قرار داشت، ناگهان سرعت این دستگاه افزایش یافت و نزدیک بود او که تازه کمرش را عمل کرده بود به زمین بیفتد.

البته منصور ابراهیم زاده، مربی تیم ملی که با پای شکسته برای دیدن کلمنته به فرودگاه آمده بود، تعادلش را از دست داد و روی پله برقی، نقش بر زمین شد.

ناصر شفق و مهدی تاج نیز که در پله برقی کنار کلمنته ایستاده بود، تعادلشان را از دست دادند و نزدیک بود آنها هم نقش بر زمین شود.

خاویر کلمنته

اگرچه كلمنته پس از تماشاي مسابقه ايران و سوريه در جايگاه ويژه ورزشگاه آزادي و بررسي برخي از شرايط اجتماعي حاكم بر ايران از قبول هدايت تيم كشورمان سر باز زد، اما هيچ‌گاه نمي‌توان تصوير ليز خوردن شفق و تاج از روي پله‌هاي برقي فرودگاه را از ياد برد.فدراسیون فوتبال با کلمنته به توافق نرسید، چون این مربی پروازی بود.خاوير كلمنته‌اي كه خيلي از دست‌اندركاران فوتبال ما خودشان را مي‌كشتند تا پشت‌سرش عكس يادگاري بگيرند و افتخار به ايران آوردنش را به نام خودشان سند بزنند، پس از عدم توافقش با مسوولان فوتبال كشورمان به اسپانيا برگشت و طي سه فصل، دو تيم مختلف را از لاليگا به دسته دوم فوتبال اسپانيا سقوط داد! 

در همان مقطع زمانی مربیانی مانند پیم وربیک و رود گولیت هم دیگر نام‌هایی بودند که از دل فدراسیون فوتبال ایران بیرون می‌آمد. پیم وربیک در جام ملت‌‌های آسیا سرمربیگری تیم ملی عمان را برعهده داشت.

پیم وربیک

رود گولیت

در نهایت کمیته انتقالی موفق به انتخاب سرمربی برای تیم ملی فوتبال ایران نشد و با انتخاب علی کفاشیان به عنوان رییس فدراسیون فوتبال، علی دایی روی نیمکت ایران نشست.

ناکامی در جام ملت‌های۲۰۱۱ قطر شاید یکی از نقاط خاص برای بازگشت نام‌های بزرگ به فوتبال ملی ایران باشد. این بار علی کفاشیان سراغ نام‌هایی مانند آبل براگا آرژانتینی و زدنیک زمن از جمهوری چک رفت. هر دو گزینه پیش از این هم با فدراسیون ایران مذاکراتی داشتند اما باز هم مسئولیت را قبول نکردند.

آبل براگا

زدنیک زمن

آذر ۱۳۸۹ خبرگزاری ایسنا از عباس ترابیان، مدیر روابط بین‌الملل فدراسیون فوتبال در مورد خبر مذاکره با فرانک رایکارد سرمربی سابق بارسلونا و گالاتاسرای سوال کرد. آقای ترابیان گفته بود فعلا نه تایید می‌کند و نه تکذیب. در نهایت این مربی هلندی با تیم ملی عربستان به توافق رسید ولی از صعود به جام جهانی ۲۰۱۴ باز ماند.

فرانک رایکارد

سرانجام کارلوس کی‌روش نخستین قرارداد خود با فدراسیون فوتبال ایران را روز پانزدهم فروردین‌ماه سال ۱۳۹۰ در سازمان تربیت بدنی و با حضور علی سعیدلو، آخرین رییس سازمان تربیت بدنی ایران (قبل از تبدیل شدن به وزارت ورزش و جوانان) امضا کرد.

کارلوس کیروش

با شکست از ژاپن در جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۹، کی‌روش پس از یک دوره ی ۸ ساله ، برای همیشه نیمکت ایران را ترک کرد. جالب است کلمبیا خیلی زود با سرمربی سابق ایران به توافق رسید، ولی فدراسیون فوتبال ایران که می‌دانست بعد از جام ملت‌ها قرار نیست با کی‌روش ادامه دهد، همچنان اندر خم یک کوچه بود. در این مدت فدراسیون فوتبال فقط گزینه‌های مطرح شده را تکذیب می‌کرد.

مازیار ناظمی یک‌ روز بعد از حذف تیم ملی، با توییت عجیبی نگاه همه رسانه‌های ورزشی را به خودش جلب کرد. او در گزینه‌هایش از سرمربیان مطرح فوتبال نام برد که برای نشستن روی نیمکت تیم ملی، بیشتر شبیه به شوخی بود تا واقعیت.

سرمربی سابق پاریسن‌ژرمن اولین گزینه جدی بود که به عنوان جانشین کی‌روش مطرح شد. دستمزد حدودا 10 میلیون یورویی او ولی خیلی زود مشخص کرد که نشستن بلان هم روی نیمکت تیم ملی واقعیت ندارد.

لوران بلان

توتو اسپورت رسانه بعدی بود که از انتخاب سرمربی جدید تیم ملی پرده برداشت. این رسانه مدعی شد که فدراسیون فوتبال ایران به مونتلا  قراردادی سه و نیم ساله را پیشنهاد داده است. سرمربی سابق فیورنتینا و میلان بعد از هدایت سویا بیکار شده بود و به همین خاطر نامش در این گمانه‌زنی قرار گرفت. هر چند که دیگر خبری از این ستاره مطرح ایتالیایی منتشر نشد.

وینچنزو مونتلا

پیش از اینکه نام برانکو به طور جدی مطرح شود، دوست صمیمی و هم‌وطن او در بین گزینه‌ها قرار گرفت. عکس منتشر شده از برانکو و دالیچ انقدر سر و صدا به پا کرد که سرمربی پرسپولیس مجبور شد در این باره توضیح دهد. برانکو بعد از این عکس گفت: «من و دالیچ دوستان قدیمی هستیم و اگر قرار بر گفتگو هم باشد لازم نیست که من حتما برای این کار تا دوبی بروم و می توانم از تهران با او تلفنی صحبت کنم. اگر من به دوبی مسافرت کرده بودم علتش تماشای بازی پاختاکور بود که یک هفته دیگر در لیگ قهرمانان آسیا با آنها مسابقه داریم. دیدار من با دالیچ چندان چیز خاصی نبود و با هم بازی را تماشا کردیم و عکاسان هم از ما عکس گرفتند و چیز پنهانی هم وجود نداشت.»

زلاتکو دالیچ در کنار برانکو ایوانکوویچ

مهدی تاج بالاخره بعد از یک ماه روز سکوتش را شکست و گفت: «انتخاب سرمربی تیم ملی فوتبال مسیر خوبی را طی می‌کند و به زودی انتخاب و معرفی می‌شود. البته اسم‌هایی که مطرح می‌شود مورد تایید ما نیست.» تاج دو روز بعد باز هم مصاحبه کرد و در مورد همه گزینه‌های مطرح شده توضیح داد: «تلاش من این است که قبل از عید نوروز سرمربی تیم ملی را معرفی کنیم. مونتلا کیست؟ من می خواستم از شما بپرسم او کیست؟ البته من می دانم او بازیکن تیم ملی ایتالیا بوده است. هدف ما این است که اگر اسمی وسط آمد و عده ای شروع به تحلیل او کردند سکوت کنم. نظرم این نیست که اسمی مطرح شود. ارزیابی من از عملکرد برانکو مثبت است، حضور شفر هم در تیم استقلال مثبت است ولی اینکه سرمربی این 2 نفر باشند یا خیر باید صبر کنید تا فرآیند ما تکمیل شود.»

این بازی با مطرح شدن نام کلینزمن ادامه پیدا کرد. سرمربی سابق تیم ملی آمریکا و آلمان که هیچ وقت خیلی جدی هم نشد.

یورگن کلینزمن

در شرایطی که چه از نظر رسانه ای و چه در مذاکرات رسمی، گزینه های مختلفی برای هدایت تیم ملی فوتبال ایران پس از کارلوس کی روش مطرح بوده اند، سرمربی پیشین تیم ملی اسپانیا و باشگاه رئال مادرید یکی از نفراتی بود که مذاکره با او تا حدود بسیار خوبی پیش رفته بود.

جولین لوپتگی

مهدی تاج با جولین لوپتگی گفت و گوها را برای پذیرش هدایت تیم ملی ایران آغاز کرده بود و تا مراحل خوبی نیز این مذاکرات پیش رفته بود. اما با وجود توافقات نسبتا خوب حاصل شده در این مذاکرات، سرمربی اسپانیایی اعلام کرد که به دلیل بیماری پدرش نمی تواند در مقطع فعلی کار در ایران را بپذیرد. شنیده ها حاکی از آن است که لوپتگی از رئیس فدراسیون ایران وقت خواسته و گفته بود که اگر پروسه انتخاب سرمربی برای تیم ملی به تعویق بیفتد و بیشتر طول بکشد، ممکن است بتواند در ایران حضور پیدا کند.حتی وزارت ورزش ایران هم در بین گزینه های نهایی موجود برای هدایت تیم ملی، نگاه ویژه ای به جولین لوپتگی داشتند و تمایل آنها برای مرد اول نیمکت تیم ملی بعد از کی روش، این سرمربی نامدار اسپانیایی بود. رئیس سابق فدراسیون، اما روایتی از این دیدار داشته که در نوع خود جالب است : «من اخلاق لوپتگی را خیلی پسندیدم. او خیلی مهربان‌تر از کارلوس کی‌روش است و اصلاً چیز بدی از او ندیدم . لوپتگی خیلی به ما احترام گذاشت و حتی پول هتل‌مان را هم حساب کرد!» رئیس فدراسیون هم با دیدن این رفتار از سوی لوپتگی به او اصرار می کند که به ایران بیاید و کار مربیگری تیم ملی را قبول کند. منتها این مربی اسپانیایی اعلام کرد پیشنهاداتی دارد و به همین خاطر نمی‌تواند به سادگی تصمیم بگیرد».

یکی از گزینه‌های دیگر موردنظر فدراسیون فوتبال پیش از پیوستن ویلموتس، هروه رنار فرانسوی بود. 

هروه رنار در حال تماشای مسابقه ایران و ژاپن در نیمه نهایی جام ملتهای آسیا

مربی فرانسوی مراکش که بعد از شکست مقابل ایران در جام جهانی، و بازی های خوب مقابل پرتغال و اسپانیا با مراکش به جام ملت های آفریقا رفت، گزینه مطرح نیمکت ایران برای جانشینی کی روش بود.

رنار برخلاف تصورات اما بعد از این مسابقات قاره سیاه را به مقصد عربستان سعودی ترک کرد. در چنین شرایطی خیلی ها معتقد بودند رنار در آن مقطع گزینه اصلی فدراسیون ایران بود اما هیچ کس به طور رسمی این موضوع را مطرح نکرد و البته دلیل نرسیدن به عقد قرارداد هم کسی نفهمید.

هروه رنار

عباس ترابیان سرپرست سابق تیم ملی ، در مصاحبه ای ماجرای عدم توافق با رنار را اینگونه بازگو می کند: «من از سوی فدراسیون ماموریت پیدا کردم تا به سنگال بروم و با رنار مذاکره کنم. مذاکرات خیلی خوبی هم انجام دادیم و به نتایج مطلوبی رسیدیم. حتی ایشان با فدراسیون فوتبال مراکش به توافق رسیده بود که بعد از جام ملت های آفریقا قطعا جدا شود، اما یک مساله مانع از عقد قرارداد شد.بازی های جام ملت های آفریقا زمانی به پایان می رسید که ایران دو بازی دوستانه را از دست می داد. رنار از ما خواست تا آن زمان کوتاه صبر کنیم اما با توجه به اینکه فدراسیون برای انتخاب سرمربی خیلی تحت فشار بود، مجبور شدند به سراغ گزینه های دیگر بروند .جالب است بدانید که رنار خیلی علاقه مند بود که به ایران بیاید. او بسیار درباره کشور ما تحقیق کرده بود و حتی همسر او برای تحصیل فرزندان شان در ایران هم برنامه ریزی کرده بود. آنها یک مدرسه فرانسوی در تهران پیدا کرده بودند که پس از حضور در ایران بچه هایشان آنجا تحصیل کنند.»

وی در پاسخ به این پرسش که نمی توانست فدراسیون فوتبال را راضی کند تا چند روز منتظر رنار بمانند، تاکید کرد: «رنار مربی بسیار باکیفیتی است و این مساله را بارها به فدراسیون گفتیم. من در 5 روزی که سنگال بودم، بسیار از هم نشینی با او خوشحال شدم. متاسفانه زمان حضور او در ایران به مذاق مدیران فدراسیون خوش نیامد و عربستان هم از این موضوع نهایت بهره را برد.»

ترابیان درباره توافقات خودش با رنار هم افزود: «هتل من در سنگال نزدیک به خانه رنار بود و بارها درباره مسائل مختلف صحبت کردیم. او قبول کرد که فقط دو دستیار به ایران بیاورد و خانواده اش هم در کشور ما اقامت داشته باشند. مبلغ را هم تعیین کردیم و در واقع همه مسائلی که در قرارداد کی روش ضربه خورده بودیم را می توانستیم جبران کنیم. رنار هم پذیرفته بود اما قسمت نبود سرمربی تیم ملی شود».

یکی از گزینه های غیر قابل باور که فدراسیون حتی به حضورش در ایران فکر کرده بود، گزینه سرکو کاتانچ اسلونیایی بود. مربی عراق در جام ملتهای آسیا که البته خیلی هم جدی نشد . 

سرکو کاتانچ

تاج و گروه مشاوران مخفی اش که در اسفند ماه برای اولین بار مارک رابرت ویلموتس به آنها پیشنهاد شده بود پس از چرخی در بازار مربیان خارجی ، در نهایت روی ویلموتس به جمع بندی رسیدند و در تاریخ ۸ خرداد ۹۸ ، قرارداد مارک ویلموتس با فدراسیون فوتبال ایران رسما به امضای طرفین رسید.