شهلا منصوریه-
دبیر گروه اجتماعی/

هر از گاهی موضوع ازدواج کودکان، خوراک رسانه ها می شود. خبری که به سرعت خبرساز و بعد از مدتی به باد فراموشی سپرده می شود. انتشار فیلم، خبر یا عکس از مراسم شادی کنان، دخترکان سفید پوشی که خبر از دنیای فردای خود ندارد و گمان می کنند، زندگی همچنان خوب و شاد می ماند، غافل از اینکه اکثریت در این اغفال به جای سفیدی سفره عقد بر سر سفره سیاه بختی نشسته اند که به سرعت روی خود را نشان می دهد. هرچند در برخی مواقع با اعتراضات مردمی و فعالان حوزه کودک، دولتمردان به میدان می آیند و دخترکی را از سرنوشتی نامبارک نجات می دهند اما همیشه قصه هایی از این دست پایانی خوشایند ندارند. خوش شانسی در خانه همه دخترکان به کمین ننشسته، به ندرت قهرمانی پیدا می شود که نجات بخش زندگی دخترکان باشد، تا به جای شستن ظرف و رخت و خانه داری، عروسک ها و اسباب بازی های کودکانه را در دستانشان حفظ کند.

به گفته کارشناسان، اسمش؛ تجاوز قانونی، سادیسم جمعی، برده ‌داری جنسی، جنون جمعی، پدوفیلی و… است؛ دخترانی که در سنین کم تن به ازدواج می دهند. عروس شدن کودکان در خانه های فقرزده کشور، سال هاست که تمامی ندارد و هر بار با شنیدن یک خبر از کودک همسری، جامعه برای چند روز در شوک فرو می رود و با رسانه ای شدن، مسئولان به تکاپو می افتند تا از این آب گل آلود شده ماهی شانس خود را شکار کنند و با موضع گیری های خود، از این فرصت پیش آمده موج سواری کنند. اما کافی است چند روزی تب آن فروکش کند، دیگر خبری از مبارزه و حرکت نیست.
سمانه؛ در خانواده پرجمعیتی به دنیا آمده است. میگوید که در سن ۹ سالگی بسان بسیاری از دختران روستا ازدواج کرد. وی می گوید: کودکی‌ هایم در کنار خانواده ام با رویاپردازی های کودکانه سپری شد و بزرگترین آرزوهایم با خوراکی های کوچک بر آورده می ‌شد. تا این‌که در همین روزها، خانواده ام دستم را در دست پسرعمویم گذاشتند و به روش یک سنتی قبیله‌ ای ازدواج کردم.
این خانم خانه دار، اکنون با ۳۲ سال سن ۶ فرزند دارد. اما هنوز هم دل در گرو کودکی هایی دارد که به سرعت سپری شد.
شهناز هم از دیگر زنانی است که در کودکی ازدواج کرد. وی می گوید: هنوز به ۱۲ سال نرسیده بودم و عروسک و توپ پلاستیکی برادرهایم همدم های من بودند، که با آمدن اولین خواستگار، خانواده ام موافقت کردند. وی می گوید: همسرم فردی معتاد بود. اما مورد پسند خانواده ‌ام قرار گرفت و بدون اینکه کوچک ترین نظری از من بخواهند، مرا به عقد او درآوردند. البته بر طبق باورهایی که داشتیم مخالفت من با پدر و مادر به معنای بی‌ احترامی به آنان بود. به همین دلیل مخالفت نکردم.
او اکنون، با مشکلات زیادی که دارد؛ دست و پنجه نرم می کند. همسرش او را با سه فرزند ترک کرده و به یک کارتن خواب تبدیل شده است. شهناز هم برای اینکه از عهده مخارج کودکان و زندگی اش برنمی آمد به خانه پدری اش بازگشته.

افزایش ۴ برابری کودک همسری
بررسی‌ ها نشان می‌ دهد که در برخی از نقاط کشور که با فقر فرهنگی و اقتصادی رو به رو هستیم، از وام ازدواج برای معامله کودکان زیر ۱۵ سال استفاده می ‌شود. این جدیدترین مطلبی بود که معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان به آن اشاره کرد و از افزایش آمار چهار برابری کودک همسری در برخی نقاط کشور خبر می دهد. به گفته محمدمهدی تندگویان، پیشنهاد دولت برای تسهیلات ازدواج در لایحه بودجه سال آینده برای هر نفر ۳۰ میلیون تومان و بدون تغییر نسبت به سال گذشته؛ موجب افزایش چهار برابری ازدواج کودکان شده است. البته طی دو سال گذشته رقم وام ازدواج در مجلس بعد از مطرح شدن رقم پیشنهادی لایحه بوجه افزایش یافت.
وی با بیان اینکه “با افزایش وام ازدواج با شرایط بازپرداخت کنونی آن موافق نیستم” اظهار کرد: به نظر می‌رسد با شرایط کنونی افزایش رقم وام ازدواج کمکی به افزایش میزان ازدواج در کشور نمی‌کند، بلکه ممکن است زمینه ساز مشکلات و آسیب‌های دیگری نیز شود.
معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان نسبت به سوء استفاده از تسهیلات ازدواج نیز هشدار داد و گفت: آمارها نشان می‌دهد که بعد از افزایش وام مذکور موضوع کودک همسری نیز در برخی نقاط به شدت افزایش یافته و حداقل نسبت به سال گذشته این موضوع در برخی نقاط کشور تا ۴ برابر بیشتر شده است.
وی توضیح داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که در برخی از نقاط کشور که با فقر فرهنگی و اقتصادی رو به رو هستیم، از وام ازدواج برای معامله کودکان زیر ۱۵ سال استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد که اگر قصد داریم برای وام ازدواج تمهیداتی بیندیشیم که جوانان بتوانند از پس بازپرداخت آن بریایند باید قواعدی هم در مورد سنینی که می‌توانند این وام را دریافت کنند نیز وضع شود تا چنین آسیب‌هایی نیز به وجود نیاید.
تندگویان افزود: آمارهایی موجود است که کودکان زیر ۱۵ سال به ویژه دختران زیر این سنین از این وام استفاده کرده‌اند و این آمار نسبت به سال گذشته ۴ برابر شده است. آمارهایی هم به دست آمده که عده‌ای با بیش از ۴۰ تا ۴۵ سال سن نسبت به دریافت این وام اقدام کرده‌اند، به همین دلیل فکر می‌کنم اگر قانونگذار قصد دارد این مبلغ را افزایش دهد باید نسبت به این موضوع هم فکر کند که هم پرداخت وام تسهیل شود و هم برخی قیود سنی در مورد رعایت سن جوانان برای دریافت وام نیز لحاظ شود.

تبعات کودک‌همسری
به اعتقاد جامعه شناسان؛ ازدواج کودکان تبعات منفی بی‌ شماری دارد که زمینه آسیب‌ های اجتماعی فراوانی مانند طلاق، خیانت، کودکان طلاق، کودکان کار، زنان بی ‌سرپرست، اعتیاد و حتی در مواردی روسپی‌گری و… می ‌دانند. گذشته از مشکلات و مسائل آسیب ‌های اجتماعی، این گونه ازدواج‌ ها برای نظام سلامت کشور هم بی ‌هزینه نیست و تبعات منفی زیادی را به دنبال دارد. یکی از تبعات منفی این گونه ازدواج ‌ها شکل نگرفتن فیزیولوژی زن هنگام بارداری است که در مواردی حتی منجر به مرگ مادر یا نوزاد می‌شود.
لازم به ذکر است که یکی از دلایل استمرار کودک همسری، خلاهای قانونی است. چرا که وقتی قوانین عوض شود، عرف هم عوض می‌ شود. اما با این وجود اگر در این زمینه فرهنگ‌ سازی نشود حتی با تصویب قانون و اجرای آن هم این پدیده از بستر جامعه پاک نمی ‌شود. بخصوص این موضوع در میان افراد فقیر و کم برخوردار از امکانات اقتصادی و همچنین مناطق دور افتاده که همچنان پایبند به رسم و رسومات و مناسبات قومی و قبیله‌ای هستند، بیشتر نمود دارد. بر همین اساس، تلاش فرهنگی زیادی برای ریشه‌ کن کردن یا حداقل کمرنک کردن این پدیده لازم است.