هفتم اکتبر سال ( ۱۵ مهر) سالروز حمله نظامی آمریکا و پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) به افغانستان است که در ظاهر به قصد انتقام حمله به مرکز تجارت جهانی از القاعده و طالبان و با ادعای تامین امنیت وارد این کشور شدند.

اما در گذر زمان تأسیس نظام دموکراسی، مردم سالاری، مبارزه با فساد و مواد مخدر کلمات جذابی بود که برای جلب رضایت افغان ها سر داده می شد تا مردم افغانستان باور کنند که به مسیر توسعه و نظام مردم سالاری با همکاری آمریکا و غرب در حرکت هستند.

اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد ۱۹ سال از حضور آمریکا و غرب در این کشور می گذرد، برخلاف توسعه، امنیت و مردم سالاری، بیش از ۵۰ درصد خاک افغانستان در کنترل مخالفان، اعتبار نظام مردم سالاری با سپری شدن انتخابات و حضور حدود ۲۰ درصد مردم در پای صندوق های رای در پایین ترین سطح خود در ۱۹ سال گذشته رسیده است.

بیش از ۵۰ درصد مردم این کشور زیر خط فقر زندگی می کنند، هزاران خانواده با رسیدن سرمای زمستان به دلیل جنگ و ناامنی منازل خود را ترک کرده و بی سرپناه بوده و نسبت به آینده ناامید هستند.

در این مدت نه تنها طالبان و القاعده نابود نشدند بلکه بر عکس بیشتر از هر زمان دیگر قدرت گرفته و علاوه بر آنها گروه های تروریستی مانند داعش، لشکر طیبه، جیش محمد، نهضت اسلامی ازبکستان و گروه های دیگر بر آنها افزوده شده است.

طالبان پس از لغو مذاکرات یک ساله با آمریکا مشروعیت بیشتر پیدا کرده و طی نزدیک به یک ماه و نیم گذشته هیأت این گروه از روسیه، چین، ایران و پاکستان دیدن کرده است که نشان دهند موقعیت برتر آنهاست.

در چنین شرایطی وقتی از شهروندان افغانستان سوال می ‌شود که پس از آغاز جنگ آمریکا و سقوط طالبان، اوضاع افغانستان چگونه است، بسیاری با تردید درباره شرایط کشورخود طی نزدیک به ۲۰ سال گذشته سخن می ‌گویند.

کمتر کسی نسبت به وضعیت امروز در افغانستان ابراز رضایت می ‌کند و واقعیت امروز جامعه افغانستان را نیز باید در همین تردیدها دنبال کرد.

در واقع جنگی که از سال ۲۰۰۱ با حمله آمریکا در افغانستان آغاز شد، هنوز پایان نیافته و هیچ نشانه ‌ای از دستیابی این کشور به یک ثبات و آرامش وجود ندارد.

امروز مردم افغانستان و کشورهای منطقه همه بر این باور رسیده اند که آمریکایی ها برای تأمین امنیت و توسعه در این کشور حضور نداشته بلکه دنبال اهداف راهبردی خود هستند اما با وجود آن شماری از کارشناسان نظامی و سیاسی افغان بر اشتباهات آمریکا طی ۱۸ سال گذشته انگشت می گذارند که باعث چنین وضعیتی شده است.

«عتیق‌الله امرخیل»، آگاه  امور نظامی بر این باور که آمریکایی‌ها طی 18 سال گذشته بیش از چهار هزار کشته و ۲۵ هزار زخمی داده اند؛ با وجود این تلفات و مصارف هنگفت‌ به هیچ نتیجه‌ مطلوبی دست نیافته که نشان دهد،  در جنگ افغانستان دستاوردی دارند.

امرخیل می گوید نخستین اشتباه بزرگ آمریکا این بود که فشارهای لازم را بر اسلام ‌آباد وارد نکرد تا این کشور دست از حمایت طالبان بر می ‌داشت.

دومین اشتباه آنها عدم تجهیز درست نیروهای افغان و تقویت نکردن دولت بود که می توانست توانایی لازم را بدست آورند تا امروز خود مسئولیت همه چیز را برعهده داشته باشند.

این آگاه نظامی سومین اشتباه آمریکا را در نشست بن می داند که از طالبان دعوت نکرد تا در تشکیل دولت سهم می گرفتند و این مشکل باعث شد که دولت فراگیر تشکیل نشود.

امرخیل تصریح کرد که مذاکره یک ساله آمریکا با طالبان که ارزش زیادی به آنها قایل شد و به یکبارگی همه را نابود کرد، باعث گردید تا این گروه درتعدادی از کشورها مشروعیت کسب کند.

به گفته امرخیل ارتکاب این اشتباهات باعث شده است که امروز آینده افغانستان برای همه مبهم است و هیچ کسی نمی داند که فردا چه خواهد شد.

«عبدالطیف نظری» استاد دانشگاه و آگاه روابط بین الملل هم باور دارد که مذاکرات آمریکا با طالبان از یک طرف این گروه را جسورتر کرده و از طرفی هم به آنها مشروعیت بخشیده است.

نظری گفت: این وضعیت نشان می دهد که آمریکایی به اهدافی که دنبال آن بود نرسیدند و در این مسیر اشتباهاتی را مرتکب شدند که سبب شکست آنها شد.

به اعتقاد این استاد دانشگاه آمریکایی ها به بافت های فرهنگی افغانستان توجه نکردند و با اشتباهاتی که انجام دادند، حمایت و افکار عمومی را از خود دور کردند.

وی از مجلس نمایندگاه بگونه مثال یاد آوری کرد که مجلس با اکثریت آراء پیمان امنیتی با آمریکا را امضا کردند اما با گذشت پنج سال امروز برعکس اکثریت قاطع نمایندگان خواستار فسخ آن هستند.

این آگاه روابط بین المللی همچنین اشاره کرد که قدرت های منطقه در آغاز حمله به افغانستان از آمریکایی ها حمایت کردند اما از اینکه آمریکایی ها نسبت به سهیم ساختن آنها بی توجهی و بی تفاوتی را اختیار کرد، تنها ماند.

در ۱۹ سالگی جنگ آمریکا سازمان بین الملی به نام «نجات کودکان» هم گزارشی منتشر کرده که در آن گفته شده است: جوانان افغان که امروز ۱۸ ساله شده اند تمام عمر خود را در جنگ سپری کرده اند.

در این گزارش افزوده شده است که از سال ۲۰۱۵ تا سال ۲۰۱۸  ۱۲ هزارو ۴۰۰ کودک در جنگ و خشونت کشته و یا مورد خشونت قرار گرفته اند و ۲۷۴ کودک نیز بعنوان سرباز یا حمایت کننده جنگجویان نقش ایفا کرده اند.

در گزارش سازمان نوشته است که ۳.۸ میلیون کودک دیگر به همکاری‌های بشردوستانه نیاز دارند و ۶۰۰ هزار کودک هم به دلیل سوء تغذیه رنج می ‌برند.

سازمان نجات کودکان افزوده است که در حال حاضر ۳.۷ میلیون کودک افغان به دلیل ناامنی از رفتن به مدرسه محروم هستند که ۶۰ درصد آنها را دختران تشکیل می‌دهند.

در گزارش آمده است که ۷۰۰ مدرسه به دلیل خشونت ها در سال ۲۰۱۸ در افغانستان بسته بودند.

با توجه به وضعیت کنونی افغانستان در پایان سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۰۱ بصورت قابل توجهی به عقب برگشته است، فقر دامن بیش از ۵۰ درصد مردم را گرفته، ناامنی در سراسر این کشور بیداد می کند، تلفات نیروهای افغان و غیر نظامیان در بلندترین حد خود رسیده و هنوز روشن نیست که «دونالد ترامپ» در توئیت های بعدی اش با افغانستان چگونه بازی خواهد کرد.