فاطمه سوهان‌فکر، عضو هیئت علمی دانشگاه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا درباره رواج رمان عامه‌پسند در جامعه گفت: روند کتابخوانی در جامعه امروز در قیاس با گذشته کاملاً تغییر کرده است، در گذشته‌های نه‌چندان دور عمده جوانان کتابخوان آثار مهم و فاخر دنیا را به صورت مشترک می‌خوانند، یعنی کتاب‌ها را با دیگران به اشتراک می‌گذاشتند. اما اکنون این طور نیست و اغلب جوانان و نوجوانان به سراغ آثاری می‌روند که به راحتی در دسترسشان قرار می‌گیرد و در میان رمان‌های فاخر به دنبال یافتن اثر نیستند.

وی افزود: یکی از دلایلی که باعث می‌شد ما به سمت رمان‌های فاخر برویم، فیلم‌های و نمایش خوبی بود که بر اساس آن‌ها ساخته می‌شد و در بیشتر آن آثار نویسندگان مهم مورد توجه قرار می‌گرفت و از آن‌ها اقتباس می‌شد، اما در دهه اخیر اغلب فیلم‌ها و سریال‌ها بی‌محتوا و نازل‌اند و گاهی برخی از آن‌ها اصلاً مناسب کودکان و نوجوانان نیستند، زیرا در آن‌ها دیالوگ‌هایی رد و بدل می‌شوند که گاهی بسیار زننده و مبتذل‌اند. در واقع فیلم‌ها و سریال‌ها و آثار نوشتاری ما مانند رمان‌ها به سمت ابتذال پیش رفته‌اند.

سوهان‌فکر ادامه داد: وقتی فردی مانند «جی. کی رولینگ» مجموعه داستان‌های «هری پاتر» را می‌نویسد و اثرش در ردیف آثار پرفروش قرار می‌گیرد، این طور نیست که یک شبه این سوژه به ذهنش متبادر شود، بلکه براساس خوانده‌ها، نوشته‌ها و الگوی ذهنی‌‌اش توانسته این اثر را بنویسد. در جامعه غرب هم ابتذال بسیار زیاد است، اما داستان‌های اساطیری نیز در پیشینه فرهنگی آن‌ها وجود دارد که برای نگارش در برخی سبک‌ها از آن استفاده می‌کنند و در بعضی موارد هم از اسطوره‌های شرقی بهره می‌گیرند، اما در رمان‌های ما کمتر به اساطیر و پیشینه ارزشمندمان پرداخته می‌شود. یکی از دلایل این مسئله این است که جامعه ما همواره درگیر مسائل مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ... است و این مسائل فرصت تفکر عمیق را می‌گیرد و مداوم درگیر حاشیه‌های ذهنی‌مان هستیم.

سانسور در آثار هنری و ادبی

وی تصریح کرد: یکی از دلایل گرایش به آثار عامه‌پسند این است که آن‌ها به موضوعات عاشقانه می‌پردازند و این مسائل گاهی در کالاهای فرهنگی اعم از کتاب، سینما و ... سانسور می‌شوند و از همین رو وقتی یک اثر از طرف وزارت ارشاد ممنوع می‌شود، گرایش به این اثر نیز فزونی می‌یابد. از طرفی هم وقتی عنوان می‌شود که زنان و دختران جوان مخاطب بیشتر داستان‌ها و رمان‌های عاشقانه‌اند، به این دلیل است که آن‌ها در شرایطی قرار دارند که فقدان و نقصی را در خود حس می‌کنند و می‌خواهند این نقص را با دنیای رمان در خود پنهان کنند.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: البته این وضعیت را نباید ناامیدکننده دانست، زیرا انسان‌هایی با تفکر عمیق و صاحب آثار ارزشمند هستند که در این جامعه فرصت و مجال بروز و ظهور پیدا نکرده‌اند و باید این شرایط هم از جانب نهاد‌ها و سازمان‌های فرهنگی و هم نویسندگان و ناشران فراهم شود.

سوهان‌فکر در ادامه نقد را یکی از راه‌حل‌های اصلاح ذائقه مخاطبان دانست و گفت: در اغلب موارد آثار عامه‌پسند به ویژه رمان‌ها به دلیل موضوعی (عاشقانه، عاطفی، احساسی و ...) که دارند، نادیده گرفته می‌شود و همین امر باعث می‌شود هیچ وقت در بوته نقد قرار نگیرند، در حالی که نقد علمی یک اثر به ویژه این آثار، باعث آگاهی بخشی به مخاطب می‌شود و تحلیل این آثار به دلیل فروش زیاد و جذب مخاطب نوجوان و جوان ضروری است و شاید این نکته را بر ما روشن کند که آن‌ها چه نیاز‌هایی هستند و برای پاسخ آن نیاز به سمت چنین آثاری می‌روند.