به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، شاید همه شما با شنیدن نام جنگل به‌یاد مناطق سرسبز شمالی بیفتید. البته درست است که پوشش جنگل‌های شمالی ایران بیشتر از بقیه نقاط به‌چشم می‌خورد اما بهتر است بدانید که مناطق دیگری مثل جنگل‌های بلوط در رشته‌کوه زاگرس یا جنگل‌های حرا در جنوب کشور و البته جنگل‌های دست‌کاشت برای مقابله با بیایان‌زایی نیز کنار ما هستند که جزو جنگل‌های ایران محسوب می‌شوند.
در ایران به‌لطف ارتفاعات و دشت‌هایی که کنار هم جغرافیایی خاص را تشکیل داده‌اند، جنگل‌ها، گونه‌های گیاهی و جانوری و در کل زیست‌بوم‌های متفاوتی وجود دارد که همه آنها ویژگی‌های خاص و منحصر به فردی دارند که جزو مناطق دیدنی ایران محسوب می‌شوند.
جنگل‌ها به‌دلیل هوای خنکشان، زیبایی و افسونگری که دارند، برای من و شمایی که گرفتار زندگی روزمره شهر و دود و دمش هستیم فرصتی است هرچند کوتاه برای دور شدن از همه اینها و نفسی تازه کردن، به‌شرطی که نفس جنگل‌ها را با آلوده کردنشان نگیریم.
در ادبیات محیط زیست جنگل را ریه کره زمین می‌دانیم. هر مترمربع جنگلی که از بین برود سال‌های سال، شاید نزدیک به صدها سال طول بکشد تا دوباره احیا شود، اگر فرسایش خاک اتفاق بیفتد این روند بسیار کندتر خواهد شد.
هزاران فرآورده چوبی و سلولزی، صنعتی، شیمیایی و ساختمانی از جنگل‌ها به دست می‌آید. از چوب جنگل‌ها در تولید کاغذ، ابریشم و الیاف مصنوعی، فیلم عکاسی، مقوای فشرده، مصارف خانگی، راه‌آهن، روغن کشی، عایق سازی و تولید رنگ و موارد متعدد دیگر استفاده می‌شود.
امروزه درآمد کشورهای توسعه یافته از طریق گردشگری در مناطق جنگلی چندین برابر برداشت چوب از آن است. حفظ ذخایر ژنتیک گیاهی و جانوری و تنوع زیستی از کارکردهای دیگر جنگل‌هاست. در همین راستا با مهدی بصیری عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت‌وگویی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
تسنیم:با توجه به آمار اعلام شده از تخریب جنگل‌ها آیا می‌توان چشم‌اندازی از وجود جنگل در چند دهه آینده متصور بود؟
بصیری:جنگل‌های البرز به سمت شمال کشورمان در دنیا بی‌نظیر هستند و باید به صورت موزه جنگلی از آنها حفاظت شود اما متاسفانه بهره‌برداری از این جنگل‌ها تاکنون غلط بوده است.
طی سال گذشته وزارت جهادکشاورزی اعلام کرد که برای "مدتی" بهره‌برداری از جنگل‌ها متوقف شود. این معنی نمی‌دهد یک مدتی! این جنگل‌ها نباید مورد بهره‌برداری قرار بگیرد بلکه با مدیریت اکولوژیک باید از آفات و بیماری‌ها حفظ و نگهداری شوند. هم اکنون به‌دلیل دست‌کاری‌های انسانی در طبیعت، شمشادهای شمال در حال خشک شدن هستند.
تسنیم:طرح‌های غیرکارشناسانه تا چه میزانی در تخریب جنگل‌ها تاثیرگذار هستند؟
بصیری: نباید به هیچ‌وجه طرح‌های غیرکارشناسانه در جنگل‌ها به‌دلیل عواقب وخیم آنها اجرا شود، یکی از آسیب‌های این موضوع سیل‌های اخیر بود. با ارزشمند‌ترین ثروت هر کشوری خاک سطحی، زمین‌های کشاورزی، مراتع و جنگل‌ها است که ما اینها را تخریب کرده‌ایم.
البته بیابان‌های کشورمان هم به‌دلیل چرای بیش از حد دام‌ها و خشکاندن بوته‌ها با کاهش سطح آب‌های زیرزمینی به تدریج در حال نابودی هستند زیرا با نابودی بوته‌های بیابان‌ها فرسایش بادی در سطح زمین سرعت می‌یابد، گردوغبار و ریزگردها در مناطق ایجاد خواهد شد.
تسنیم: مراتع تا چه میزانی در حفاظت از جنگل‌ها اثرگذار هستند؟
بصیری: بیشترین سطح آبخیزداری ما مراتع هستند اما در خصوص آن کمتر حرف زده می‌شود، تخریب مراتع و جنگل‌ها بسیار موثر بوده و هست که تاثیرگذاری آن را در مناطق سیل‌خیز مشاهده کردیم.
چنانچه جنگل و مرتع سالم باشند درصد بالایی از آب‌های ناشی از بارندگی‌ها در آنها نفوذ کرده و سرعت آب هم کاهش می‌یابد زیرا شدت حرکت آب‌ها فرسایش‌های خندقی و شیاری در مسیر خودشان ایجاد می‌کنند که آسیب‌های جبران‌ناپذیری همانند رسوب را متحمل خواهد کرد که در سیل‌های اخیر شاهد آنها بودیم. اگر در جنگل‌ها نفوذ آب و پوشش گیاهی را داشتیم درختان و مراتع هم مناسب بودند شاید میزان سیل 50 درصد کاهش می‌یافت.
تسنیم: هر مترمربع مرتع و جنگلی که از بین برود آیا در مدت کوتاهی قابل جبران خواهد بود؟
بصیری: خیر به هیچ‌وجه قابل جبران نیست، تنها اقدام موثر جلوگیری از خسارت‌های فزاینده آینده است هنگامی که تخریب آغاز شود و منطقه‌ای را در بالادست برداشت کنیم سرعت آب‌ها آنقدر افزایش می‌یابد که با وجود جنگل در پایین بازهم سرعت آب کندتر نمی‌شود. بازدارندگی‌ها بسیار موثر هستند اما باید بخش‌نامه‌ها و دستورات به جدیت اجرا گردد اما سازمان جنگل‌ها و مراتع امکانات و عوامل لازم، کافی و قوی برای اجرای این اقدامات ندارد و در اختیارش هم نیست حتی بسیاری از مناطق مامور حفاظت منابع طبیعی ندارند.
تسنیم:آیا می‌توانیم صنعت چوب‌بری را در کشور برای سرمایه‌گذاری توسعه دهیم؟
بصیری: اصلا نمی‌توانیم صنعت چوب‌بری را در کشور برای سرمایه‌گذاری توسعه دهیم. معتقدم باید چهار کالا اعم از چوب، برنج، آهن و فولاد و شکر را وارد کنیم ما درصدد خودکفایی در این اقلام هستیم، بنابراین مزیت نسبی برای تولید آنها نداریم. درصد آمار جنگل‌های زاگرس بالاست اما اکثر آنها تک درختانی هستند که به آنها جنگل می‌گویند.
در سال‌های بسیار قبل از انقلاب دو کارخانه صنایع چوب در شمال کشورمان به غلط راه‌اندازی کردند که هم اکنون آفات اصلی جنگل‌ها هستند. از سوی دیگر با هدف مدیریت مطلوب جاده‌‌های نامناسبی را در جنگل‌ها ساختند که نه تنها جنگل‌های کشور مدیریت نشد بلکه به‌نفع آنهایی شد که غیرقانونی درختان را قطع می‌کنند. هم اکنون دپو چوب با نابودی جنگل‌ها رواج یافته که با قطع درختان و جمع‌آوری آنها را به شرکت‌هایی واگذار می‌کنند و کنترل آنان بسیار مشکل است.
تسنیم: آیا طی سال‌های اخیر پروژه‌های غیرکارشناسی سبب نابودی جنگل‌ها و مراتع در کشور شده است؟
بصیری: برای نمونه "کشت در اراضی شیبدار" را باید نام برد که طی سال گذشته در وزارت جهاد کشاورزی مطرح شد. این پروژه را فردی که هیچ‌گونه تخصصی در رشته منابع طبیعی ندارد بدون کارشناسی ارایه کرده که در اراضی شیبدار کنار رودخانه‌ها درختانی بکارند و با پمپاژ غیرمجاز از رودخانه‌ها آنها را آبیاری کنند. چنین طرحی با وجود مخالفت شدید و بدون توجه به صحبت‌های جوامع علمی و انجمن‌هایی همانند مراتع، جنگل و خاک، در قانون برنامه ششم توسعه تصویب شده و به دنبال اجرای آن هستند و اکنون درصدد تصرف و تملکند و واگذاری‌ها را آغاز کرده‌اند.
تسنیم:کدام اقدامات برای جلوگیری از تخریب ریه تنفسی کره زمین باید اجرایی شود؟
بصیری:در مرحله نخست باید جلوی تخریب‌ها را بگیریم و تحقیقات وسیعی با اقدام و عمل در زمینه احیای جنگل‌ها و مراتع اجرایی شود. یکی از اشتباهات در کشورمان ارایه طرح‌های بدون کارشناسی است که از همان ابتدا اشکالات آن رفع نمی‌شود و پس از 5 سال می‌گویم که این طرح یا پروژه موفق نبود.
زیربنای توسعه پایدار ابتدا فرهنگ و پس از آن محیط زیست و منابع طبیعی است باید به‌جای گسترش ساختمان، کارخانه، جاده و طرح‌های غیر کارشناسی به توسعه پایدار بازگردیم.
اگر تشکل‌ها و انجمن‌های مردمی مناسب و آموزش دیده شکل بگیرد برای رشد مابقی مردم موثر خواهد بود زیرا با کسب آگاهی و اطلاعات شهروندان می‌توانند جلوی طرح‌ها و تخریب‌های غلط را بگیرند. ممکن است که دو یا چند کارشناس طرح‌های غلطی بدون اطلاع کسی ارایه دهند که حتی قانونی و اجرایی گردد بدون اینکه نظارتی بر آنها باشد.
تسنیم: چشم‌انداز مراتع و جنگل‌های کشورمان را برای نسل آینده چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بصیری: در حال حاضر با وجود شرایط فعلی به آخر دره نرسیده‌ایم اما وسط روبه پایین هستیم. در نخستین گام باید تخریب‌ها را متوقف کنیم و در گام‌های بعدی با عمل و ورود به عرصه اقدامات را اصلاح و اشتغال‌زایی را ایجاد کرده و با کنترل هزینه‌ها نظارت اجرایی، عملی، برای احیای منابع طبیعی، خاک و حتی آب انجام دهیم.
در این شرایط آب‌ها بدون رسوب مطلوب خواهند شد زیرا رسوب‌ها به سد‌های نامناسب و ناحق که با تمام هزینه‌ها در کشورمان ساخته شده آسیب‌های شدیدی وارد می‌کنند. آبخیزداری این نیست که بند بزنیم و جلوی رسوبات را بگیریم، باید در ابتدا پوشش گیاهی را حفظ کرده و در راستای عدم فرسایش خاک‌ها حرکت کنیم.
انتهای پیام/ ع
نظر شما