کارشناسان منطقه برخی چالش‌های موجود نظیر بحران داخلی برخی کشورهای حوزه «خزر» و عدم ظرفیت رقابتی گاز تولید ترکمنستان را از جمله دلائل اصلی عدم اجرای پروژه لوله انتقال گاز ترانس خزر می‌دانند.

ترکمنستان نیازمند منابع و سرمایه جدید است اما به گفته کارشناسان منطقه این راه راحت نخواهد بود.

2- 3 سال اخیر رسانه‌های منطقه‌ای پیوسته درباره مشکلات مالی ترکمنستان از جمله تورم، کمبود محصولات غذایی و ... را منتشر می‌کنند اما رسماً «عشق اباد» این موارد را قبول نمی‌کند و همراه از توسعه پایدار و همه جانبه خبر می‌دهد.

برخی اقدامات دولت از جمله لغو یارانه آب، گاز و برق به مردم طبق اعلام رسمی مقامات این کشور نشان از رشد سطح زندگی مردم این کشور داشته و نیازی به تسهیلات وجود ندارد ضمن آنکه در واقع دولت به دنبال مناطق مالی جدید است.

افزایش درآمدهای دولت نیز در این شرایط کار آسانی به نظر نمی‌رسد چرا که همکاری با «گاز پروم» و ایران در زمینه صادرات گاز محل ابهام است و چین به عنوان تنها وارد کننده گاز تولید ترکمنستان مانده است.

چین بخشی از هزینه گاز وارداتی را به طور نقد پرداخت می‌کند و بخش بزرگ دیگری را به عنوان بدهی دولت ترکمنستان در نظر می‌گیرد. چین تنها یک وارد کننده گاز ترکمنستان است و این عامل به «پکن» امکان تعیین شرایط همکاری را می‌دهد.

در اواخر سال 2015 ترکمنستان به ساخت خط لوله انتقال گاز «تاپی» (ترکمنستان- افغانستان- پاکستان- هند) پرداخت اما به دلیل بحران‌های موجود در افغانستان، اجرای این پروژه بعید است و به احتمال زیاد این برنامه آینده درخشانی ندارد.

«سباستین پیرز» کارشناس مسائل آسیای مرکزی دانشگاه روابط بین‌الملل آمریکا در این رابطه اظهار داشت: توسعه همکاری ترکمنستان با دیگر کشورهای آسیای مرکزی برای مبارزه با بحران کفایت نمی‌کند چرا که عشق‌آباد تنها 2 نوع محصول صادراتی گاز و پنبه دارد و کشورهای منطقه نیازمند این محصولات نیستند.

وی افزود: در صورت وقوع تهدیدات برای امنیت ترکمنستان از جمله از سمت افغانستان، کشورهای آسیای مرکزی توانایی کمک ندارند اما روسیه در این موضوع حتما وارد می‌شود.

این کارشناس تصریح کرد: هکاری با همسایگان خزر امکانات خوبی برای صادرات گاز فراهم می‌کند و از سوی دیگر توسعه روابط با ایران نیز به رفع و مقابله با برخی مشکلات و بحران‌هایی که ترکمن‌ها با آن درگیر هستند، کمک می‌کند.

پیرز خاطر نشان کرد: در سال 2019 روسیه باز هم واردات گاز تولید ترکمنستان را از سر گرفت اما میزان واردات فعلی با حجم قبلی قابل مقایسه نیست و دسترسی به بازار اتحادیه اروپا نیز بعید است.

این کارشناس خاطر نشان کرد: امکان همکاری ترکمنستان و اروپا بسیار بعید است چرا که مقامات اروپایی تاکنون تمایل چندانی در این زمینه از خود نشان نداده‌اند.

«یاس بونسترا» رئیس مرکز تحلیلی «اتحادیه اروپا- آسیای مرکزی مانیتورینگ» گفت: ترکمنستان به سمت همکاری با همسایگان خزری برای اجرای برنامه‌های انرژی خود حرکت می‌کند اما علاقه‌مندی اروپا برای همکاری در این زمینه کاهش یافت.

این کارشناس گفت: اتحادیه اروپا نمایندگی خود در ترکمنستان را افتتاح کرده اما هنوز معلوم نیست فعالیت این مرکز در چه زمینه از جمله انرژی، توسعه زیرساخت‌های آموزشی یا غیره متمرکز می‌شود.

در پایان سال جاری میلادی ترکمنستان بیست و چهارمین سالگرد اعلام بی طرفی خود را جشن می‌گیرد و بردی محمداف این عامل را دلیل موفقیت عشق آباد می‌داند.

اما بی طرفی ترکمنستان تاحدودی باعث انزوای این کشور شده و از سوی دیگر این کشور دارای سخت‌ترین رژیم روادید نیز هست. به عنوان مثال در سال 2011 تنها 8697 گردشگر وارد ترکمنستان شد.

 برای مقایسه باید به آمار رسمی ازبکستان در این زمینه توجه کرد که در همان سال 463 هزار گردشگر خارجی وارد این کشور شدند.

از سوی دیگر در ترکمنستان برای سرمایه گذاران نیز مشکلات جدی وجود دارد به نحوی که که در سایت سفارت انگلیس در عشق آباد اعلام شده قوانین ترکمنستان تضمین لازم برای اجرای قراردادهای رسمی را نمی‌دهد و احتمال رعایت نشدن شرایط و تعهدات وجود دارد.

عشق آباد تا چند سال قبل تمایل چندانی به همکاری‌های منطقه‌ای نشان نمی‌داد و تا سال 2018 نیز رئیس جمهور این کشور در نشست سران کشورهای آسیای مرکزی حضور نداشت. اما در سال‌های اخیر بردی محمداف به سمت تغییر سیاست خارجه خود حرکت کرده و برای توسعه روابط با همسایگان خزری به رایزنی پرداخته است.

در همین راستا نخستین همایش اقتصادی خزری در سال 2019 به میزبانی عشق آباد برگزار شد و مقامات این کشور ابراز همکاری همه جانبه کردند.

بردی محمداف در آن نشست گفت: انرژی دریای خزر باید پایه و اساس اقتصاد منطقه شود و از طریق توسعه زیرساخت‌های خزر و ایجاد شغل، سطح زندگی مردم ارتقا یابد.

اما به عقیده برخی کارشناسان، وجود برخی چالش‌ها و بحران ها، «بردی محمداف» را مجبور به تغییر در سیاست خارجه ترکمنستان کرده است.

«اژر کورتاف» رئیس مرکز تحلیلی روسیه موسوم به «مسائل استراتژی ملی» با اشاره به این موضوع اظهار داشت: قزاقستان و ازبکستان علاقه‌مند به واردات گاز از عشق آباد نیستند ضمن آنکه تاجیکستان و قرقیزستان به گاز ترکمنی نیاز دارند اما تاشکند در این زمینه برنامه خود را دارد.

وی گفت: محصولات کشاورزی ترکمنستان هم مورد علاقه همسایگان نیست و فرآورده‌های نفتی کسر بودجه ملی این کشور را پوشش نمی‌کند به همین دلیل ترکمنستان به دنبال اجرای برنامه خط لوله ترانس خزر است.

کنوانسیون حقوقی خزر ساخت این خط لوله را ممنوع نکرده اما ترکمنستان نیز به تنهایی اجازه احداث این خط را ندارد و باید تمام کشورهای همسایه خزر با این موضوع موافقت کنند.

«الهام شوبان» یک کارشناس دیگر نیز خاطر نشان کرد: پروژه خط لوله ترانس خزر باید توسط تمام همسایگان خزر تأیید شود و کسب موافقت در این فرآیند، سخت خواهد بود اما اینجا در داخل بازار اروپا مشکلات بزرگتری وجود دارد.