نفت، تجارت و حاکمیت  شایسته همگی در گفت‌وگوها و سفر «مایک پمپئو»،  وزیر امور خارجه ایالات متحده با وزرای امور خارجه پنج جمهوری آسیای مرکزی مطرح شده‌اند.  اما احتمالاً مهم‌ترین کشور در این گفتگوها کشوری بوده است که حضور نداشت؛ چین.

اخبار بین الملل- «پمپئو» بلندپایه ترین مقام ایالات متحده است که از سال 2015 به بعد پس از بازدید وزیر امور خارجه پیشین  ایالات متحده، «جان کری»، از منطقه آسیای مرکزی دیدن کرده در پایتخت ازبکستان - تاشکند - بوده است که برای نشست به اصطلاح C5+1  با حضور کشورهای آسیای  مرکزی و ایالات متحده برگزار گردید.

  وزیر امور خارجه آمریکا به همتایان خود در آسیای مرکزی اعلام کرد در خصوص دستاوردهای آینده آسیای مرکزی برای روند صلح در افغانستان در سال ۲۰۲۰ و همچنین  تلاشها و اقدامات مشترک منطقه‌ای و امنیت مرزی برای بهبود مناسبات اقتصادی و انرژی گفت‌وگوهایی صورت گرفته است.

علاوه بر آن، «پمپئو» شخصا با هر یک از پنج وزیر امور خارجه و رؤسای جمهور قزاقستان و ازبکستان ملاقات داشته و بر نیاز به همکاری‌های منطقه‌ای تنگاتنگ و شتاب بخشیدن به  روند ترقی در راستای پیشبرد ثبات و آبادانی در منطقه تاکید کرد.

مسائل مزبور در منطقه‌ای که محل تلاقی راهبردی افغانستان ، چین، ایران و روسیه قرار دارد بی اهمیت نیست. اما به نظر می‌رسد که دلواپسی اصلی «پمپئو» پیشرفت قدرت چین بوده است.

 وی علناً به کشورهای آسیای مرکزی یادآور شد به پکن وابسته نباشند. علاوه بر آن،  از فعالیتهای کسب و کار و شیوه وام دهی چین انتقاد نموده و رسماً از آزار و اذیت اقلیت‌های اویغور و قزاق توسط چینی ها سخن گفت.

در ادامه برای طرح موضوع در طول سفر به پایتخت قزاقستان -  نورسلطان - «پمپئو» با شماری از خانواده‌های قزاق-چینی ملاقات نمود که دارای داستان های ناخوشایند مشترک پیرامون نظارت های سختگیرانه چین، حبس ها و بازداشتی های بی محابا و همچنین تفتیش اجباری عقاید از سوی این کشور بودند.

«پمپئو» در این خصوص اظهار داشت: آمریکا مصرانه از همه کشورها می خواهد که در راستای اعمال فشار برای پایان بخشیدن فوری به اینگونه سرکوب‌ها به ایالات متحده ملحق شوند. ما از آنها می‌خواهیم تا پناه و امنیت لازم برای آنهایی که می خواهند از چین بگریزند را فراهم آورده و از کرامت انسانی محافظت به عمل آورند و کاری که شایسته است انجام دهند.

با این حال، کشورهای حوزه آسیای مرکزی تمایلی به توجه به درخواست‌های «پمپئو» برای بازنگری در روابط روز افزونشان با چین نشان نداده‌اند. چین  به عنوان شریک سرمایه‌گذاری و کسب و کار عمده آنها بوده و ده ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش خطوط لوله و اتصالات ریلی را انجام داده و در عین حال وعده داده است که کمک‌های بیشتری را نیز در آینده در این زمینه‌ها انجام دهد.

واشنگتن  همواره تصریح کرده نمی‌خواهد در رقابت با روسیه و چین در منطقه آسیای مرکزی دیده شود، اما تاکید روزافزونش به ویژه بر شیوه‌ها و کارکردهای چین و همچنین درخواست علنی از کشورهای آسیای مرکزی برای تجدیدنظر در تعاملات شان با پکن این ادعاها را زیر سوال می‌برد.

 «ایوان فایگن باووم»،  دستیار سابق معاون وزارت امور خارجه آمریکا  برای آسیای مرکزی در کابینه بوش طی مصاحبه‌ای اعلام کرده بود ایالات متحده دارای دلواپسی های مشروع و مهم پیرامون این مسئله است که آیا چین همسایگانش را درگیر تله بدهی با وام‌هایی که هرگز توان بازپرداخت شان را ندارند نموده است.

وی در ادامه متذکر شد که در عمل نباید به دنبال تبیین  دستور کار در ارتباط با پاره‌ای از دستورالعمل‌های قدرت‌های خارجی دیگر باشیم ."

او در ادامه مدعی شد که خط مشی خارجی ایالات متحده نباید واکنشی باشد، در پشت درهای بسته باشد و یا  حالت دفاعی به خود بگیرد،  بلکه باید کاملاً فعالانه و تهاجمی باشد،  یعنی باید پشتیبانی از کشورها از طریق تقویت نقاط قوت منحصر به فرد آمریکا به عمل بیاید.

 علاوه بر دلواپسی های گسترده منطقه‌ای «پمپئو»، مسائلی در ارتباط با هر یک از پنج کشور آسیای مرکزی، به ویژه دو کشور مطرح  این منطقه، قزاقستان و ازبکستان را پیش کشید.

قزاقستان که سرشار از منابع نفتی است به عنوان نیروگاه اقتصادی منطقه محسوب می شود و بر خلاف گرفتاری‌های مالی اخیر،  بزرگترین مقصد سرمایه گذاری آمریکا در این منطقه به شمار می آید. واشنگتن با این کشور همکاری‌هایی در زمینه  مبارزه با تروریسم و مسائل امنیتی داشته است.

این کشور به عنوان یکی از جمهوری های شوروی سابق می باشد که تسلیحات هسته‌ای اش را پس از جنگ سرد کنار گذاشته است.

تجارت دو جانبه ایالات متحده - قزاقستان در زمینه کالاها به سطح 2.1 میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ رسید که افزایش حدود ۶۰ درصدی در قیاس با سال ۲۰۱۷ را نشان داده و عمده توجهات به سمت بخش تجارت کشاورزی و صنایع اکتشاف بوده است.

شرکت «چورون» و شرکایش معامله‌ای معادل ۴۵ میلیارد دلار برای توسعه میدان نفتی تنگیز را به امضا رسانده اند که طبق برنامه ها در سال ۲۰۲۲ انجام خواهد شد.

در این بین، ازبکستان دارای بزرگترین جمعیت در آسیای مرکزی بوده و دستور کار اصلاحات تحت حاکمیت رئیس جمهور «شوکت میرضیایف» را پیاده سازی کرده است. این کشور بزرگترین پتانسیل سرمایه انسانی در منطقه را دارد.

از نگاه واشنگتن، ازبکستان شریک بالقوه  از حیث پیشبرد و تقویت پیوندهای اقتصادی در منطقه است. در همین راستا، ایالات متحده از دستور کار اصلاحات «میرضیایف»  پشتیبانی به عمل آورده و امیدوار است که این کشور به شکل جامعه‌ای باز و مترقی پدیدار شده و پیامد آن رشد امنیت، مناسبات اقتصادی، آموزشی و فرهنگی باشد.

یکی از موانع احتمالی، علاقه‌مندی ازبکستان در ورود به «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» تحت رهبری روسیه است که وزیر تجارت ایالات متحده،  «ویلبور راس»، اعلام نموده است این امر موجب مشکلاتی در روابط با ازبکستان و همچنین کندی ورودش به «سازمان تجارت جهانی» خواهد شد.

تاکنون،  میرضیایف» صرفاً در جایگاه ناظر در این پیمان به عنوان کشوری متعهد حضورداشته است، در پیمانی که کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، روسیه،  ارمنستان و بلاروس دیده می‌شوند.

 «پمپئو» مدعی شده است که سرمایه گذاری های ایالات متحده ابزاری بهتر برای توسعه ازبکستان خواهند بود.

وی  در ادامه به نیاز برای بهبود بیشتر جو کسب و کار، تقویت حاکمیت  قانون و فراهم ساختن فرصت های اقتصادی پایدار برای همه شهروندان در سراسر ازبکستان تاکید نمود.