به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، شهید مصطفی صدرزاده، متولد 1365 است. او از سن 13 سالگی در پایگاه بسیج مسئولیت و فعالیت‌های مختلف در کار تربیتی داشته است. صدرزاده که از سال 92 به سوریه می‌رود و فرماندهی گردان عمار از لشکر پُرافتخار فاطمیون را بر عهده می‌گیرد. او در آذر سال 1394 در درگیری با مزدوران تکفیری استکبار در حلب سوریه به شهادت می‌رسد.
تا امروز، چند عنوان کتاب درباره این شهید به رشته تحریر درآمده که عمدتاً روایت زندگی و خاطراتی از این شهید مدافع حرم است. کتاب «در مکتب مصطفی»؛ آن‌چنان که در زیرعنوانش نیز ذکر شده، قصد دارد شهید صدرزاده را به عنوان الگوی تربیت نیروی انسانی در تشکل‌های مردمی معرفی کند و به همین جهت، آن را می‌توان جزو اولین آثار مکتوب در حوزه شهدای مدافع حرم دانست که با نگاه تربیتی و علمی به سراغ این شهدا رفته است.
این کتاب، در هفته‌ای که گذشت حدود یک سال بعد از انتشار، به عنوان اثری متفاوت درباره مدافعان حرم، ششمین‌بار زیر چاپ رفت. جمال یزدانی، نویسنده این کتاب، در گفت‌وگویی که در ادامه منتشر می‌شود، به چرایی نگارش و هدف از تدوین این اثر پرداخته است. او می‌گوید الگوهای تربیتی دهه60 در طول زمان، تداوم پیدا کرده است و میتوانم ادعا کنم که این الگوها در شهدای مدافع حرم عمیق‌تر هم شده‌اند. به گفته یزدانی؛ «در مکتب مصطفی» اولین کار آکادمیک درباره شهدای مدافع حرم است و تلاش دارد تا اعتراضی باشد به سانسور مدافعان حرم در جامعه علمی کشور. این گفت‌وگو را می‌توانید در ادامه بخوانید:
*درباره شهید صدرزاده، چند عنوان کتاب تاکنون منتشر شده است، «در مکتب مصطفی» سراغ چه نکات جامانده‌ای درباره این شهید مدافع حرم رفته است؟
حدود 10 سال است که مطالعات و تجربه‌نگاری تربیتی انجام می‌دهم. وقتی مصاحبه‌های مربوط به تاریخ شفاهی شهید صدرزاده را از دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب گرفته بودم، مطالعه کردم و متوجه شدم زندگی شهید به دو بخش تقسیم می‌شده است؛ یک بخش آن، تا قبل از رفتن به سوریه و ورود به کار نظامی بود که در این دوره، شهید صدرزاده، کاملاً در مسجد و پایگاه بسیج، مستقر و فعالیت می‌کرد؛ یعنی شهید از سن هفت‌هشت سالگی تا موقعی که به سوریه می‌رود، فقط در پایگاه بسیج و مسجد زندگی کرده، بزرگ شده، دوستانش را در همین جاها پیدا کرده و حتی ازدواجش در مسجد بوده است.
بخش دوم زندگی او، از موقع اعزام به سوریه است. چیزی که هنگام مطالعه خاطرات و مصاحبه‌های مربوط به شهید صدرزاده، خیلی برای من پُر رنگ آمد، این بود که شهید صاحب یک سبک تربیتی خاص بوده است. این را هم بچه‌ها و متربیانی که زیردست او تربیت شدند، می‌گفتند و هم در کارهایی که این آدم، به صورت تجربی و فطری در مسجد و پایگاه بسیج یاد گرفته و بعد همان روش را برای متربی‌های خودش پیاده کرده است، دیده می‌شود. این مسائل، انگیزه من برای نگارش «در مکتب مصطفی» بود.
*یعنی در واقع «در مکتب مصطفی»، یک کتاب کار علوم تربیتی با توجه به تجارب زیسته است؟
بله؛ در بازخورد‌های مختلفی که پس از انتشار کتاب داشتم، آنهایی که در مسجد و پایگاه بسیج فعالیت می‌کنند، با این فعالیت‌های تربیتی شهید، همزادپنداری کرده بودند. می‌گفتند ما هم الگویی مثل کار شهید صدرزاده استفاده می‌کردیم اما در نوع خودش، فعالیت‌های شهید صدرزاده با توجه به مباحث و مطالعات تربیتی که دیدم، ممتاز و کم‌نظیر است. من یک ارتباط 10-12ساله با کتب و اندیشمندان علوم تربیتی دارم و با توجه به همین‌ها می‌گویم که در علوم تربیتی رسمی و ادبیات علمی، تقریباً می‌شود گفت که سبک تربیتی شهید صدرزاده، هیچ جایگاهی ندارد.
چهار، پنج دهه است که این سبک تربیتی در کشور ما کار کرده و اثرات گسترده‌ای در انقلاب، دفاع مقدس و در فتنه داشته است اما شما می‌بینید هیچ اثری از این سبک، در ادبیات رسمی علوم تربیتی وجود ندارد. همین موارد باعث می‌شود که ادعا بکنم این کتاب در حوزه مدافعان حرم، شاید اولین کار علمی به معنای آکادمیک در عرصه علوم تربیتی است.
* ولی آن‌طور که در پیش‌گفتار کتاب هم آمده، به مقطع حضور شهید در سوریه پرداخته نشده است، فکر نمی‌کنید این موضوع، ارائه ناقص مدل تربیتی شهید صدرزاده به عنوان یک «انسان انقلابی» باشد؟ کسی که بخش مهمی از آموخته‌های دوره پیش از اعزام به سوریه و آرمان‌هایش را در میدان رزم پیاده می‌کند و در همین باره هم خاطرات مختلفی، تابحال گفته و منتشر شده است.
این کار، عامدانه صورت گرفته است؛ یعنی کتاب تا مقطعی که شهید به سوریه، اعزام می‌شود به او پرداخته است؛ زیرا از سوریه به بعد، سبک فعالیت ایشان، متفاوت شده و با ورود به عرصه نظامی، اتفاقات جدیدی می‌افتد. به همین دلیل، در کتاب به بخش سوریه نپرداختم و فقط به الگوی تربیتی شهید در مقطع پیش از اعزام اکتفا کردم. نکته‌ای را هم که باید بگویم این است که ابتدا قرار نبود که «در مکتب مصطفی» به عنوان کتاب منتشر شود؛ بلکه قصد من، ارائه یک مقاله علمی بود، ولی سال گذشته، پدر شهید صدرزاده نزدیک سالگرد شهید، با مجموعه دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب تماس گرفتند و گفتند کتابی را که درباره خاطرات شهید قول داده بودید، می‌خواهیم در یادواره شهید رونمایی کنیم. با توجه اینکه آن کتاب آماده نبود، قرار شد این مقاله علمی به صورت کتاب آماده انتشار شود؛ البته تجربه‌ای درباره اینکه یک کتاب با سبک علمی، چقدر می‌تواند مخاطب عام پیدا کند، نداشتیم. اما در نهایت کتاب چاپ و در آن مراسم رونمایی شد که استقبال خوبی هم شد.
*مسئله‌ای که وجود دارد این است که کتاب، علی‌رغم انتظاری که درباره‌اش وجود دارد، چندان به درونیات و اندیشه‌های شهید نزدیک نشده و آنچه بیان می‌شود، صرفاً معطوف به کارها و تجربه‌های او در مقام مربی است.
یک دغدغه جدی که در چنین مباحثی داریم این است که در علوم انسانی رایج در غرب، یکی از مهمترین اصول برای تولید نظریات علمی، همین تجربه‌زیستی آدم‌ها و ثبت آنهاست که در آن خیلی هم الزامی به قله بودن آدم‌های مورد بحث نیست. اتفاقاً وقتی نگاه می‌کنید خیلی از نظریات علوم تربیتی، جامعه‌شناسی و... حاصل توجه و پرداختن به مثلاً 10 سال تجربه یک مدرسه بوده است. در این سوی مسئله، ما در علوم انسانی نسبت به تجربیات بومی خودمان بی‌توجه بودیم، اینها را ثبت نکرده و دستمایهی تولید نظریات علمی قرار ندادیم.
*با این تعریف، بهتر نبود برای آنکه زودتر بتوانیم فضایی برای تدوین الگو و نظریه تربیت نیروی انسانی انقلابی ایجاد کنیم، سراغ شهدای دفاع مقدس یا افرادی که ثبت و انتشار تجارب آنها می‌توانست راهگشا باشد، بروید؟ چرا سراغ شهید صدرزاده به عنوان یکی از شهدای مدافع حرم رفتید؟
اگر من روی الگوهای دفاع مقدس کار می‌کردم، شاید کار خیلی قوی‌تر و بهتری درمی‌آمد، چون الان آنها برای ما اسطوره‌اند و در ذهن مخاطب الان جا افتاده‌اند. اتفاقاً می‌خواهم بگویم عمداً سراغ مدافعان حرم رفتم که نشان بدهم آن الگوهای تربیتی که در دهه 60 داشتیم و در جبهه، ساری و جاری بوده است، در طول زمان، تداوم پیدا کرده است و میتوانم ادعا کنم که این الگوها عمیق‌تر هم شدند؛ یعنی شهید صدرزاده قدم‌هایی از شهید همت، شهید باکری و... جلوتر است. این نکته مهمی است که درباره سبک تربیتی مدافعان حرم کار بشود و با الگوی تربیتی دوران دفاع مقدس مقایسه شود تا نشان بدهیم که این سبک تربیتی، عمیق‌تر شده است.
الان چون ما به لحاظ زمانی مدافعان حرم نزدیک‌تر هستیم، نسبت آنها یک حس عاطفی داریم؛ به همین دلیل عمده هم کارهایی که تا الان انجام شده از همین جنس عاطفه است و هنوز از این مسئله فاصله نگرفتیم، اگر جامعه علمی‌مان، هر چقدر زودتر نسبت به این موضوع، بتواند واکنش نشان دهد، نتیجه‌بخش‌تر می‌شود.
«در مکتب مصطفی» اعتراضی است به جامعه علمی که تجربیات زیسته خودمان را سانسور می‌کند. بالاخره این تجربیات، چه زمانی می‌خواهند جدی گرفته و تبدیل به نظریه شوند؟ معتقدم شاید بخشی از این مسئله، به ضعف کتاب بازمی‌گردد اما بخش دیگرش مربوط به تازه بودن این عرصه است. پیش از این کتاب، هیچ کار علمی در این حوزه نشده است و به همین جهت هم نمی‌توان مقایسه‌ای انجام داد. به‌نظرم، مکمل این کتاب، این است الگوی تربیتی شهید صدرزاده در سوریه را هم کار کنیم؛ زیرا وجه پُر رنگ شهید صدرزاده در سوریه هم همین وجه تربیتی اوست. یعنی در آنجا هم که کار نظامی انجام می‌دهد، کاملاً نگاه تربیتی دارد و با مخاطبان افغانستانی، سوری و... که ذیل او هستند، کار تربیتی می‌کند و شما تحول تربیتی این افراد را بعد از چند ماهی که با شهید هستند، می‌توانید ببینید. اینها همه وجوه تمایزی است که باعث می‌شود ما به شهید صدرزاده توجه بکنیم.
* پس در چاپ‌های بعدی، تغییراتی در کتاب خواهیم داشت؟
این کتاب به دست دوستان متخصص در علوم تربیتی رسیده که آنها هم از لحاظ روشی و هم نوع پرداخت کتاب، برخی نکات جدی را گفتند؛ به همین دلیل در حال اصلاح و تکمیل کتاب برای چاپ‌های بعدی هستیم تا «در مکتب مصطفی» با ادبیات و نوع نگاه‌های دوستان علوم تربیتی، تناسب بیشتری پیدا کند. باید گفت کاری که شهید صدرزاده در سوریه کرده است، یک عقبه و پشتوانه جدی داشته که مربوط به دوره قبل از حضورش در میدان مبارزه است و ما حرفمان این بوده که می‌خواستیم بگوییم این شخص، در چه بستری رشد کرده تا به اینجا رسیده است؛ یعنی برای ویرایش‌های بعدی کتاب، خاطرات شهید در سوریه را هم به عنوان مکمل کتاب، کار می‌کنیم تا به قوام بهتر و بیشتر «در مکتب مصطفی» کمک کند.
علاقمندان جهت تهیه این کتاب که در منتشر شده، علاوه بر کتاب‌فروشی‌ها می‌توانند از طریق سایت‌های bookroom.ir و manvaketab.ir یا مراجعه به واحد فروش دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب واقع در خیابان 16آذر، پلاک60، حسینیه هنر و یا ارسال نام کتاب به 09199038270 اقدام کنند.
انتهای پیام/
∎
نظر شما