اروپا حداقل در طول یکسال گذشته بر خلاف ایران، سیاست یکدستی را در قبال برجام و ایران در پیش نگرفته و بنابر اقتضای شرایط، لحنش را تند یا آرام کرده است؛ به طوری که معتقد است سطح متوسطی از روابط با تهران می‌تواند جوابگوی نیازش باشد. به نوشته ایلنا، در این میان ایران باید بداند که نمی‌توان به هیچ وجه براساس وعده‌های کشورهای اروپایی پیش رفت، چرا که تصمیمات آنها نشات گرفته از منفعت محوری مقطعی است.
به گزارش ایلنا،ایالات متحده در کنار انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان طرف‌های توافق هسته‌ای موسوم به برجام، محسوب می‌شوند. هجده ماه پیش یعنی سه سال و پس از اجرایی شدن آن آمریکا از این توافق خارج شد و تمامی تحریم‌هایی را که علیه ایران متوقف کرده بود، دوباره به اجرا گذاشت. پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، ایران از اروپا خواست تا برای نشان دادن پایبندی خود به برجام، سازوکار‌هایی را برای روابط مالی و صدور نفت ایران اتخاذ کند؛ اما با گذشت بیش از یکسال و نیم از تصمیم دونالد ترامپ، اروپا به غیر از ادامه حمایت لفظی و در پاره‌ای از موارد تهدید ایران، گامی عملی برای حفظ برجام برنداشته و اکنون تهران دیگر منفعتی را در پایبندی به تمام تعهدات خود در این توافق‌نامه، نمی‌بیند.
تهران با صبر استراتژیک یکساله، به بروکسل فرصت داد که برای برون رفت از بن‌بست تحریم‌های یکجانبه آمریکا راهکاری عملی ارایه کند، در غیر این صورت ایران خود را مجاز به ادامه کاهش مرحله‌ای تعهداتش خواهد دانست. با محقق نشدن وعده‌های اروپا و عملی نشدن خواسته‌های ایران، تهران از ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری، پله به پله از تعهدات خود فاصله گرفت و هم اکنون قدم در گام چهارم کاهش تعهدات خود گذاشته است.
در این مدت طرف‌های اروپایی با بی عملی خود تنها به وعده‌های تو خالی اکتفا کرده و نهایتا حمایت‌های کلامی آنها هم جای خود را به بیانیه‌های تهدید آمیز علیه ایران داد.
از تبلیغات اعضای اروپایی برجام، راه اندازی ساز و کار مالی بود که آن هم با مخالفت آمریکا مواجه گردیده و به سرانجام نرسید. طبیعی است که ادامه این روند خوشایند ایران نبود و ایران نمی‌توانست بار تعهدات برجامی را یک تنه به دوش بکشد. با برداشته شدن هر گامی از سوی ایران، لحن بیانیه‌های سه کشور اروپایی عضو برجام تندتر شد، قبلا مکرون در قامت پلیس خوب، از جانب اروپا وعده داده بود که حتی اگر ایران برجام را نقض کند، اروپا به تحریم روی نمی‌آورد، ولی با گذشت زمان، این وعده هم رنگ باخته و پس از گام چهارم ایران، سه کشور اروپایی شمشیر را از رو بستند و از بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران سخن به میان آوردند. آنها از تصمیم ایران برای از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ایش در تاسیسات فردو «شدیدا ابراز نگرانی کردند» و از تهران خواستند مفاد برجام را رعایت کند یا علیه آن اقدام می‌کنند.
بیانیه مشترک سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا می‌گوید: «ما آماده‌ایم که همه مکانیسم‌ها در برنامه جامع اقدام مشترک (توافق هسته‌ای)، از جمله مکانیسم حل مسائل مربوط به اجرای تعهدات ایران در برجام را مدنظر قرار دهیم.»
ابزار مکانیسمی که این سه کشور و اتحادیه اروپا روی آن تاکید کرده‌اند در بند ۳۷ برجام گنجانده شده است و «مکانیسم ماشه» خوانده می‌شود .بر اساس این بند، در صورت نقض پایبندی ایران به برجام، قدرت‌های جهانی به طور خودکار می‌توانند تمام تحریم‌های بین‌المللی گذشته علیه تهران را فعال کنند. باتوجه به موارد فوق و تفاسیر مذکور می‌توان این نتیجه را حاصل کرد که اروپا حداقل در طول یکسال گذشته بر خلاف ایران، سیاست یکدستی را در قبال برجام و ایران در پیش نگرفته و بنابر اقتضای شرایط، لحنش را تند یا آرام کرده است؛ به طوری که معتقد است سطح متوسطی از روابط با تهران می‌تواند جوابگوی نیازش باشد. در این میان ایران باید بداند که نمی‌توان به هیچ وجه بر اساس وعده‌های کشورهای اروپایی پیش رفت، چرا که تصمیمات آنها نشات گرفته از منفعت محوری مقطعی است. سیاستهای کشورهای اروپایی در قبال ایران را نمی‌توان جدای از سیاستهای خصمانه آمریکا دانست و اروپا هرگز بدون اذن آمریکا دست به اقدامی نخواهد زد که منافع ایران را در بر داشته باشد؛ بنابراین شایسته است بدون دل بستن به وعده‌های پوچ اروپا، ایران سیاست خود را بر اساس اتکا به مردم و داخل تنظیم نماید.
ارزش پنهان ایران برای اروپا
در همین حال ، بلومبرگ می‌نویسد که با ادامه تحریم‌‌های رویکرد «فشار حداکثری» دولت ترامپ، چه بسا این‌گونه به نظر برسد که اروپا نه تنها ابزار لازم برای دفاع از تجارت خود با جمهوری اسلامی را ندارد بلکه چیزی برای دفاع هم باقی نمانده است. اما با نگاهی دقیق‌تر به داده‌های تجاری عکس این مساله ثابت می‌شود.
فناوری اروپا عمیقا با اقتصاد ایران در هم‌تنیده است به ویژه در بخش بزرگ صنعت این کشور که یک سوم کارگران ایرانی را به خود اختصاص داده است (در حالی که این رقم در بخش نفت از هر 200 کارگر یک نفر را شامل می‌شود). صادرات قطعات، ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل اروپایی به ایران در مقایسه با خرید نفت ایران از سوی اروپا، شاخص مهم‌تری برای اثبات اهمیت روابط تجاری ایران - اروپاست.
صادرات قطعات، ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل اروپا به ایران از زمان بازگشت تحریم‌های ثانویه آمریکا در نوامبر 2018 میلادی به نصف کاهش یافته است. بخش صنعت ایران را عمدتا شرکت‌های دولتی در اختیار دارند که اغلب آنها در فهرست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا هستند و بنابراین حفظ روابط تجاری با آنها برای شرکت‌های اروپایی ممنوع است.
اما حتی با وجود این موانع چشمگیر، کشورهای اروپایی به صادرات چند میلیارد دلاری قطعات، ماشین‌آلات و تجهیزات حمل  و نقل به ایران ادامه می‌دهند. صادرات به آن دسته از شرکت‌‌های خصوصی که تحت تحریم‌های آمریکا قرار ندارند، ممنوع نیست. این یعنی تا زمانی که شرکت‌های اروپایی قادر باشند بانکی را بیابند که مایل باشد پرداخت‌‌ها برای صادرات را بپذیرد، تجارت با ایران می‌تواند اتفاق بیافتد. این تجارت ارزش پشتیبانی و دفاع را دارد و نباید کشمکش‌های جاری برای حفظ تجارت دوجانبه در برابر تحریم‌های آمریکا باعث دلسردی شود. حفظ این تجارت همچنین نشان می‌دهد که ایران به آسانی اروپا را از دست نخواهد داد.
این برداشت اشتباه وجود دارد که کارزار تحریم‌های چندجانبه از مارس 2008 تا ژانویه 2016 میلادی، از جمله تحریم‌های اتحادیه اروپا، باعث شد ایران از اروپا روگردان شود و به سوی چین برود. اگرچه در این بازه زمانی تجارت ایران با چین رشد چشمگیری داشت اما رشد مشابه در بیشتر کشورهای در حال صنعتی شدن مشاهده شد. همچنین دوران تحریم‌ها با ظهور چین به عنوان صادرکننده اصلی کالاهای تولیدی باارزش هم‌زمان بود.
با این‌حال با توافق هسته‌ای، صادرات اروپا به ایران بلافاصله پس از برداشته شدن تحریم‌ها از سرگرفته شد. به رغم برتری نوظهور چین، اروپا توانست بخش عمده سهم خود از واردات قطعات، ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل ایران را بازپس بگیرد، چون زمانی که صنعت ایران فاز آخر مدرنیزه شدن را در اوایل دهه نخست قرن 21 سپری می‌کرد، شرکت‌های اروپایی در تاسیس کارخانجات و انتقال فناوری نقش راهبردی را به عهده گرفتند. مهندسان فرانسوی، صنعت خودروسازی، مهندسان آلمانی، صنعت لوکوموتیوسازی و مهندسان ایتالیایی، صنعت مواد غذایی ایران را به راه انداختند.
ایرانی‌ها برای حفظ این خطوط تولید به منابع و نهاده‌های اروپایی نیاز دارند. حتی اگر شرکت‌های چینی به اصلی‌ترین تامین کننده تبدیل شده باشند هنوز نتوانسته‌اند وابستگی صنعت ایران از اروپا را از میان بردارند. دلیل اصلی این است که دوره پیشین تحریم‌ها فقط به مدت 20 ماه در شدیدترین حالت خود قرار داشت – از ژانویه 2012 تا نوامبر 2013، زمانی که گفت وگوهای هسته‌ای به برخی معافیت‌های تحریمی اولیه از جمله تعلیق تحریم‌های بخش خودروسازی انجامید. در نتیجه هرگز این احساس به وجود نیامد که باید وابستگی بخش صنعت ایران به قطعات و فناوری اروپایی کاملا از بین برود. تاسیس کارخانجات و زنجیره عرضه سال‌ها زمان می‌برد؛ سال‌ها زمان نیاز است تا تحریم‌ها بتوانند وابستگی‌های ایجاد شده از طریق روابط تجاری تاریخی را خنثی کنند.
حتی اگر ارزش کلی صادرات اروپا به ایران کاهش یافته باشد، باز هم اروپا در آینده اقتصاد ایران نقشی حیاتی و تضمین‌شده دارد. سیاستمداران ایرانی گرچه از تلاش‌های اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا دلسرد شده اند اما نمی‌توانند به سادگی روابط با غرب را کنار بگذارند. این اهرمی بی‌همتا برای اروپاست. با خروج بیشتر ایران از تعهدات برجام این اروپاست که می‌تواند بازگشت تحریم‌های اتحادیه اروپا را خواهان شود. مسئولین ایرانی باور دارند که آمریکا نمی‌تواند فشار اقتصادی معنادار بیشتری علیه جمهوری اسلامی اعمال کند اما اروپا می‌تواند. این ویژگی باعث می‌شود که نقش اروپا در هرگونه گفت وگوی احتمالی اهمیت چشمگیری داشته باشد که کمتر به آن توجه می‌شود. اگرچه آمریکا نخست تحریم‌ها را بازگرداند و سپس به فکر گفت وگو افتاد، اروپا باید رویکردی کاملا متفاوت در پیش بگیرد. اروپا به جای این که آینده توافق هسته‌ای را به یک خط اعتباری 17 میلیارد دلاری پیوند بزند باید تجارت عادی خود با ایران را در مرکز دیپلماسی‌اش قرار بدهد. نیاز کاربردی ایران به قطعات، ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل می‌تواند در زمان اوج تنش‌ها الهام‌بخش عمل‌گرایی باشد.