به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز یزد، یزد از استان‌های پیشرفته علمی کشور به شمار می‌آید و آمار پذیرش در دانشگاه‌ها مهر تاییدی بر این مدعاست.
به گفته دانافر مدیر کل آموزش و پرورش استان یزد، در ۲۵ سال گذشته دانش آموزان یزدی به صورت متوالی بیشترین میزان قبولی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی را به خود اختصاص داده اند.
لقمانی رئیس دانشگاه یزد هم با اشاره به جایگاه مطلوب یزد در کشور می‌گوید: یزد در زمینه نسبت دانشجو به جمعیت دارای جایگاه دوم است و در زمینه تحصیلات تکمیلی هم جایگاه پنجم را دارد. در زمینه اساتید دانشگاه هم از رتبه نهم برخوردار است که رتبه مطلوبی به شمار می‌آید.
توجه به علم در خانواده‌های یزدی نهادینه شده است. این را میرحسینی نماینده سازمان سنجش در استان یزد می‌گوید و ادامه می‌دهد: یکی از مهمترین مسائلی که به رشد علم و دانش در یزد کمک می‌کند، اهمیت علم و توجه خانواده‌ها به این مساله است. خانواده‌های یزدی اهتمام فراوانی برای علم و دانش قائل هستند و درس و تحصیل به عنوان یکی از مهمترین دغدغه‌های آنان قلمداد می‌شود. 
البته درباره سطح کیفی دانشجویان در دانشگاه‌های کشور اختلاف نظر وجود دارد. برخی نظیر میرحسینی بر این باورند که دانشجویان کنونی از لحاظ علمی نسبت به دانشجویان گذشته از سواد علمی کمتری برخوردار هستند و مشکل اصلی نحوه ورود به دانشگاه است. 
از سوی دیگر، رئیس دانشگاه یزد با رد این مساله می‌گوید که دانشجویان دوران کنونی از هوش و ذکاوت بیشتری نسبت به دانشجویان گذشته برخوردار هستند و اگر ضعفی مشاهده می‌شود ناشی از تغییر شرایط نسبت به گذشته است که ورود تکنولوژی‌های جدید بر ابعاد این موضوع می‌افزاید.

تبعیدگاهی که تبدیل به قطب صنعتی شد
استان یزد در دوران پهلوی به واسطه اقلیم خشک و خشن، بی‌آبی و دوری از پایتخت و دشواری‌های دیگری که برای زندگی داشت، همواره تبعیدگاهی برای چهره‌های فعال سیاسی بود. یکی از برجسته‌ترین تبعیدیان دوران پهلوی اول را آیت الله صدوقی، شهید محراب تشکیل می‌دهد.
این تبعیدگاه سابق، اما امروزه به یکی از قطب‌های پزشکی کشور مبدل شده است و مردم استان‌های مختلف کشور و حتی برخی کشور‌های جهان برای درمان به این استان سفر می‌کنند.
یزد در زمینه‌های دیگر نیز پیشرفت‌های بسیار خوبی دست یافته و هم اکنون به یکی از قطب‌های صنعتی و معدنی کشور مبدل شده است. یزد از لحاظ تنوع معدنی دومین استان و از لحاظ صنعتی با افزون بر سه هزار و ۶۰۰ واحد تولیدی چهارمین منطقه صنعتی کشور محسوب می‌شود. میزان ذخیره قطعی مواد معدنی استان افزون بر ۲ میلیارد تن است.
یزد بزرگترین تولیدکننده سنگ آهن کشور، تامین کننده ۵۰ درصد واحد‌های صنعتی تولیدی کشور، دارای قدمت دیرینه در صنایع نساجی، قطب تولید و دارای جایگاه ششم در تولید کاشی و سرامیک در کشور، تولید کننده ۹۰ درصد روفرشی کشور و هشتمین استان صادرکننده محصولات غیرنفتی در کشور است.

رقابت یزد با بهترین مراکز ناباروری جهان
پرفسور سمیعی در این باره می‌گوید: بی شک امروز استان یزد در کشور بعنوان قطب پزشکی مطرح است که البته این افتخار بزرگ مرهون خدمات ارزنده همه کسانی، چون پزشکان، متخصصان، کارشناسان و نیز صد‌ها خیر می‌باشد.
شهرت یزد در زمینه درمان ناباروی از کشور هم فراتر رفته و هم اکنون شهرت جهانی یافته است. پژوهشکده علوم تولید مثل یزد به عنوان یک مرکز تک تخصصی ویژه درمان ناباروری در سال ۱۳۶۸ تاسیس شد که در حال حاضر با مراکز مهم دنیا در امر درمان ناباروری رقابت می‌کند و سالانه پذیرای زوج‌های نابارور از سراسر کشور و حتی کشور‌های همسایه می‌باشد. این امر یزد را در زمره شهر‌های پرتردد در حوزه پزشکی و سلامت قرار داده است.
مریم افتخار عضو هیات علمی پژوهشکده طب تولید مثل با اشاره به اینکه دومین نوزاد جهان به روش آی وی اف در سال ۱۳۶۹ در یزد خبر داده و می‌گوید: این مرکز با فاصله بسیارکمی نسبت به پیشرفت سایر مراکز جهان فعالیت می‌کند. انقلاب در درمان ناباروری مردان در یزد رخ داده که این استان را به استان برتر در این زمینه مبدل کرده است.
وی ادامه می‌دهد که تکنیک‌های جدید در درمان ناباروری جهان در یزد در حال اجرا هستند و این شهر سرآمد بسیاری از کار‌های تحقیقاتی وعلمی در زمینه ناباروری بوده است.
 
رقابت صنعت و بیکاری برای پیشتازی در استان
برغم همه پیشرفت‌هایی که استان یزد در طول این سال‌ها کسب کرده، نسبت میان حجم پیشرفت‌های موجود و همچنین پیشتازی یزد در بسیاری از صنایع و حرفه‌ها با آمار بیکاری شگفت انگیز است.
یزد در زمینه بیکاری از استان‌های پیشتاز کشور است. مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی یزد از آمار ۱۳.۹ درصد افراد جویای کار استان و آمار بیش از ۱.۹ درصدی بالای میانگین ملی بیکاری در یزد خبر می‌دهد. 
بر اساس آمار ارائه شده از سوی فخرالدین معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان یزد، سیر بیکاری در این استان از سال ۹۲ به تدریج سیر صعودی داشته که از ۶.۵ درصد به ۱۳.۹ درصد رسیده است.
اما مشکل کجاست؟ چرا با وجود ظرفیت‌های بالای اشتغال در استان، استان یزد نرخ بیکاری بالایی دارد؟

یزد بهشت مهاجران جویای کسب و کار
مسئولان توپ را در زمین مردم سایر استان‌ها و حتی کشور‌های همجوار انداخته و می‌گویند که اشتغال یزدی‌ها به دلیل مهاجرت شهروندان سایر استان‌ها و استفاده آن‌ها از ظرفیت اشتغال استان تحت تاثیر قرار گرفته است.
طالبی استاندار یزد با اذعان به بالا بودن آمار بیکاری در استان، در اختیار گرفتن ۳۰ درصد از اشتغال از سوی نیرو‌های غیربومی را عامل بیکاری می‌داند.
عظیمی معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار هم یزد را استانی مهاجرت پذیر عنوان کرده که این مهاجرت پذیری در بازار کار و اشتغال استان تاثیر گذار بوده و یکی از عوامل بالابودن نرخ بیکاری در استان، بالابودن نرخ مهاجرت است.
مساله‌ای که معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان بر آن‌ها صحه می‌گذارد. وی می‌گوید: ۳۲ درصد شاغلین رسمی یزد غیربومی هستند. در ۶ ماه نخست سال۹۷، حدود ۳۰ درصد و در سال جاری ضمن اینکه از تعداد شاغلین این سازمان کاسته شده، اما محل تولد ۳۲ درصد شاغلین بیمه شده تامین اجتماعی استان سایر استان‌ها بوده بنابراین مهاجرین غیر یزدی در اشغال بازار کار استان پررنگ عمل می‌کنند.
سید کمال نورالدینی مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری یزد، انعطاف پذیری بیشتر مهاجران را عامل اشغال بسیاری از شغل‌های ایجاد شده در استان عنوان کرده و می‌گوید: زن‌های تحصیل کرده یزدی کار‌هایی با منزلت اجتماعی بالا می‌طلبند که این امر زمینه را برای جذب نیروی کار غیر یزدی فراهم می‌کند. به دلیل این‌که سطح عمومی درآمد خانواده‌های یزدی نسبتا خوب است، زن‌های یزدی معمولا در انتخاب شغل حساس هستند.
البته مسئولان فرااستانی نیز بر این ادعا صحه می‌گذارند، عباس علوی راد عضو انجمن اقتصاددانان ایران از استان یزد به عنوان بهشت مهاجران برای یافتن شغل و کسب وکار یاد می‌کند.
وی با استناد گزارش منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران درباره بررسی ویژگی‌های مهاجران در دوزه زمانی ۹۵-۱۳۹۰ می‌گوید فقط ۳/۱ درصد از جمعیت غیر فعال مهاجران به استان یزد دارای درآمد بدون کار هستند.
حضور گسترده اتباع خارجه در یزد نیز به یکی از مشکلات این استان مبدل شده است. غلامعلی سفید رئیس شورای شهر یزد با اشاره به اینکه نزدیک به ۱۰ درصد جمعیت یزد اتباع بیگانه هستند گفت: مهاجرت بسیار زیاد، برنامه‌ریزی شهری در یزد را با مشکل مواجه کرده است.
معادله ورود مهاجران و خروج نخبگان از استان
در پرتو این بحث به روی دیگر گزارش می‌رسیم؛ فرار مغزها.
چرا استانی که چنین پتانسیلی برای اشتغال دارد و به بهشت مهاجران سایر استان‌ها مبدل شده است، باید شاهد فرار مغز‌های آن باشد؟
بر هیچ کس پوشیده نیست شرایط جغرافیایی آن زمان سبب تبدیل یزد به تبعیدگاه شده و همچنین کمبود مراکز دانشگاهی، درمانی، صنعتی و تفریحی سبب کوچ یزدی‌ها به شهر‌های بزرگ دیگر شده، اما هم اکنون در پرتو پیشرفت‌های فوق العاده‌ای که سبب شده تا مردم سایر استان‌ها روانه یزد شوند، ادامه خروج نخبگان از این استان جای سوال بزرگی دارد.
میرحسینی نماینده سازمان سنجش در استان یزد با اشاره به پیشرو بودن دانش آموزان یزدی در ۲۶ سال کنکور سراسری تأکید می‌کند که نتیجه و خروجی عملی این جایگاه در سطح مدیریت استان مشاهده نمی‌شود. 
وی البته اعتقاد دارد فرار مغز‌ها در استان یزد کم است، اما می‌گوید: این آمار نسبت به برخی استان‌های دیگر بیشتر است و تحصیل کرده‌ها به دلیل امکانات و فضای بهتر جذب سایر استان‌ها می‌شوند.
میرحسینی ادامه می‌دهد هم اکنون ما شاهد معضلی به نام صادرات نخبگان یزدی و واردات کارگران از سایر استان‌ها و کشور‌های همجوار به یزد هستیم. 
مساله‌ای که خانم نوربالا مدیرعامل شرکت دانش بنیان در حوزه شیمی نیز به آن اذعان دارد و می‌گوید که جایگاه علمی یزد زبانزد عام وخاص است و هر جای دنیا که برویم این شناخته شده است، اما در مقایسه با صنایع بزرگی مثل اصفهان عقب هستیم.
وی با انتقاد از تمرکز بر فرار مغز‌ها به خارج کشور، بر لزوم توجه ویژه به خروج نخبگان از استان و مهاجرت به سایر استان‌ها تأکید می‌کند.
وی بازدهی تحصیلکرده‌های استان را بالا می‌داند، اما از نحوه توزیع غیرعادلانه امکانات استان به عنوان یکی از معضلات و دلایل خروج نخبگان از یزد یاد می‌کند.

تلاش همگانی برای ماندگاری نخبگان در استان
اما معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی استان یزد از وجود برنامه‌هایی برای جلوگیری از فرار مغز‌ها از استان خبر داده و می‌گوید: ما کاملا آمادگی داریم افرادی که استعداد و تخصص خوبی دارند را در بخش درمانی و پژوهشی جذب کنیم.
به گفته میرزایی، بسیاری از اعضای علمی این دانشگاه را استادان سایر استان‌ها تشکیل می‌دهند و این نشان می‌دهد که تحصیلکرده‌های توانای بومی این امکان را دارند که جذب هیأت علمی شوند.
او گرچه به پیشرفت‌های گسترده در استان اذعان دارد، اما بر این باور است که سازوکار اقناع نخبگان به ماندن در استان همچنان به مرحله ایده آل نرسیده و باید اقدامات بهتری در این زمینه انجام داد.
رئیس بنیاد ملی نخبگان یزد هم از اقدامات ویژه برای شناسایی استعداد‌های درخشان و ارائه تسهیلات به آنان جهت عدم خروج از استان خبر می‌دهد.
کلانتر تأکید می‌کند یکی از تسهیلاتی که به این افراد اختصاص یافته جذب آن‌ها در نهاد‌ها یا گذراندن خدمت سربازی در شرکت‌های دانش بنیان یا ارائه پروژه است.
وی با اشاره به لزوم توجه به جوانان و توانمندی‌های آنان می‌گوید که ما در بنیاد نخبگان در حال تهیه بانک نخبگان استان چه در استان و چه در خارج از استان و حتی خارج از کشور هستیم تا بتوانیم زمینه‌های استفاده از آن‌ها را فراهم کنیم.
رئیس بنیاد ملی نخبگان یزد همچنین از طرح‌هایی نظیر «احمدی روشن» و «میز نیازمندی‌های صنعت» به عنوان طرح‌هایی برای حل مشکل نخبگان یاد کرده که تحصیلکرده‌های نخبه و مخترعان در این طرح‌ها می‌توانند به پژوهش مساله محور پرداخته یابه حل مشکلات صنعتگران و کارخانه داران بپردازند.
همانگونه که در این گزارش ذکر کردیم، یزد در زمینه درمانی به ویژه درمان ناباروری به یکی از قطب‌های مهم کشور مبدل شده است.
مریم افتخار عضو هیأت علمی پژوهشکده طب تولید مثل هم با اشاره به پیشرفت‌های بدست آمده در این زمینه در یزد، از آمادگی کامل این پژوهشکده برای همکاری با نخبگان این رشته خبر داد.
وی می‌گوید: ما پژوهشکده طب تولید مثل هستیم، اما عمده فعالیت ما پژوهشی است و در این راستا ماموریت آموزشی هم داریم و می‌توانیم از ظرفیت نخبگان بهره بگیریم.
به نظر می‌رسد هم اکنون که یزد در زمینه پزشکی و درمان ناباروری به چنین ظرفیتی رسیده و بر اساس گفته مریم احترام ۹۰ درصد مراجعان از سایر استان‌ها و حتی خارج از کشور هستند، مشکلی در زمینه استخدام نخبگان این رشته وجود نداشته باشد گرچه باید شرایط ماندن آن‌ها در استان هم فراهم شود.
مدیرکل آموزش و پروش استان یزد هم بر این باور است که تعداد مهاجرت نخبگان از استان زیاد نیست. 
دانایی فرد استان یزد را مهاجر پذیر و مهاجرگریز معرفی کرده و ادامه می‌دهد: این به این معنا نیست که دانش آموزان یزدی تحصیل کرده در دانشگاه‌های معتبر کشور همگی از یزد مهاجرت کرده باشند بلکه اکثریت چهره‌های علمی استان و پزشکان خوش آوازه در یزد از همین دانش آموزان تحصیل کرده هستند ومسئولان استان نیز تلاش خود را برای جذب و بازگشت دیگر افراد به یزد با جدیت انجام می‌دهند.
فرار نخبگان از استان مساله‌ای است که اعتراض آیت الله ناصری نماینده، ولی فقیه در استان را هم به همراه داشته است. او سوء مدیریت‌ها را عامل این مساله معرفی می‌کند.

بحث مالی، بزرگترین دغدغه نخبگان و محققان
صابر کاظمی نسب از نخبگان و مخترعان یزدی در رشته مهندسی مکاترونیک است. وی وضعیت نخبگان کشور را در مقایسه با سایر کشور‌ها بسیار نامطلوب توصیف کرده و می‌گوید که دانشجویان نخبه در برخی کشور‌ها نظیر آمریکا و کانادا و کشور‌های اروپایی حقوق ماهانه دریافت می‌کنند، اما نخبگان در ایران نه تنها حقوقی نمی‌گیرند بلکه باید جریمه دیرکرد برخی تسهیلات را نیز پرداخت کنند.
مهمترین دغدغه دانشجویان نخبه و محققان در ایران بحث‌های مالی است. این را کاظمی نسب می‌گوید و ادامه می‌دهد: یک محقق و نخبه به آرامش ذهنی نیاز دارد و بحث‌های مالی یکی از مهمترین دغدغه‌هایی است که آرامش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورتی که حمایت‌های لازم از نخبگان ایرانی صورت گیرد شاهد ارائه نبوغ و درخشش آنان خواهیم بود.
در سال‌های گذشته با تاسیس پارک‌های علم و فناوری در استان یزد تلاش شده است تا از مهاجرت نخبگان جلوگیری شود. سراجیان رئیس پارک علم و فناوری یزد با اشاره به این مساله تأکید دارد که این پارک‌ها جریان مهاجرت را معکوس و ماندگاری نخبگان را به همراه خواهند داشت.

آینده روشن استان با استفاده بهینه از نخبگان
خروج مغز‌ها از کشور خسارت‌های معنوی و مالی بسیار هنگفتی به همراه دارد به گونه‌ای که سازمان تحقیقات و فناوری چند سال پیش اعلام کرده بود که «هر سال چندین هزار ایرانی بسیار بااستعداد و تحصیلکرده از ایران خارج می‌شوند و خروج این افراد از کشور ۱۵۰ میلیارد دلار برای اقتصاد کشور زیان آور است.»
این موضوع مطمئنا درباره خروج نخبگان از استان نیز صدق کرده و از خسارت‌هایی که با خروج این افراد به این استان وارد می‌شود، به هیچ وجه نباید غافل شد.
با این وجود نمی‌توان منکر پیشرفت‌های فوق العاده کشور پس از انقلاب اسلامی شد. ایران اسلامی در زمان دیکتاتوری شاه در زمینه‌های مختلف از کشور‌های عقب افتاده به شمار می‌آمد، اما هم اکنون شاهد پیشرفت‌های شگرفی هستیم که در متن گزارش نیز به آن‌ها اشاره شده است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با جوانان نخبه، وضع کشور در آن دوران را به شدت تاسف بار عنوان کرده و فرمودند که ناامیدی همانند سم است و نخبگان هیچگاه نباید در این وادی قدم بگذارند.
البته ایشان تأکید کردند: من حق را به جوان‌های بااستعداد خودمان می‌دهم. این‌ها حق دارند انتظار داشته باشند و مسؤولان باید برای این‌ها کار کنند. در این تردیدی نیست؛ اما اگر آن‌ها کوتاهی کرده‌اند، معنایش این نیست که جوان ما هم برای خودش توجیهی درست کند.

 

نویسنده : محمدرضا جایروند