روی این گسل حدود 2 میلیلون نفر ساکن هستند در حالی که در هیچ نقطه از دنیا سابقه ایی وجود ندارد که به روی یک گسل این میزان جمعیت سکونت داشته باشد.

بر پایه مطالعات دیرینه لرزه شناسی روی گسل شمال تهران هر 3000تا 3500 سال در طی 30 هزار سال گذشته یک زلزله با بزرگای حدود 7 رخ داده است. آخرین اتفاق ها از این سری حدود 7000 و  3200 سال قبل در پهنه شمال غرب تهران رخ داده است.

گسل مشا نیز از توان لرزه خیزی بالایی برخوردار است. چنانچه این گسل فعال شود، زلزله ای به بزرگای 5/7 ریشتر ایجاد خواهد شد.

نسبت به خطر زلزله بزرگ در تهران تردیدی وجود ندارد اما  در محاسبه زمان بازگشت زلزله بزرگ در تهران مقایسه غلطی انجام شده است. بر پایه این محسابه گفته می ‌شود در وقوع زلزله تهران 25 سال تاخیر به ‌وجود آمده، در صورتی که این استدلال مخدوش است؛ در حال حاضر امکان پیش‌بینی زلزله در تهران وجود ندارد و دستگاه‌هایی که گفته می ‌شود با قابلیت هشدار وقوع زلزله در تهران نصب شده‌ اند، ابزارهایی هستند که فقط می ‌توانند مورد استفاده برای سنجش‌های علمی-پژوهشی قرار گیرند.

احتمال وقوع زلزله بزرگ و تاخیری از جمله مباحثی است که امروزه در تهران بسیار مطرح شده است؛ ‌این مساله از 29 آذر 1396 با رخداد زلزله ملارد به شدت مورد توجه پایتخت ‌نشینان قرار گرفت. در ‌اینکه تهران شهری زلزله‌خیز است که حتما زلزله در آن رخ خواهد داد هیچ شکی وجود ندارد، کافی است سابقه تاریخی لرزه‌خیزی تهران بررسی شود. اولین زلزله تاریخی در محدوده تهران (ری) در حدود 3000 و 1000 سال قبل از میلاد مسیح رخ داده است.

همچنین در سال‌ های 330 قبل از میلاد، 855، 1384 و 1830 میلادی نیز چند زلزله تاریخی مخرب در محدوده شهر تاریخی ری و تهران اتفاق افتاده است اما ‌اینکه در وقوع زمین ‌لرزه بزرگ تهران چقدر تاخیر ایجاد شده، موضوعی است که اندکی مخدوش شده و نمی‌ توان به راحتی گفت از زمانی که زلزله بزرگ احتمالا باید در تهران رخ می ‌داده 25 یا 250 سال گذشته زیرا زلزله ‌های مخرب و مهم قبلی در مناطق مختلف در اطراف تهران رخ داده است.

معمولا برای محاسبه دوره بازگشت زمین ‌لرزه‌ها از روش احتمالی استفاده می‌ شود. آخرین زلزله مخرب در منطقه تهران در سال 1830 میلادی در منطقه جاجرود (دماوند-شمیرانات) رخ داد. بر اساس برآورد احتمالی با در نظر گرفتن تمام گسل ‌های اطراف تهران، بازگشت زمین ‌لرزه‌ای با بزرگای 7 را حدود 160 تا 180 سال برآورد می ‌کنند. تا این قسمت هیچگونه مشکلی وجود ندارد اما اگر  زلزله 1830 دماوند شمیرانات را به عنوان آخرین رخداد این دوره بازگشت، در نظر گرفته و عنوان شود که مثلا در وقوع زلزله ‌ای با بزرگای 7 مثلا 25 سال تاخیر شده، مقایسه غلطی صورت گرفته است، زیرا زلزله 1830 دماوند شمیرانات در اثر فعال شدن گسل مشا رخ داده اما بازگشت 160 تا 180 ساله برای بزرگای 7 با توجه به لرزه‌خیزی تمام گسل‌ های منطقه تهران (مشا، شمال تهران، ‌ایوانکی و...) به دست آمده است.

این نوع استدلال به نظر من مخدوش است اما در اصل موضوع (لرزه خیزی بالا و خطر زلزله بالا در منطقه تهران) تردیدی وجود ندارد. از سوی دیگر بر پایه مطالعات دیرینه لرزه شناسی روی گسل شمال تهران هر 3000تا 3500 سال در طی 30 هزار سال گذشته یک زلزله با بزرگای حدود 7 رخ داده است. آخرین اتفاق ها از این سری حدود 7000 و 3200 سال قبل در پهنه شمال غرب تهران رخ داده است.

* استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله ‌شناسی و مهندسی زلزله

* منتشر شده در سیناپرس