تاریخ معاصر
اتحاد خراسانی – مازندرانی و پیروزی مشروطیت
صاحبخبر - علمای نجف، به دلیل مرجعیت حوزه علمیه این شهر، نقش مهمی در رویدادهای ایران معاصر داشتهاند. یکی از این رویدادها، انقلاب مشروطه است که بحثهای فراوانی را بین علمای این حوزه برانگیخت و حتی به تضارب آرا میان آنها انجامید. به گزارش مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، ملامحمدکاظم خراسانی معروف به آخوند خراسانی، یکی از حامیان سرسخت مشروطه بود. وی و آیتا... مازندرانی و میرزا حسین خلیلی ــ از دیگر موافقان مشروطه ــ به آیات ثلاث معروف بودند. بااینحال، به شهادت تاریخ و اسناد بهجامانده، آیتا... خراسانی بیش از دیگر علما در انقلاب مشروطه به ایفای نقش پرداخت. این نقش هم از لحاظ فکری و هم عملی بینظیر و منحصر به فرد بود. تبلور تلاشهای فکری آخوند خراسانی را میتوان در کلام او مشاهده کرد؛ هرچند قیام در برابر سلطان جائر، پدیده تازهای نبود و پیش از خراسانی هم، بارها رخ داده بود، اما غیرشرعی اعلام کردن نظام استبدادی دربرابر حکومتی دیگر، از آن رو که مفسده کمتری دارد، در میان فقیهان شیعی، مقوله تازه و گفتمان بیسابقهای محسوب میشد. بعد از آغاز استبداد صغیر هم، وی در نوشتهای جداگانه به محمدعلیشاه، بازگشت به دوره استبداد را از «ممتنعات و محالات» شمرد و چاره پیشرفت و توسعه کشور را در اجـرای سه اصل دانست: «اول، اصلح کلی از کلیه متصدیان و کارگزاران امور و تربیت آن ها؛ دوم، حصول اتحاد کامل بین دولت و ملت؛ سـوم، تـهیه اسـباب اسـتغنا از مـصنوعات خارجه و احداث کارخانجات و افتتاح مکاتب و مدارس کامله به تعلیم و تعلم صنایع و علوم محتاج الیها با کمال مراقبت و تحفظ بر عقاید و اخلق و اعمال اطفال مسلمین». آیتا... عبدا... مازندرانی نیز، از جمله علمای مبارز نجف در جریان مشروطه بود. وی نیز، مانند آخوند خراسانی از طریق فکری و عملی، نقش مهمی در پیروزی مشروطه ایفا کرد. مازندرانی مشترکاً به حل و فصل مسائل مهم ایران، هند و عراق با آخوند خراسانی میپرداخت و غالب فتاوا را هر دو امضا مىکردند. مازندرانی نیز مانند آخوند خراسانی، در جریان استبداد صغیر و در همراهی با مشروطهخواهان، اعلامیهای شدیداللحن در تقبیح اقدامات محمدعلیشاه منتشر کرد و نوشت: «الیوم، همت در دفع این سفاک جبار و دفاع از نفوس و اعراض و اموال مسلمین از اهم واجبات و دادن مالیات به گماشتگان او اعظم محرمات و بذل جهد و سعى بر استقرار مشروطیت به منزله جهاد در رکاب امام زمان است». این اعلامیه نقش مهمی در ترغیب مشروطهخواهان به ادامه مبارزه علیه استبداد داشت؛ چنانکه ستارخان با شنیدن حکم علمای نجف، کمر همت به اجرای آن بست و در این راه از یاری باقرخان نیز بهره برد.∎
نظر شما