مجتبی پارسا| مقامات اطلاعاتی عراق سال‌ها پیش از آن اتفاق غیرمنتظره که به یافتن رهبر داعش منتهی شد، به دنبال ابوبکر بغدادی بودند. آن اتفاق غیرمنتظره، دستگیری «محمدعلی ساجت الزوبایی» برادر زن بغدادی در ماه مه بود که در ‌سال 2015 به داعش پیوسته و به یکی از قابل اعتمادترین افراد نزدیک به رهبر داعش تبدیل شده بود.
به گزارش سی‌ان‌ان، مقامات عراقی به این نتیجه رسیده بودند که برای رهگیری و یافتن بغدادی، ابتدا باید به دنبال نزدیکان او باشند. ژنرال «سعد العلاق»، رئیس اداره اطلاعات نظامی عراق می‌گوید: «ما در حقیقت مسیر حرکت ابوبکر بغدادی را به صورت غیرمستقیم پیگیری می‌کردیم؛ از طریق خانواده‌اش.» ژنرال العلاق در مصاحبه‌ای نادر گفته است که «با این کار مسائل پوشیده و مبهمی برای ما روشن شد و از طرفی این احساس را به بغدادی منتقل می‌کردیم که ما در حال رهگیری او نیستیم.»
الزوبایی به بغدادی کمک کرده بود که در سفرها و جابه‌جایی‌هایش از روبه‌روشدن با مقامات و مسئولان اجتناب کند. وقتی خودِ او در ماه مه 2019 در اطراف بغداد دستگیر شد، اطلاعات مهمی را به افسران اطلاعاتی عراق داد. او نیروهای امنیتی را به تونلی در صحرایی در غرب عراق هدایت کرد که نزدیک مرز سوریه بود. در آنجا نیروهای امنیتی موفق شدند که وسایل شخصی بغدادی و همچنین نقشه‌ها و دست‌نوشته‌هایی را در مورد مکان‌هایی از او بیابند.
الزوبایی همچنین گفته بود که رهبر داعش ممکن است در ادلب در سوریه باشد. نیروهای امنیتی عراق پس از آن توانستند به شبکه قاچاق بغدادی در سوریه نفوذ کنند؛ اقدامی که به رهگیری بغدادی بسیار کمک کرد. درنهایت عراقی‌ها این اطلاعات را با نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در عراق و سوریه به اشتراک گذاشتند و سازمان سی‌آی‌اِی و سایر بخش‌های امنیتی و اطلاعاتی آمریکا رهبری جریان را بر عهده گرفتند و توانستند با همکاری نیروهای دموکراتیک کُرد سوریه مخفیگاه بغدادی را بیابند.
در حمله نیروهای آمریکایی به مخفیگاه بغدادی در حوالی روستای «بریشه» در نزدیکی ادلب در ماه اکتبر، ابوبکر بغدادی به همراه دو بچه‌ای که با او بودند، کشته شد.
کلاریسا وارد، خبرنگار سی‌ان‌ان، ماه گذشته پس از کشته‌شدن بغدادی گزارش داده بود که برای بسیاری از تحلیلگران حضور بغدادی و مخفی‌شدنش در ادلب بسیار عجیب بود؛ چراکه ادلب تحت کنترل گروه «حیات تحریر الشام» است؛ گروهی شورشی که ارتباط نزدیکی با القاعده دارد. در حالی ‌که این گروه‌های جهادی شبه‌نظامی سال‌ها به لحاظ ایدئولوژیکی مشترکات زیادی با هم دارند، اما القاعده و وابستگان او در سوریه با یکدیگر درگیر شده‌اند.
مخفی‌شدن بغدادی در چنین مکانی به نظر عجیب می‌آمد؛ خصوصا اینکه او در روستایی بود که تنها 5 کیلومتر با مرز ترکیه فاصله داشت.
العلاق گفته است که اکثر رهبران داعش به مناطق شمالی سوریه فرار کرده بودند که به منابع مالی خود نزدیک باشند. او اضافه می‌کند که ادامه عملیات‌های نظامی در اطراف رود فرات در مرز عراق و سوریه باعث دلسردشدن و تضعیف بغدادی شده بود.  العلاق می‌گوید: «بغدادی به سمت غرب رفته بود تا از عملیات‌ها و درگیری‌های آن منطقه دور بماند.»
عملیات چشم شاهین
نیروهای عراقی از زمانی که بغدادی در جولای‌ سال 2014 خلافت خودخوانده خود را در مسجد موصل اعلام کرد، به دنبال او بودند. جاسوسان زیادی به موصل فرستاده شدند و دست‌کم یک بار هم نیروهای عراقی منطقه‌ای را در موصل محاصره کردند که گمان می‌کردند، بغدادی در آنجاست. العلاق می‌گوید: «در آن زمان بغدادی روزانه بالغ بر ده بار جای خود را تغییر می‌داد.»
جزئیات عملیات موسوم به «چشم شاهین» توسط مقام‌های اطلاعاتی نظامی عراق به خبرنگاران سی‌ان‌ان ارایه شد. آنها به خبرنگاران گفتند که بغدادی در اوج اقدامات داعش و پیش از آغاز عملیات نظامی عراق در موصل و اطراف آن برای بیرون راندن ستیزه‌جویان در عراق حضور داشت.
بغدادی در آگوست 2017 از طریق سرزمین‌های تحت کنترل داعش خود را به خاک سوریه رساند. نیروهای امنیتی عراقی زمانی که بغدادی از منطقه فرات به سمت دیرالزور به سمت شمال حرکت می‌کرد، به رهگیری او ادامه دادند.
یکی از کلیدی‌ترین بخش‌های این عملیات، نقش پدر زن سوم بغدادی بود که به خاطر توانایی‌اش در انتقال نیروهای داعش به شکل نامحسوس بین موصل در عراق و رقه در سوریه به «شبح صحرا» معروف شده بود.
در فوریه ‌سال 2018، عراق اعلام کرد که با دستگیری «محمد الدُلیمی»، معروف به «ابو ابراهیم» به موفقیت غیرمنتظره‌ای دست یافته است. ابو ابراهیم یکی از فرزندان قائم‌مقام سابق بغدادی بود که قاصد پیام‌های کدنویسی‌شده داعش در آن زمان بود. این دستگیری باعث به دست آوردن اطلاعات بیشتری در مورد الزوبایی، برادر زن بغدادی و درنهایت پیشرفت مهمی در پیدا کردن محل اختفای رهبر خودخوانده داعش شد.
به گفته مقامات اطلاعاتی عراق، پس از دستگیری ابو ابراهیم، بغدادی مخفیگاه خود را در دیرالزور رها کرد. در این مقطع، عراقی‌ها اطلاعات خود را با نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا و نیروهای دموکراتیک کُرد سوریه در میان می‌گذارند تا در اقدامی تازه رهگیری رهبر داعش را کلید بزنند.
روسای اطلاعاتی عراق گفته‌اند که بغدادی دست‌کم تا ماه مارس‌ سال جاری به حرکت خود در صحرای سوریه، بین پالمیرا و حمص ادامه داد تا اینکه درنهایت به سمت شمال راهش را پیش گرفت و به جایی رسید که ماه گذشته گیر افتاد و دست به خودکشی زد.