نویسنده: محمد مهدی ملکی، کارشناس مسائل خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: پس از ترور ناجوانمردانه و مظلومانه شهید سردارسپهبد قاسم سلیمانی و سردار ابومهدی المهندس از فرماندهان مقاومت ایران و عراق در فرودگاه بغداد توسط نیروهای آمریکایی به فرمان رئیس جمهور ایالات متحده، معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی سمت و سوی دیگری به خود گرفت و بازیگران فعال در آن، خط و مشی اعلامی و اعمالی خود را بیش از پیش آشکار کردند که به زعم تحلیلگران، این مهم نوید دوران گذار و حساسی را در عرصه تحولات منطقه‌ای می‌دهد. 

در این میان اما، عراق بیش از دیگر کشورهای منطقه در معرض تحولات داخلی و منطقه ای قرار دارد، هم به این جهت که چندین ماه است این کشور شاهد اعتراضات خیابانی از سوی مردم به دلیل نارضایتی آنها از نابسامانی های اقتصادی، فساد، تبعیض و مشکلات معیشتی است، از طرف دیگر آنکه عراق به زمینی برای زورآزمایی برخی قدرت های منطقه ای و بین المللی بدل شده و همچنین آنکه ترور شهید سردار سلیمانی به عنوان قویترین فرمانده مبارزه با تروریست های داعش در خاک عراق صورت گرفته است. 

روابط ایران با عراق و به طور خاص با دولت مرکزی بغداد و مسئولین دولتی آن کشور، بسیار عمیق و راهبردی است که این نیز به دلیل وجود اشتراکات زیاد تاریخی، مذهبی و روابط صمیمانه میان مسئولان و مردم دو کشور با یکدیگر است. 

اما رابطه ایران با اقلیم کردستان عراق به خصوص در دوران حضور تروریست های داعش در خاک آن کشور و حمایت‌های ایران در ابعاد مختلف از مردم عراق و اقلیم کردستان، رابطه ای خوب، سازنده و نزدیک بود، اما گویی از سوی مقامات اقلیم دوام چندانی پیدا نکرد و آنها نزدیکی به آمریکا و رژیم صهیونیستی را ترجیح داده اند. 

مواضع و رویکرد اخیر مقامات اقلیم کردستان عراق در قبال ایران و دولت مرکزی بغداد، به خصوص پس از ترور ناجوانمردانه شهید سردار سپهبد قاسم سلیمانی و سردار ابومهدی المهندس، نه تنها مناسب و همتراز با ارتباطات قبلی نبوده، بلکه نشان از تضاد رویه آنها با سیاست های ایران و به نوعی مخالفت با رویکرد دولت مرکزی دارد که این مهم نیز در جای خود، تأمل و بررسی بیشتری را می طلبد.

عدم حضور نمایندگان کُرد پارلمان عراق در جلسه مهم مجلس آن کشور در خصوص تصویب قانون خروج نیروهای آمریکایی از عراق، پس از ترور فرماندهان مقاومت در فرودگاه بغداد و البته حمایت آنها از تداوم حضور نیروهای آمریکایی به واسطه آنچه آنها حمایت آمریکا از عراق در مقابل خطر احیای داعش می نامند و همچنین تأمین نفت حدود ۸۰ درصدی رژیم صهیونیستی توسط این اقلیم، می تواند بیانگر رویکرد ضد مقاومت مقامات کردستان باشد.

برخی از نکات مورد توجه در خصوص رویکرد اخیر اقلیم کردستان به شرح زیر است: 

مخالفت با خروج نیروهای آمریکایی از عراق

شاید دلیلی بهتر از آخرین اظهارات «مسعود بارزانی» در خصوص حمایت از تداوم حضور نیروهای آمریکایی در عراق که در گفت وگویی با نشریه «ایندیپندنت عربی» مطرح کرده وجود نداشته باشد. 

رئیس حزب دموکرات کردستان در این مصاحبه حضور نیروهای آمریکایی در عراق را برای تامین امنیت آن کشور مورد تاکید قرار داد و خروج آنها را موجب تقویت نیروهای باقی مانده تروریست داعش در خاک عراق توصیف کرد. 

بارزانی طرح خروج نیروهای آمریکایی از عراق را یک طرح سیاسی از جانب ایران خوانده و گفت که نباید امنیت کشور را فدای سیاسی‌کاری کرد و اساسا هم به همین علت بوده که کردها به این طرح در پارلمان عراق رای ندادند.

سوالی که مطرح می‌شود این است که، آیا مقامات اقلیم کردستان فراموش کردند که اگر حمایت ها و کمک های ایران و شخص حاج قاسم سلیمانی در مبارزه با تروریست ها نبود، امروز سلیمانیه و اربیل به اشغال نیروهای تروریستی داعش درآمده بودند؟

حتما مقامات کردستان عراق خاطرشان هست که پس از آنکه داعش، اربیل را به محاصره خود در‌‌آورد، تنها کسی که به در خواست کمک بارزانی جواب مثبت داد، ایران بود و حتی آمریکا و نیروهای ائتلاف نیز، پنج مرتبه درخواست کمک بارزانی را بی پاسخ گذاشتند.

تامین ۸۰ درصد نفت رژیم صهیونیستی

برخی رسانه های غربی از جمله «فایننشال تایمز» انگلیس در گزارش هایی بر این مطلب تاکید دارند که رژیم صهیونیستی از سال ۲۰۱۵ تاکنون به صورت غیرقانونی (بدون اجازه دولت مرکزی بغداد) و با قیمتی کمتر از بازار جهانی نفت، حدود ۸۰ درصد از نیاز نفت خود را از اقلیم کردستان عراق تامین می‌کند.

اما نکته‌ای که وجود دارد این است که بدون اجازه و اطلاع دولت مرکزی، این مراوده تجاری به منزله قاچاق و غیر قانونی به حساب می آید که این نیز دلیل دیگری بر تضاد رویکرد و سیاست اربیل با بغداد به حساب می‌آید، به نحوی که آنها خلاف قانون اساسی عراق و بدون اجازه دولت مرکزی اقدام به مراوده تجاری با طرفی خارجی کرده اند.

بر اساس گزارش این رسانه انگلیسی تا کنون بیش از یک میلیارد دلار به واسطه خرید نفت از سوی رژیم صهیونیستی عاید اقلیم کردستان شده واز طرفی، تل آویو هم ضمن تایید این مطلب، آن را در جهت حمایت پنهان از اقلیم در مقابل تهدید نیروهای تروریستی داعش عنوان کرده است. 

این در حالی است که بر اساس قانون اساسی عراق، ۱۷ درصد از بودجه دولت به اقلیم کردستان تخصیص داده شده تا آنها بتوانند امورات اقتصادی و مالی خود را به طور مستقل از دولت مرکزی اداره کنند، اما اجازه ارتباط یا همکاری های خارجی بدون اجازه و هماهنگی با دولت مرکزی بغداد را ندارند.

همچنین، در این خصوص بارزانی در آخرین اظهارات خود بدون هیچ ابایی از ارتباط اقلیم کردستان با رژیم صهیونیستی دفاع کرده و آن را به عنوان واقعیتی غیرقابل انکار در دنیای کنونی تلقی و حتی از وجود سفارتخانه آن رژیم در بغداد هم استقبال کرده و فراتر از آن، از روابط برخی اعراب با آن رژیم نیز دفاع کرده و آن را امری طبیعی عنوان کرده است.

آنطور که از شواهد امر بر می آید، مقامات کردستان عراق تصمیم گرفتند برخلاف مسیر حرکت جریان مقاومت به راه خود ادامه دهند که این می تواند ناشی از خطای محاسباتی آنها در انتخاب صحیح دوستان و غیر دوستانشان باشد.    

امروز مردم عراق، یا به تعبیر بهتر جریان مقاومت در منطقه، به خصوص پس از ترور«شهیدان سلیمانی و ابومهدی» خواهان خروج نیروهای آمریکایی از منطقه هستند و این مهم را انتقام اصلی از آمریکایی ها می دانند.

مردم و مسئولین عراق پس از تجربه تلخ حضور نیروهای ترویستی داعش و خسارت های مالی و جانی بسیاری که متعاقب آن در کشورشان بجا ماند، به خوبی آگاه هستند که آمریکا و ایادی منطقه ای آن از جمله سعودی، امارات و رژیم صهیونیستی نقش تاثیرگذاری در تسلیح و حمایت های مادی و اطلاعاتی تروریست های داعش داشتند و در آن ایام، این ایران بود که نشان داد دوست و همسایه ای قابل اعتمادی است که می توان در دوران سختی به آن تکیه کرد. 

در خاتمه آنکه، امیدواریم مقامات کردستان عراق از مسیری که به اشتباه برگزیدند برگردند و با هماهنگی کامل با دولت مرکزی بغداد، مراودات تجاری و سایر همکاری های خود با طرف های خارجی را تنظیم کنند. همچنین، همسو با خواسته قانونی مردم عراق و ملت های منطقه در خروج نیروهای آمریکایی از عراق و دیگر کشورهای منطقه گام بردارند و نه بر خلاف آن.