حسین گنجی
مگر می‌توان در دل رویدادهای مهم تاریخ بود و در عصری پر از التهابات و وقایع تاریخی زیست کرد و نسبت بدان بی‌واکنش ماند. محمد علی موحد همچون سربازی است که همواره در جنگ با کج فهمی‌های بی‌دانشان روزگارش است و از این مسیر هر چه مجروح‌تر می شود، جریح‌تر برای مقابله به میدان می‌آید و تاریخ بستر کندوکاو همیشگی اوست. او تا حدود زیادی دست خودش نیست که بتواند نسبت به فهم‌های اشتباه بی‌صدا و بی‌متن بماند. کما اینکه وقتی صحبت از نفت و سرگذشت هزارتویی آن به میان می‌آید، خود در مقام شاهد عینی ظاهر شده و ماحصل نفحات نفت می‌شود و آنوقتی که تاریخ اسلام در مقام قضاوت‌های اشتباه قرار می‌گیرد و دیوارهای کج به ارتفاعی غیر قابل انکار می‌رسند، به تاریخ نقب زده و کتاب در کشاکش دین و دولت را می‌نویسد و آنگاه که جامعه گرفتار مناقشه حق است به سراغ نوشتن حق و سو استفاده از آن می‌رود و مادامی که فراغت می یابد می‌خواهد در سنگر خود استراحت کند و زخم‌هایش را التیام بخشد، مثنوی معنوی را تصحیح می‌کند و در آخر وقتی می خواهد غیر مستقیم راه درست را نشان دهد و صورت درست تاریخ را و روایت گری آن را بیاموزد به ابن بطوطه مراجعه کرده و سفرنامه ابن بطوطه را روانه بازار نشر می‌کند.
محمد علی موحد که متولد ۱۳۰۲ است، امروز در سال ۱۳۹۸ همان‌طور که حرفش رفت، در میدان نبرد با کج فهمی و عدم شناخت درست از روزگار رفته و در حال گذر، سربازی است که نمی خواهد جبهه فهم درست را بی‌یاور بگذارد و از این باب است که قلم از دستش و چشم از کلمات بر نمی‌دارد و حافظه او همچون خشابی همواره پر به مددش می‌آید و شعر تسهیل گر و نجات بخش او در این راه است. به همین سبب بود که سال‌ها منتظر کتاب شعرش شاهد عهد شباب ماند تا منتشر شود و گویی فرزندی را در خطه که دوست داشت به دنیا آورده و بزرگ کرده است.
او در این سن از هر جوانی بی‌باک‌تر در بیان مسأله و از هر دانشجویی جست‌و‌جوگر برای رسیدن با پاسخ و حل مسأله است. کتاب کشاکش دین و دولت، نمونه بارزی بر این مدعاست که موحد، از اینکه سؤال‌هایش را به اشتراک بگذارد و به‌دنبال پاسخ‌هایش تا کتابخانه‌های کشورهای مختلف سفر کند و در پی فهم بهتر از حساس‌ترین و پر مناقشه‌ترین سال های تاریخی اسلام باشد واهمه به خود راه نمی‌دهد. او توانسته ساحت‌های متکثر را تجربه و مورد مطالعه قرار دهد و زیست متنوع و ارتباطات وسیعی را گرداگرد خود ایجاد کند و از این راه به مقصود خود که یک انسان چند وجهی با تمرکز و تلاش بی‌نظیر برسد.
محمد علی موحد از این منظر و از منظرهای دیگری که در این یادداشت کوتاه صحبت از آن ممکن نیست، به معنای واقعی و مصداقی کلمه یک سرمایه بی‌نظیر ملی است، که در سایه هیاهوهای معمول خودشیفتگان سعی در روشن کردن فضای تاریک تاریخ گذشته و معاصر ما داشته است و از ادبیات تا علم سنگرها را توانسته فتح کند که خود برشمردن کارها و آثار و ثمرات آن یک کتاب خواهد بود. محمد علی موحد فارغ از آثارش یک شخصیت دردانه ایست که هر بار دیدنش یک کلاس درس است همانگونه که ما از بزرگان تاریخ چنین شنیده و چنین انتظار داریم. خشوع و خضوع بی‌حد و فروتنی بی‌نهایتش انسان را به تحیر و خجالت می‌اندازد و تلاشش در رسیدن به حقیقت و کلمات و شیوه بیانش انسان را به اشتیاق. شاید به همین سبب است که دوستانش بسیار و مراوداتش دیرسال و مشاهداتش و حضورش همواره در مجالس پررنگ و تأثیر‌گذار است. موحد از باب زندگی شخصی استاد در پرهیز و خضوع بی‌رحمانه است و در زندگی علمی و پژوهشی بی‌باک و خستگی‌ناپذیر و از همین ناحیه است که نمی‌توان صحبت از تاریخ، خاصه تاریخ سده اخیر کرد و او را ور میان از یاد برد. او همواره در مبارزه مستمر با روزگار از دست رفته است و سعی دارد با بازخوانی و مراجعه به هنگام همچون پیری باشد که چراغ بر دست قدری از تاریکی اتاق را روشن کرده و برخی از سؤال های روز را پاسخ بیابد، کما اینکه خوب می‌دانم در این کار  بی‌ادعا‌ترین فرد است. زیرا او وقتی برای داشتن ادعا، یا مجالی برای نشان دادن خود یا به قول امروزی‌های کار روی برند شخصی خود و مطرح کردن خود ندارد.

سفرنامه ابن بطوطه
محمد علی موحد
چاپ چهارم 1398
 نشر نی
جلد: گالینگور
 قیمت: 56000 تومان