صاحب‌خبر - رضا رسالت*
آمریکا با ایجاد منطقه پرواز ممنوعه در شمال عراق در دهه 1990 عملا سیاست کردی را در سیاست خارجی خود گنجاند و این سیاست با اشغال عراق در سال 2003 و تحولات بعد از آن برجسته‌تر شد. به این خاطر اقلیم کردستان عراق همواره میزبان مقامات آمریکایی در سطح وزیر دفاع، وزیر خارجه، فرماندهان نظامی و سناتورها بوده است. برای مثال هر چند داعش هنگام ورود به عراق (20 خرداد 1393) ابتدا مناطق عربنشین این کشور را مورد حمله قرار داد، اما آمریکا زمانی مجاب به واکنش شد که داعش در 18 مرداد 93 به سمت اربیل حرکت کرد. بعد از این حادثه دولت‌های مختلف غربی و آمریکا با توجیه مقابله با داعش، تسلیحات نظامی در اختیار حکومت اقلیم کردستان، قرار دادند. پس از کردهای عراق نوبت به کردهای سوریه رسید، بهطوریکه با موفقیت آنها در آزادسازی کوبانی در اکتبر 2014 (مهر 1393)، به متحد کلیدی آمریکا در سوریه تبدیل شدند. بدین معنی که کردها با پیشروی در روی زمین در مقابله با داعش، حمایت هوایی، تسلیحاتی، مستشاری و مالی آمریکا را به دست آوردند. در بحران سوریه، آمریکا نسبت به حمله هوایی روسیه به شورشیان عرب که آنها را میانهرو می‌داند، واکنش جدی نشان نداد، اما هنگامی که ترکیه در 3 شهریور 95 به جرابلس و سپس کردها حمله کرد، آمریکا واکنش نشان داد. اشتون کارتر وزیر وقت دفاع آمریکا از ترکیه خواست حملات خود را علیه داعش متمرکز کند و حمله به کردها را متوقف سازد. پنتاگون حملات ترکیه را غیرقابل قبول و منبع نگرانی عمیق توصیف کرد.
البته سیاست کردی آمریکا در تقابل بین ترکیه و کردهای سوریه، همواره متفاوت بوده است. در دوران جنگ سرد ترکیه متحد آمریکا و عضو ناتو بود و این عاملی بوده که واشنگتن جانب ترکیه را بگیرد. در دوران پس از جنگ سرد نیز این سیاست ادامه داشت. با توجه به گسترش فعالیت‌های نظامی پ.ک.ک ،آمریکا بارها اعلام کرد که نگران ثبات سیاسی این کشور از یک سو و نقض حقوق بشر علیه کردها از سوی دیگر است. بخش دوم موضع آمریکا سبب نگرانی ترکیه شد، مورتون آبرامویتز سفیر آمریکا در ترکیه در دهه 1990 در این باره می‌گوید: موضوع کردی دشوارترین و دردناک‌ترین مسئله ترکیه است، مسئله‌ای که یک معمای اخلاقی بزرگ برای این کشور ایجاد کرده است. مسئله کردی از یک سو سبب تداوم تورم اقتصادی در ترکیه شده و از سوی دیگر منبع اصلی نقض حقوق بشر توسط این کشور است و از منظر سوم، بزرگترین موضوعات در روابط ترکیه و اتحادیه ی اروپا به شمار می‌رود.
عدم کارایی ارتش آزاد سوریه، چندگانگی و چنددستگی موجود در آن باعث شد، آمریکا به دنبال متحد محلی قوی‌تری در شمال سوریه بگردد. بعد از اشغال داعش و بریده شدن سر خبرنگاران آمریکایی، وزارت دفاع آمریکا با سیاست جدیدی وارد بحران سوریه شد و به یک باره نگاه خود درباره کردهای سوریه و حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) را تغییر داد. آمریکا پیشتر حزب اتحاد دموکراتیک را شاخهای از پ. ک.ک می‌دانست. وقتی کردهای سوریه در جولای 2012 (تیر 1391) بخش‌هایی از شمال سوریه را به کنترل خود درآوردند، فیلیپ گوردون دستیار وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد: ما برای آینده سوریه سرزمین یا منطقه کردی نمی‌بینیم، اما پس از سال 2014 ( مهر 1393) هواپیماهای آمریکایی به حمایت از نیروهای کرد سوری در کوبانی پرداختند و سخنگوی وزارت خارجه آمریکا کردهای شمال سوریه را موجودیتی منفک و جدا از پ.ک.ک به شمار آورد.
وزارت دفاع آمریکا حمایت‌های خود را از حزب اتحاد دموکراتیک و شاخه آن موسوم به یگان‌های مدافع خلق (YPG) بیشتر کرد و در 19 اکتبر 2014 (27 مهر 1393) هواپیماهای آمریکا کمک‌های نظامی برای کردهای درگیر در جنگ سوریه ارسال کردند. پس از کوبانی، نیروهای کرد عملیات خود در شمال سوریه و در استان حسکه و رقه را آغاز کردند. به هر میزان که یگان‌های مدافع خلق کارایی خود را در نبرد علیه داعش نشان می‌دادند، به همان میزان حمایت‌های آمریکا افزایش میافت؛ تا آنجایی که جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید در سال 2015 اظهار کرد: حزب اتحاد دموکراتیک، متحد قابل اتکایی است که استراتژی ضد داعش واشنگتن را کامل می‌کند. اما با ورود ترکیه به شمال سوریه در شهریور 1395 به تدریج ورق برگشت و آمریکا در ابتدا سعی در میانجی‌گری میان کردها سوریه و ترکیه داشت، اما بعد از مدتی ناگزیر شد تا در سیاست حمایتی خود نسبت به دولت کردی در شمال سوریه تغییر ایجاد و منافع خود را در معامله با دولت ترکیه تعریف کند. این تغیّر و تغییر در سیاست خارجی آمریکا حاکی از سردرگمی کارگزاران و نداشتن راهبرد اصولی در مواجهه با تهدیدات منطقه خاورمیانه است. آمریکا با اتخاذ رویکردهای متناقض و بعضاً هیجانی، عدم ثبات و پیشبینیناپذیری را حتی به متحدین خود نیز القاء می‌کند. این عدم اتکا و غیرقابل پیش‌بینی بودن سیاست خارجی آمریکا، بازیگران منطقه‌ای را از سرمایه‌گذاری‌های راهبردی و استراتژیک با آمریکاییها منصرف کرده و آنها را به اتخاذ مواضع مستقل رهنمون می‌سازد. ژنرال دیوید پترائوس، رئیس پیشین سیا در این خصوص گفته بود: عمیقا نگران هستم خروج آمریکا از شمال سوریه به تجدید حملات داعش، بهره‌برداری ایران و روسیه و این برداشت که ایالات متحده شریک غیرقابل اطمینان است، منجر شود. در همین راستا نشریه هیل رسانه نزدیک به کنگره آمریکا با انتقاد از سیاست دولت این کشور در سوریه واشنگتن را کشوری «پیمان‌شکن» توصیف کرده و نوشته ایران و روسیه با حمایت از سوریه نشان دادند در همه شرایط به متحدان خود وفادار می‌مانند.
* کارشناس سیاسی∎
نظر شما