کشت زعفران امروزه در ۷۰ درصد روستاهای شهرستان بافق انجام می‌شود و این روند سیر صعودی دارد به طوری‌که سالجاری زراعی هشت هکتار به کشت زمین‌های زعفران شهرستان افزوده و جایگزین ۲ محصول مهم منطقه ( جو و گندم) شده است.

این روستاها عمدتا در مناطق سرد و نیمه سرد قرار دارند و با توجه به نیاز کم زعفران به آب و سازگاری این محصول با شرایط آب و هوایی حدود ۵۶ روستا در دهستان سبزدشت و کوشک بافق به لحاظ مرغوبیت خاک و مناسب بودن آب، به کشت طلای سرخ اختصاص دارد.

البته روستاهای گرم اطراف شهر بافق هم قابلیت کشت این گیاه را دارد اما مزاج گرم پیاز زعفران، آفتاب داغ و شرایط اقلیمی ، نیاز فراوان زعفران به کود حیوانی و شوری بیش از حد آب کشاورزی باعث می‌شود که کمّیت و کیفیت زعفران در چنین شرایطی دچار تغییرات  شود و عمر پیاز زعفران در زمین به شدت کاهش پیدا کند.

در روستاهای سرد با آب و هوا مطلوب و متنوع، پیاز زعفران از سال سوم کشت تا ۱۰سال در زمین کشاورزی بهترین محصول را به کشاورز هدیه می‌کند در حالیکه هستند مناطقی که در شرایط مستعد تا ۱۵ الی ۲۰ سال از کشت اولیه پیاز،  زعفران برداشت می‌شود.

پس از گذشت ۱۰ سال اگر محصول به شدت رو به کاهش گذاشت پیازهای تکثیر شده را از زمین خارج می‌کنند و در زمین های زراعی دیگری ( آیش آمده) کشت می‌شود و این چرخه کاشت و داشت و برداشت زعفران ادامه می یابد.

پیاز زعفران هرچه درشت تر باشد در سال‌های نخست، محصول آن هم بهتر و با کیفیت‌تر می‌شود مثلا اگر پیاز هنگام کشت به اندازه یک گردو کوچک باشد، دور تا دور آن دانه‌های ریز، (جوانه) مانند جوش صورت به رنگ سفید وجود دارد که چنانچه در زمین مناسب دارای کود حیوانی زیاد، کاشته شود همان سال اولِ کشت، کم و بیش گل‌های حاوی زعفران در زمین زراعی نمایان می‌شود و کیفیت کشت و کار و مرغوبیت محصول را نوید می‌دهد.

از سال دوم و سوم پیاز مذکور در خاک ریشه می‌کند و با بهره‌گیری از آب و خاک و کود مناسب، در زمین تکثیر  و از هر پیاز ۲۰ الی ۲۵ پیاز زاده می‌شود و این روند تا از دست رفتن کیفیت خاک و پوسیده شدن پیازها ادامه پیدا می‌کند و در زمین زراعی نیز به صورت کُپه‌ای گل می‌روید و از میان گل‌های لطیف سه کلاله قرمز خوش رنگ استحصال می‌شود که به آن زعفران می‌گویند. 

گیاه زعفران دارای کاربردهای فراوانی در دنیاست. علاوه بر کاربرد آن به عنوان رنگ و اسانس، دارای خواص و کاربردهای دارویی و درمانی متعدد می باشد و زعفران گیاهی کوچک و چند ساله به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی‌متر است و از وسط پیاز و یا قاعده ساقه، تعدادی برگ باریک و دراز خارج و از وسط برگ‌ها، ساقه گلدار بیرون می‌آید که به یک تا سه گل منتهی می‌شود و گل‌ها بسیار زیبا و دارای ۶ گلبرگ بنفش رنگ است.

این گیاه فقط زمستان که درختان به خواب رفتند و کار برداشت محصولات صیفی تمام شده نیاز به آب دارد و کشاورزان منطقه کوشک و سبزدشت چهار الی پنج بار در زمستان به این محصول آب می‌دهند و در تابستان اصلا احتیاج به آب ندارد و برگ محصول هم از صحرا جمع آوری و و زمین زعفران صاف و خشک نشان داده می‌شود به طوریکه گویی هیچ چیز زیر زمین وجود ندارد، پائیز که فرار می‌رسد از ماه آبان برای گلدهی یکبار زمین زعفران آبیاری می‌شود و تا پایان برداشت به مدت یکماه تا ۳۵ روز بدون اینکه آب بخواهد محصول می‌دهد.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بافق روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه امسال افزون بر ۴۰۰ کیلوگرم  زعفران از زمین‌های کشاورزی برداشت شده اظهار داشت: ارز آوری محصول و گران بودن نرخ آن در بازار ( هر کیلو گرم بیش از هشت میلیون تومان) کم آبخواه بودن، دوام و تکثیر ۱۰ ساله درخاک، لطافت محصول و ایجاد اشتغال خانگی از مهمترین دلایل افزایش هشت هزار هکتاری زیر کشت زعفران در شهرستان نسبت به سال ۹۷ شده است.

علی اکبر رحمتیان افزود: گیاه زعفران در آب و هوای سرد، هم از نظر کیفیت و هم از لحاظ کمیّت عملکرد خوبی دارد و هم اکنون در مناطق کوهستانی و سردسیر شهرستان، سطح زیر کشت افزایش یافته و هر سال بر میزان تولید عملکرد این محصول در سطح به دلایل فوق،افزوده می‌شود ضمن اینکه گیاه زعفران با اقلیم گرم و خشک هم سازگاری دارد فقط کیفیت و کمیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی خاطرنشان کرد: پیش از این گندم و جو بیشترین سطح زیرکشت را در شهرستان بافق به خود اختصاص داده بود اما چون این دو محصول از زمان کاشت تا برداشت به ویژه در ماه‌های گرم سال قبل از برداشت ( اردیبشت، خرداد، تیر) نیاز به آب زیاد ( غرق آبی داشت، اکنون زعفران جان آن ۲ محصول را گرفته است.

این مسئول اشتغالزایی در حوزه کاشت، داشت و برداشت زعفران را در شهرستان ۶۵۰ بهره بردار عنوان و بیان کرد: چند تاجر بافقی و بهاباد که در مشهد در حوزه صادرات این محصول فعالیت دارند زعفران مازاد بر مصرف منطقه را خریداری و پس از بسته بندی اصولی شکیل این محصول را به خارج از کشور صادر می‌کنند.

وی  از توزیع بیش از ۱۲ تن پیاز زعفران به کشاورزان بافقی خبرداد و با بیان اینکه مناسب‌ترین زمان کشت زعفران  مرداد و شهریور است افزود: توزیع پیاز زعفران، کود شیمیایی، سم علف کش و آموزش و ترویج از مهمترین خدماتی است که جهاد کشاورزی به زعفران‌کاران ارائه داده است.

زعفران یک ادویه گیاهی ارزشمند است که از کلاله‌ گل این گیاه گرفته می‌شود و ضد افسردگی و برای پوست ، تقویت و استحکام بخشی به مو ، بیماری‌های چشمی.درمان سرفه و سرماخوردگی،تسکین درد ،سلامت قلب،بهبود هضم و گوارش غذا و عملکرد بهینه سلول‌ها، مفید و موثر است.

برداشت زعفران از ۲۰ آبان آغاز و تا اوایل آذر ماه ادامه دارد.

گفت و گو با مردی که برای اولین بار پیاز زعفران را به منطقه آورد و کشت طلای سرخ را یک روستای دهستان سبزدشت رواج داد.

مردی ۸۰ ساله ساکن یکی از روستاهای منطقه سبزدشت بافق که سال‌هاست به "مهدی زعفرانی" معروف است در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: حدود ۵۵ سال پیش که برای برداشت آنغوزه ( صمغ گیاهی به همین نام) از کوه‌های خراسان جنوبی به آن منطقه سفر کرده بودم  محصول کافی به دست نیامد و کار و کاسبی خوب نبود و مجبور شدم قبل از این که به روستای خود بازگردم مدتی را در شهر طبس کارگری کنم.

وی گفت: در این شهر با کشاورزی آشنا شدم که آب و زمین زراعی فراوان داشت و مدتی هم برای او کار کردم تا توشه‌ای اندک برای زن و فرزندم تهیه شد و قصد مراجعت به روستای خود را داشتم از قضا ماه شهریور بود فصل  کَندن و بیرون آوردن پیاز زعفران از زمین و کشت در زمین‌های آیش ( زمین که مدتی کشت نشده ) بود.

مهدی توکلی اضافه کرد: آن کشاورز طبسی پیشنهاد کرد به جای انغوزه گیری مقداری پیاز زعفران با خود بِبر و در زمین‌های زراعی خود کشت کن، سود بیشتری عاید می‌شود و اینگونه شد که امروز بیش از ۶۰۰ نیروی جوان و میال سال از زن و مرد روستایی در منطقه سبزدشت و روستاهای سردسیر شهرستان بافق به زعفران کاری اشتغال دارند.

یک بهره بردار دیگر هم به ایرنا گفت: من و پسرم با هم یک هکتار زمین زیر کشت زعفران داریم و به طور متوسط سالانه بیش از پنج کیلوگرم زعفران خشک برداشت می‌کنیم که ارزش ریالی آن بعضی که با ریشه از گل جدا شده، هر کیلو ۸.۵ میلیون تومان و زعفران بی ریشه ( سرگل) حدود ۱۰ میلیون تومان است.

محمد باقری افزود: با محصولات صیفی و باغی، علوفه و پرورش گوسفند و مرغ،  سالانه نزدیک به ۸۰ میلیون تومان در آمد ۲ خانوار از سخاوتمندی زمین است که الحمدالله راضی هستیم و خدا را سپاس می‌گوئیم.

کشت زعفران در ۷۳۴ هکتار اراضی استان یزد 

به گفته محمدحسین ملانوری معاون سازمان جهاد کشاورزی یزد سطح زیرکشت فعلی زعفران استان  ۷۳۴ هکتار است که بهاباد با ۴۰۰ هکتار بیشترین سطح زیرکشت این گیاه را دارد و از هر هکتار آن ۵.۵ کیلوگرم محصول خشک برداشت می شود .

به گفته وی از ۱۲۲ هزار هکتار سطح زیرکشت جهانی زعفران حدود ۱۱۵ هزار هکتار( ۹۰ درصد) آن مربوط به ایران است .

همچنین رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان یزد مردادماه امسال گفته بود که  زعفران تولیدی استان به دلیل شرایط آب و هوایی و خاک مناسب از کیفیت بالایی برخوردار است و یزد رتبه ششم تولید این محصول را در کشور داراست.

سیدجمال سجادی پور بابیان اینکه ۲ هزار و ۷۶۰ کیلوگرم زعفران در استان تولید می‌شود، افزود: امسال با افزایش ۱۰۴ هکتار به مجموع زیرکشت ، سطح زیرکشت آن به ۸۵۰ هکتار افزایش می‌یابد و میزان برداشت این محصول به حدود سه هزار کیلوگرم افزایش خواهد یافت. 

وی با بیان اینکه در هر هکتار از مزارع زعفران حدود ۲۵ نفر اشتغالزایی ایجاد می‌شود، اظهار کرد: بیشترین سطح زیرکشت این محصول در استان در شهرستان‌های بهاباد، بافق، مهریز و ابرکوه قرار دارد.

زعفران علاوه بر ایران در هندوستان، یونان، جمهوری آذربایجان، اسپانیا، مراکش و ایتالیا کشت می شود و  در یک زمین اوج بازدهی که سال پنجم کشت است، حدود یک تن گل در هر هکتار برداشت می‌شود که از این مقدار تنها حدود سیزده کیلوگرم زعفران خشک قابل تهیه است.

  از عوامل موثر در نگهداری زعفران می توان به نور، اکسیژن ، رطوبت و درجه حرارت اشاره کرد.

برداشت زعفران از اوایل آبان ماه در مناطق روستایی شهرستان بافق آغاز می‌شود و در بسیاری از روستاها به علت کمبود آب، در همه زمین‌های زراعی،  آبیاری اولیه (هنگام برداشت )  به طور همزمان انجام نمی‌شود و به همین دلیل برداشت محصول بعضا تا نیمه دوم آذر هم ادامه دارد. 

مرکز شهرستان ۵۰ هزار نفری بافق در فاصله ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق یزد قرار دارد.