جایزه ۲۰۱۹
پتر هاندکه ۷۶ ساله اتریشی، دهه‌هاست که با آثار خود کارشناسان و خوانندگان ادبیات را به دو قطب متضاد تقسیم کرده است. گروهی به تمامی ستایشگر او هستند و گروهی دیگر بیزاری خود از او را پنهان نمی‌کنند. این نویسنده که دوره‌های متفاوتی را در خلاقیت ادبی خود پشت‌سر گذاشته، خود نیز همواره در معرض خشم منتقدانش بوده است. نخستین اجرای نمایشنامه هاندکه در فرانکفورت آلمان شهرت و نفرت همزمان را برای او در پی داشت. کار او با نام اصلی «دشنام به تماشاگران» روی صحنه رفت که بازیگران نمایش، تماشاچیان خوش‌پوش آن زمان در سالن تئاتر را با الفاظی تحریک‌آمیز به‌عنوان موجوداتی «بی‌خاصیت» خطاب می‌کردند. نثر توانمند و غنای زبانی در داستان‌ها، رمان‌ها و تأملاتش او را به چهره‌ای ماندگار در ادبیات آلمانی‌زبان تبدیل کرده و رفتن برخی از این آثار بر پرده سینما نیز بر این ماندگاری افزوده است. فیلم «بهشت بر فراز برلین» به کارگردانی ویم وندرس، دوست قدیمی هاندکه، مشهورترین این آثار است. «ترس دروازه‌بان از پنالتی»، «ماجراهای مداد»، «زن چپ‌دست»، «نامه کوتاه برای وداع بلند»، «من ساکن برج عاج‌ام»، «تاملی بر تنهایی» و «بعدازظهر یک نویسنده» از جمله داستان‌ها، رمان‌ها و تاملات پتر هاندکه هستند. آکادمی سوئد اعلام کرده است که نویسنده سرشناس اتریشی با «وسعت قلمرو زبانی و جوشش ایده‌های خود ویژگی‌های تجربه‌های انسانی را پژوهیده است.»
جایزه ۲۰۱۸
اولگا توکارچوک، نویسنده ۵۷ ساله لهستانی برای لحن اسطوره‌ای نوشته‌هایش شناخته شده است. وی که به‌عنوان روانشناس از دانشگاه ورشو فارغ‌التحصیل شده مجموعه‌ای از اشعار، چند رمان و نیز شماری کتاب متشکل از داستان‌های کوتاه و کتاب‌های غیرداستانی در کارنامه دارد. داوران آکادمی سوئد گفته‌اند که علت گزینش خانم توکارچوک، گذشتن او از مرزهای رایج به کمک قدرت خیال‌پردازی و اشتیاق پایان‌ناپذیر نویسنده بوده است. از نظر داوران جایزه نوبل ادبیات، توکارچوک هیچ‌گاه به واقعیت همچون پدیده‌ای ثابت و تغییرناپذیر نمی‌نگرد و در رمان‌های او اغلب پدیده‌های متضاد، همچون طبیعت و فرهنگ، در برابر یکدیگر قرار می‌گیرند. هیات داوران پراهمیت‌ترین اثر این نویسنده لهستانی تاکنون را «اسفار یعقوب» منتشرشده در سال ۲۰۱۴ دانسته است. اولگا توکارچوک سال ۲۰۱۸ میلادی نیز با رمان «پروازها» جایزه معتبر بوکر را از آن خود کرده بود. «داستان‌های عجیب»، «آنا در گورهای جهان»، «آخرین داستان‌ها»، «عروسک و مروارید» و «قصه‌های کریسمس» از جمله دیگر آثار این داستان‌نویس و شاعر لهستانی هستند.
واکنش‌ها به اعلام برندگان
«هاری کانزرو» نویسنده انگلیسی گفته «ما به روشنفکرانی نیاز داریم که بتوانند از حقوق بشر در مقابل بی‌تفاوتی‌ها و بدبینی‌های رهبران سیاسی ما جانانه دفاع کنند و «هاندکه» چنین فردی نیست». «اسلاوی ژیژک» فیلسوف، نظریه‌پرداز و جامعه‌شناس اسلوونیایی که همواره از منتقدان سرسخت «هاندکه» بوده است نیز گفته: «کسی که از جنایات جنگی دفاع می‌کرد حالا نوبل ادبیات دریافت کرده ... نوبل ادبیات را به «هاندکه» ندهید.» «جنیفر ایگان» داستان‌نویس آمریکایی و رئیس سازمان ادبیات و حقوق بشر انجمن قلم آمریکا نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ما تصمیم آکادمی سوئد مبنی بر اعطای جایزه نوبل ادبیات و تمجید از نبوغ زبانی فردی که مصرانه مستندات جنایات جنگی را انکار کرده است، نمی‌پذیریم.»
در همین حال رسانه‌های صرب از این انتخاب حمایت و از هاندکه به‌عنوان دوست بزرگ خود یاد کردند. رئیس‌جمهوری اتریش نیز از قلم هاندکه به‌عنوان چیزی تکرار نشدنی و یگانه یاد کرد و از وی برای همه تلاش‌هایش تقدیر کرد. اما غیر از فاکتور اروپایی بودن، انتخاب توکارچوک با تحسین مواجه شد. او تا حدودی دقیقا نقطه مقابل هاندکه است. او هم در آثار خود و هم در زندگی‌اش خارج از دنیای ادبیات جهت‌گیری‌های سیاسی دارد که باعث خشم راست‌گرایان افراطی مخصوصا در لهستان شده است.
نظر شما