روسیه به عنوان یکی از اعضای گروه ۱+۴ همواره خواستار حفظ توافق هسته‌ای برجام بوده و بار‌ها از تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران پس از خروج از این توافق انتقاد کرده و آن را با تعهدات برجامی واشنگتن مغایردانسته است.

   سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در کنفرانس بین المللی منع اشاعه که از ۱۷ تا ۱۹ آبان در مسکو برگزار شد با تاکید بر اهمیت برجام اظهار داشت: این توافق امروز در وضعی است که وجهه عضو دائم شورای امنیت را مخدوش کرده است، زیرا ما خواهان حفظ این توافق هستیم؛ حال آن که آمریکا راه خود را می‌رود.

   برای حفظ توافق هسته‌ای همه مسوولیت‌ها باید بین همه اعضای این توافق تقسیم شود. در واقع واشنگتن بر خلاف نظر سایر اعضای گروه ۱+۵ و نیز بر خلاف قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد به طور یک جانبه و غیرقانونی از برجام خارج شد. این اقدام آمریکا را می‌توان گامی برخلاف پیمان ان پی تی دانست که به صراحت بر حق استفاده صلح آمیز کشور‌ها از فناوری و انرژی هسته‌ای تاکید می‌کند.

   لاوروف با اشاره به فشار‌های آمریکا بر اروپا درباره برجام گفت: کشور‌های اروپایی تحت فشار آمریکا سعی دارند مقصر وضع کنونی برجام را ایران قلمداد کنند. آمریکا نه فقط تعهدات خود را نقض و به صورت آشکار حقوق بین‌الملل را زیر پا گذاشته است بلکه با تهدید و تحریم، سایر کشور‌های جهان را هم از اجرای این توافق می‌ترساند. در واقع واشنگتن ضمن درخواست از دیگر کشور‌ها برای ندادن آنچه بر اساس برجام به ایران تعلق می‌گیرد، از تهران نیز می‌خواهد ضمن اجرای کامل همه تعهدات خود، در عوض هیچ چیزی دریافت نکند.

   اشاره لاوروف به موضع گیری اخیر اروپا و آمریکا است که کاهش تعهدات برجامی ایران را در قالب گام چهارم محکوم کرده و خواستار خوداری ایران از ادامه این روند و بازگشت به وضع قبلی شده اند.

   روسیه این رویکرد آمریکا را غیر قابل پذیرش دانسته و آن را محکوم کرده است. به گفته ریابکوف، به رغم این که آمریکایی‌ها فهمیده‌اند چنین تحریم‌هایی تا کنون هیچ نتیجه‌ای نداشته، باز هم به این سیاست محکوم به شکست ادامه می‌دهند.
   "سرگئی ریابکوف" معاون وزیر امور خارجه روسیه در ۱۶ آبان با بیان این که تحریم‌های آمریکا علیه ایران تاکنون هیچ نتیجه‌ای نداشته، تاکید کرد این سیاست واشنگتن محکوم به شکست است. ریابکوف با انتقاد از سیاست آمریکا در اعمال تحریم‌های یکجانبه بر جمهوری اسلامی ایران گفت: این رویکرد محکوم به شکست است و برای سیاست خارجی ایالات متحده نفعی ندارد.

   وی تحریم‌های آمریکا علیه ایران و دیگر کشور‌های جهان را «غیرقانونی» و ابزاری برای دیکته کردن خواسته‌های واشنگتن به آن‌ها دانست. تاکید مسکو بر ناکامی واشنگتن در اعمال موثر تحریم‌ها بر ایران به گونه‌ای که باعث تغییر رفتار تهران شود، نشان می‌دهد سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران به رغم اعمال هرگونه تحریم‌های ممکن علیه ایران، موفقیتی در تغییر رفتار یا موضع تهران همراستا با اهداف و خواسته‌های آمریکا نداشته است.

   ریابکوف در این زمینه گفت: ما قویاً معتقدیم هر تحریم یکجانبه‌ای که به عنوان ابزار سیاست خارجی استفاده شود، غیرقانونی، در تناقض با قوانین و استاندارد‌های بین‌المللی و درخدمت اعمال خواسته‌ها و دیکته‌کردن سیاست‌های سلطه‌طلبانه بر دیگران است که شامل ایران و دیگر مناطق جهان می‌شود.

   برهمین اساس پایبند نبودن آمریکا به برجام و رفتار ضد برجامی این کشور از دلایل مهم رویکرد کنونی ایران در کاهش گام به گام تعهدات برجامی خود است؛ ضمن این که اروپایی‌ها نیز به رغم وعده‌های بسیار و به راه انداختن سازو کار ویژه تعامل مالی و تجاری با ایران موسوم به "اینستکس"، عملا کاری برای کاهش تاثیرات منفی تحریم‌های یکجانبه دولت ترامپ انجام نداده اند. روسیه به عنوان یکی از اعضای طیف شرقی گروه ۱+۴ بر این مساله صحه نهاده است.
   روسیه همواره بر حفظ توافق هسته‌ای برجام و نیز رعایت مفاد این توافق از سوی همه اعضا تاکید کرده است. این موضع مسکو در نشست ویژه برجام که روز شنبه ۱۸ آبان در حاشیه کنفرانس منع اشاعه مسکو برگزار شد، مورد تاکید قرار گرفت.    این نشست با شرکت "سرگئی ریابکوف" معاون وزیر امور خارجه روسیه به همراه "فو کونگ" از مقامات ارشد وزارت امور خارجه چین و "عباس عراقچی" معاون وزیر امور خارجه ایران برگزار شد. ریابکوف با انتقاد شدید از خروج غیرقانونی و یکجانبه آمریکا از برجام گفت: همه جهان غیر از آمریکا و شخص ترامپ اهمیت برجام را درک می‌کنند؛ موضوع مهمی که این مقام ارشد روسیه طرح کرد، تاکید بر توسعه همه جانبه روابط روسیه با ایران بود.

   ریابکوف گفت: «ما نه تنها به همکاری و هماهنگی با ایران به طور کامل در زمینه‌های مختلف پایبند هستیم بلکه به توسعه و تعمیق این روابط نیز خواهیم پرداخت.» این موضع نشانه اهمیت ایران به عنوان بازیگر مهم منطقه‌ای و بین المللی است که موجب شده تا قدرت‌های بین المللی مانند روسیه و چین، به رغم فشار‌های آمریکا در چارچوب سیاست فشار حداکثری، همچنان روابط خود را با ایران ادامه دهند و حتی خواهان گسترش این روابط شوند.

   مسکو معتقد است با توجه به این که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، برجام را مورد تایید قرار داده لذا آمریکا با خروج غیرقانونی از آن، نه تنها خود مرتکب تخلفی شدید و آشکار شده بلکه دیگر کشور‌ها را وادار کرده است تا این قطعنامه شورای امنیت را زیر پا بگذارند؛ حال آن که ایران پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام، تا یک سال به طور کامل به تعهدات خود پایبند بود.

   برهمین اساس، موضع روسیه به عنوان یکی از اعضای گروه ۱+۴ تاکید بر ضرورت حفظ برجام و نیز اقدامات جدی و موثر طرف‌های اروپایی آن یعنی اتحادیه اروپا و تروئیکای اروپایی شامل آلمان، فرانسه و بریتانیا در این زمینه است. این موضع روسیه با حمایت دیگرعضو طیف شرقی برجام یعنی چین نیز برخوردار شده است.
  روسیه به ضرورت ایجاد توازن بین حق و تکلیف درباره برجام معتقد است، در حالی که غربی‌ها همواره بر ضرورت ادامه ایفای تعهدات ایران در چارچوب برجام تاکید می‌کنند، اما اروپایی‌ها نمی‌خواهند یا نمی‌توانند تعهداتی را که خود طبق توافق هسته‌ای برجام برعهده دارند عملی کنند.

   روسیه بر قابل درک بودن کاهش تعهدات برجامی ایران تاکید کرده و آن را حاصل بی مسئولیتی اروپا در عمل نکردن به تعهدات خود در چارچوب برجام دانسته است. البته روسیه تنها بر موضع گیری لفظی اکتفا نکرده بلکه درصدد است تا به همراه چین گام‌های عملی برای حفظ برجام بردارند.

   ریابکوف با اشاره به تلاش‌های روسیه و چین برای حفظ برجام گفت: مسکو ایده‌هایی دارد که امیدواریم بتواند به حفظ این توافق مهم بین المللی کمک کند که برای امنیت و ثبات منطقه و جهان بسیار اهمیت دارد. از دیدگاه مسکو توافق هسته‌ای برجام در حفظ صلح وامنیت منطقه‌ای و بین المللی نقش کلیدی دارد و فروپاشی آن می‌تواند به ایجاد چالش‌های بزرگی به ویژه در غرب آسیا بیانجامد. 

 

نویسنده : سید رضا میرطاهر 

کارشناس مسائل بین الملل