[سوگل دانائی] وقتی که «نسترن» زن جوان ساکن یکی از خیابان‌های حوالی بزرگراه امام‌علی(ع) نخستین بار برای درمان اختلالات خواب و درمان اضطرابش به پزشک مراجعه کرد، فکرش را هم نمی‌کرد که محل زندگی‌اش، پنجره‌های اتاق خوابش و اتوبانی که از کنار خانه‌شان می‌گذرد، عاملی برای سردردهای بی‌دلیل و اضطراب‌های غیرطبیعی‌اش باشد. پزشکان مختلف نسخه‌ای ثابت برای نسترن داشتند، او باید محل زندگی‌اش را تغییر می‌داد: «اگر بگویم از سه‌سال پیش که به این خانه آمدم،‌ نشده که پنجره را بیشتر از چند دقیقه باز نگه دارم، دروغ نگفتم. وقتی پنجره باز می‌شود،‌ صدای خودمان را هم نمی‌شنویم.»
نسترن ساکن خیابان شهید کرد است، یکی از خیابان‌هایی که صداهای بلند معابر شهری اهالی‌شان را مستأصل کرده است. او می‌گوید اگر پنجره‌های خانه‌اش باز باشد، گویی در مترو با تعدادی انبوه از دست‌فروش وارد شده‌ای.
به پنجره‌های بسته خانه‌اش عادت کرده، اما هنوز به سروصداهای منطقه عادت نکرده است. مشکل او، مشکل بسیاری از همسایگانش نیز بود. مشکل همسایگان و بسیاری دیگر از مردم جهان. چنانچه یافته‌های پژوهش سازمان جهانی بهداشت که در سایت فیرست پوست(F‌irstpost)انتشار یافته است،‌ نشان می‌دهد که «اختلال خواب،‌ اختلال اضطرابی و رفتارهای تهاجمی و پرخاشگرانه» از مهم‌ترین پیامدهای ناشی از آلودگی صوتی برای جهانیان است.

کدام مناطق آلوده‌ترند؟
ساکنان بسیاری از مناطق شهر تهران در چنین وضعیتی گرفتارند. طبق پژوهش‌های شهرداری تهران درباره کنترل کیفیت زندگی در مناطق مختلف شهر تهران در‌ سال 95 ساکنان مناطق 11، 10 و 18 بیشترین صدمه و آسیب را از آلودگی صوتی می‌بردند. خودرو و وسایل نقلیه سنگین از مهم‌ترین مقصران آلودگی صوتی در این مناطق شناسایی شدند. آمار مناطق آلوده به صوت اما این روزها دچار تغییر و تحول شده است، چنان که پیش از این ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران گفته بود مناطق 1، 2، 5 و 12 شهر تهران از مهم‌ترین مناطق درگیر آلودگی صوتی ناشی از ساخت‌وسازهای پرسروصدای ساختمانی هستند و ساکنان بستر و حاشیه بزرگراه‌ها، میدان بسیج و میدان گلها در تهرانسر نیز بیشترین آسیب از آلودگی صوتی ناشی از خودرو را می‌بینند.
این امواج بلند و کوتاه شنیدنی، اما پیش از آنکه سوهانی شوند روی لاله‌ گوش ساکنان، سنجیده می‌شوند؛ سنجشی که با روش اندازه‌گیری سایر آلودگی‌های محیط‌زیستی تفاوت دارد.

پنهان‌شدن میکروفن‌ها در پس تابلوها
نخستین بار در دهه 80 پای واژه آلودگی صوتی به ادبیات شهری باز شد. در همان سال‌ها میکروفن‌هایی در مراکز اصلی شهر در کنار بیمارستان‌ها و تابلوهای شاخص آلودگی هوا نصب شدند که وظیفه اصلی‌ آنها اندازه‌گیری صداهایی با فرکانس بالاتر از 70 تا 80 دسی‌بل است. این شاخص به معنای سنجش صداهایی با حجمی بیشتر از صدای خیابانی مملو از ترافیک است. این صداها از نظر استاندارد جهانی برای گوش، ناسالم محسوب می‌شوند.اما ‌سال 95 مدیر وقت واحد پایش و پیش‌بینی شرکت کنترل کیفیت هوا درباره سرنوشت این ایستگاه‌ها اعلام کرده بود که ایستگاه‌های سنجش آلودگی صوت که شامل یک میکروفن با برد بالاست، در معابر اصلی شهر پنهان شدند.
علت پنهان‌‌کردن این ایستگاه‌ها این بود که مسئولان شهری متقاعد شده بودند مردم این میکروفن‌ها را در دست می‌گیرند یا در آنها صداهای غیرواقعی تولید می‌کنند، این اقدامات باعث شده بود شاخص‌ها، فرکانس‌های واقعی صوت را نمایان نکنند. اینکه صوت را این روزها چگونه می‌سنجند، پرسشی است که الهام کریمی،‌ کارشناس صوت شرکت کنترل هوای پایتخت در گفت‌وگو با «شهروند» به آن پاسخ می‌دهد: «به‌ همان دلایلی که در ‌سال 95 برای ما محرز شده بود،‌ این روزها اطلاعات سنجش صوت که در کنار اماکنی مانند بیمارستا‌ن‌های بزرگ یا مدارس مرکز شهر وجود دارد، روی تابلوهای نمایشگر اطلاعات در سطح شهر ثبت نمی‌شود و فقط به صورت آنلاین در وب‌سایت شرکت کنترل کیفیت هوا نمایش داده می‌شود.»

از 39 ایستگاه به 36 ایستگاه رسیدیم
در همان روزهایی که آلودگی صوتی برای مدیریت شهری اهمیت پیدا کرد، حدود 43 ایستگاه سنجش صوت در جا‌های مختلف پایتخت مستقر شدند؛ استقراری که البته خیلی دوام نیاورد. ازکارافتادگی و ثبت‌نشدن اطلاعات لحظه‌ای ازجمله دلایلی بودند که این تعداد را در سال‌های ابتدایی دهه 90 به 39 دستگاه کاهش داد. اما جست‌وجو در سایت شهرداری تهران نشان می‌دهد که ایستگاه‌های سنجش آلودگی صوتی امروزه به 36 واحد رسیده است؛ گزاره‌ای که کریمی هم آن را تأیید می‌کند: «یکی از نیازمندی‌های ما برای سنجش آلودگی صوتی،‌ داده‌برداری مستمر و استخراج داده با صحت بالاست. اما اینکه چرا شاخص‌های سایت شهرداری کمتر از تعداد دستگاه‌هاست، باید گفت موارد فنی یا قطعی موقت یا دایم برق باعث می‌شود گاهی اطلاعات یکی از ایستگاه‌ها به صورت ساعتی ثبت نشود، نبود داده کافی هم باعث می‌شود اطلاعات ایستگاه خاص در سامانه ثبت نشود و شاخص ایستگاه‌ها در آن روز خاص حذف شود. اما به‌طورکلی اطلاعات دستگاه‌ها به صورت ساعتی داده‌برداری می‌شوند و درنهایت شاخص روزانه و شبانه به صورت جداگانه تهیه می‌شود و روی سایت قرار می‌گیرد.»

کاربری ایستگاه‌های سنجش صوت، تجاری و مسکونی است
هرچند تهران در سال‌های اخیر با آلودگی صوتی احاطه شده است، اما همچنان رتبه نخست آلودگی صوتی در جهان به شهرهای کشورهای شرق آسیا اختصاص دارد.شانگهای، پکن و دهلی را می‌توانیم جزو سرسام‌آورترین شهرهای جهان
 به شمار آوریم.
سرسامی که البته به کشورهای اروپایی نیز رسیده و مالت، هلند و آلمان را نیز درگیر خود کرده است. اما نحوه سنجش آلودگی صوتی در این شهرها و کشورها با کشور ما متفاوت است. فرکانس‌ها و بسامدهای صدای خیابان‌ها از جاده‌ها و فرودگاه‌ها تفکیک شده است. ایستگاه‌های سنجش صوت در ایران کاربری تجاری و مسکونی دارد. به گفته کریمی، طبق استانداردها درصورتی که میانگین تراز صوتی ایستگاهی در طول روز (7 صبح تا 10 شب) کمتر از 60 دسی‌بل باشد؛ یعنی صوت منتشره در حد استاندارد قرار دارد. بین 60 تا 65 دسی‌بل یعنی آلودگی صوتی نامناسب برای کودکان و بیماران است. 65 تا 70 یعنی آلودگی صوتی آزاردهنده و بالاتر از 70 شرایط خطرناك است. در بخش شاخص شبانه از آنجایی که طبق استانداردهای آلودگی صوتی در هنگام شب (10شب تا 7 صبح)، محیط باید به اندازه 10دسی‌بل آرام‌تر از روز باشد، شاخص‌های کمتر از 50 در حد استاندارد است.

صدا همیشه بلند است
در این سال‌ها نقاط سرخ‌رنگ نقشه سنجش آلودگی صوتی در هر منطقه‌ای که نمایان شده،‌ در 365روز ‌سال پررنگ بوده. این یعنی صدا همیشه بلند است. بررسی‌‌های صورت‌گرفته در پژوهش‌های شهرداری تهران نشان می‌دهد که آلودگی صوتی، تفاوت زیادی در فصل‌های مختلف‌ سال ندارد. در واقع در فصل تابستان به دلیل تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها هرچند که با کاهش ترافیک مواجه هستیم اما این کاهش ترافیک در کاهش آلودگی صوتی مشهود نیست.
اطلاعات استخراج‌شده شرکت‌ کنترل کیفیت هوا همچنین یک نکته‌ تکمیلی درباره عدم این تفاوت دارد: «شهرهای امروزی اگرچه نقش وسایل نقلیه به‌عنوان منابع حقیقی صدا اهمیت دارد ولی وجود منابع مجازی به‌عنوان عواملی که صدای ترافیک را چندبرابر می‌کنند، دارای اهمیت بیشتری هستند. منظور از منابع مجازی سطوح سخت و منعکس‌کننده نظیر آسفالت خیابان یا ساختمان‌های بلند در دوطرف معبر هستند که مانند یک آینه موازی عمل و صدای ترافیک را تشدید می‌کنند. بنابراین حتی با نصف‌شدن حجم ترافیک هم میزان کاهش صدا درحدود 3 دسی‌بل می‌شود.»

آخرین اقدامات برای سنجش و کاهش آلودگی صوتی
سال‌های آخر دهه80 یکی از راهکارهای به کار گرفته‌شده برای کاهش آلودگی صوتی در بزرگراه‌ها، نصب دیوار صوتی بود. دیواره‌هایی تلفیق‌شده از آهن و پلی‌کربنات و آلومینیوم که البته در ‌سال گذشته مورد توجه سارقان هم قرار گرفته بود. این دیوارهای‌ صوتی که در ابتدا تنها در مجاورت دو بزرگراه اصلی نصب شده بودند، این روزها در اطراف بزرگراه‌های کردستان، چمران، حکیم، شهید صیاد شیرازی، آزادگان،‌ شهید خرازی، شیخ فضل‌الله نوری، یادگار امام و بزرگراه طبقاتی صدر نیز نصب شدند.

چه باید می‌کردند که نکردند؟
بررسی‌های«شهروند» نشان می‌دهد که مدیریت شهری بیش از اینکه به فکر کاهش آلودگی صوتی باشد، تنها به سنجش آن بسنده کرده است. به جز نصب دیوار صوتی، اقدامات دیگری نظیر  استفاده از آسفالت متخلل، ممنوعیت تردد خودروهای پرسروصدا و کاستن آلودگی صوتی کارگاه‌های ساختمانی ازجمله اقداماتی بودند که باید برای کاهش آلودگی صوتی به کار گرفته شود اما مدیریت شهری تهران تاکنون به آنها کم‌توجه بوده است. زهرا صدراعظم نوری، رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران درباره علل این کم‌توجهی به «شهروند» توضیح می‌دهد: «آسفالت متخلل‌گران بود و مواد اولیه آن در دسترس نبود. همچنین براساس مقررات ملی ساختمان در هنگام ساخت بنا باید استفاده از پنجره دو جداره در اولویت قرار گیرد. تلاش شده که این اتفاق دست‌کم برای ساختمان‌هایی که با مواد اولیه باکیفیت‌تری ساخته می‌شوند،‌ محقق شود.»
یکی دیگر از منابع آلودگی صوتی پایتخت مربوط به کارگاه‌های ساختمانی است. این کارگاه‌ها از دستگاه‌هایی استفاده می‌کنند که بیشتر از حد مجاز آلودگی صوتی تولید می‌کند اما به گفته نوری «متأسفانه تاکنون اقدامات بازدارنده‌ای برای کاهش آلودگی صوتی این کارگاه‌ها صورت نگرفته است.» هرچند که آلودگی صوتی به اندازه آلودگی هوا مورد توجه مسئولان و شهروندان قرار نگرفته اما پژوهش‌ها خبر از فراگیرشدن این مسأله در آینده نزدیک می‌دهد، چنان‌که پژوهش‌های صورت‌گرفته در دانشگاه صنعتی خاتم‌الانبیا(ص) با عنوان بررسی تأثیر آلودگی صوتی ناشی از ترافیک بر سلامت عمومی و روانی شهروندان نیز، نشان می‌دهند که آثار فیزیولوژیکی و روانی صدا روی انسان به تدریج ظاهر می‌شود و در درازمدت به صورت خستگی روحی و جسمی و سرگیجه و اضطراب و حتی تمرکزنداشتن حواس بروز پیدا می‌کنند. این پیامدهای درازمدت که برای نسترن هم ایجاد شده بود، با درمان‌های روانپزشکان مانند مصرف قرص‌های آرام‌بخش کنترل شد اما او همچنان به‌عنوان یکی از شهروندان درگیر با آلودگی صوتی به صداهای زیر‌وبم اتوبان مجاور خانه‌اش عادت نکرده است. مشکل او، مشکل بسیاری از همسایگانش نیز است، مشکلی که به نظر می‌رسد دورنمای روشنی برای رفع آن وجود ندارد. 

شهرهای امروزی اگرچه نقش وسایل نقلیه به‌عنوان منابع حقیقی صدا اهمیت دارد ولی وجود منابع مجازی به‌عنوان عواملی که صدای ترافیک را چندبرابر می‌کنند، دارای اهمیت بیشتری هستند. منظور از منابع مجازی سطوح سخت و منعکس‌کننده نظیر آسفالت خیابان یا ساختمان‌های بلند در دوطرف معبر هستند که مانند یک آینه موازی عمل و صدای ترافیک را تشدید می‌کنند. بنابراین حتی با نصف‌شدن حجم ترافیک هم میزان کاهش صدا درحدود 3 دسی‌بل می‌شود