۱- تحولات داخلی

نرخ دلار در هفته گذشته تحت تأثیر اخبار انتظاری از دیدار سران کشورها در حاشیه نشست سالانه سازمان ملل و به واسطهی افزایش احتیاط خریداران و فروشندگان در ابتدای هفته روند نزولی و در ادامه اندکی افزایش نرخ را تجربه کرد. در واقع دو عامل متضاد اخبار سیاسی نه چندان مثبت و شروع رشد تقاضای تجاری در پاییز در مجموع کاهش نوسانات قیمت دلار در دامنهای محدود را در هفته گذشته رقم زده است. در اولین روز هفته جاری، سکه تمام بهار آزادی و دلار در دو جهت مخالف حرکت کردند. به طوری که شاخص قیمت دلار در روز شنبه افزایش ۱۰ تومانی و قیمت سکه کاهشی در حدود۳۰ هزار تومان را تجربه کرده است. تضعیف سمت تقاضا و افت قیمت طلای جهانی به زیر مرز هزار و ۵۰۰ دلاری از دلایل این کاهش قیمت سکه عنوان شده است. در دومین روز هفته قیمت دلار به دلایلی از جمله بازیابی قیمتها به دلیل افت قیمتها در هفته گذشته به دلیل اخبار سیاسی، افزایش نرخ حواله درهم و بالا رفتن ارزش دلار در کشورهای همسایه سومین رشد متوالی را تجربه کرده است. فعالان بازار معتقدند تداوم افزایش قیمت دلار به معنی تغییر انتظارات در بازار ارز نیست و با ادامه کاهش دامنه نوسانات، جذابیت این بازار همچنان در حال کاهش بوده و قیمت دلار توانایی شکستن مرزهای مقاومتی مانند ۱۱ هزار و ۸۰۰ تومان را ندارد. علاوه بر این، عده‌ای بر این باورند که روند فعلی کم‌نوسان بازار ارز به واسطه استفاده بازارساز از ذخایر ارزی اتفاق افتاده است. لذا با کاهش صادرات نفتی و در نتیجه میزان درآمدهای ارزی در نیمه دوم سال احتمال شوک در بازار ارز وجود خواهد داشت. البته کارشناسان معتقدند در نیمه دوم سال اثرپذیری قیمت دلار از تحولات سیاسی و بین‌المللی افزایش خواهد یافت. این در حالی است که قیمت دلار در ماههای اخیر به اخبار سیاسی بی اعتنا بوده است. در ادامه هفته جاری، قیمت دلار که در روز دوشنبه از مرز ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان عبور کرده بود، مجددا پس از چهار افزایش متوالی در روز سه شنبه تحت تأثیر کاهش بهای حواله درهم و افزایش عرضه ارز توسط بازارساز تغییر مسیر داد و به ۱۱ هزار و ۴۸۰ تومان رسید. در این روز سکه ۳۳ هزار تومان از ارزش خود را نسبت به روز قبل از دست داد و به بهای ۳ میلیون و ۹۹۷ هزار تومان رسید. کاهش بهای اونس در بازارهای جهانی و کاهش قیمت دلار در کاهش قیمت سکه مؤثر بوده است. در روز چهارشنبه نیز قیمت دلار و سکه به ترتیب به دلیل افزایش اندک نرخ حواله درهم و افزایش قیمت طلا افزایش را تجربه کرده اند.

بازار سهام در هفته گذشته با تکیه بر سهام شرکت‌های بزرگ در نتیجهی ادامه ورود نقدینگی به بازار سهام و افزایش خوش‌بینی‌های سیاسی ناشی از سفر رئیس‌جمهور به نیویورک و احتمال گشایش دیپلماتیک در زمینه تحریم‌ها با جهش ۷ درصدی شاخص، رکود ۲۰۰۰ میلیارد دلار ارزش معاملات در روز را ثبت کرد. در شروع هفته جاری نیز شاخص کل بورس به واسطه جریان پرقدرت نقدینگی با رشد ۵۶۱۵ واحدی مرز ۳۲۰ هزار را نیز پشت سر گذاشت. در واقع، از ۳۹ صنعت مورد معامله بورسی در روز شنبه، شاخص ۳۵ گروه برآیندی مثبت داشت و ۴ گروه نزولی نیز افت‌های کمتر از یک درصد را تجربه کردند. رشد قیمتی در سهام فلزات اساسی و کانه‌های فلزی به‌واسطه گزارش‌های عملکرد شهریورماه این شرکتها در عبور شاخص بورس از کانال ۳۲۰ هزار واحدی بیشترین تأثیر را داشته است. در جریان معاملات دومین روز هفته شاخص سهام پس از ۶ صعود متوالی کاهشی شد و با افت ۰.۵ درصدی نخستین اصلاح شاخص سهام در فصل پاییز را ثبت کرد. این کاهش در شاخص سهام در حالی در روز یکشنبه اتفاق افتاد که تداوم ورود نقدینگی به این بازار همچنان ادامه داشته و ارزش معاملات خرد از ۲۵۰۰ میلیارد تومان نیز فراتر رفته است. در ادامه هفته جاری نیز با تداوم جریان گسترده ورود نقدینگی، شاخص سهام همچنان به رکوردشکنی‌های خود ادامه داده است. با توجه به تشکیل صف خرید برای ۸۱ نماد معاملاتی و انتظار ۱۴۰ میلیارد تومان نقدینگی برای ورود به بازار، به نظر می‌رسد با ادامه کاهش جذابیت بازارهای موازی همچون دلار، سکه، مسکن و بازار پول در نتیجه ی بازدهی منفی این بازارها در چند ماه اخیر، تمایل به سرمایه گذاری در بازار سهام همچنان با نرخ قابل توجهی در حال افزایش است. به اعتقاد فعالان بازار با ورود گسترده سهامداران تازه وارد به معاملات سهام در هفته‌های اخیر احتمال افزایش هیجانات و تأثیر این رفتارهای غیرمنطقی بر تغییر مسیر معاملات دور از انتظار نیست.

داده‌های اعلام شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت از افزایش تعداد و ارزش سرمایه‌گذاری خارجی به ترتیب به میزان ۱۵ و ۷ درصد در میانه تابستان سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته حکایت دارد. در مجموع از ابتداس سال ۱۳۹۸ تا میانه تابستان، ۳۷ طرح به ارزش ۶۱۸ میلیون و ۷۲۷ هزار دلار مجوز سرمایه‌گذاری در کشور را کسب کردهاند. همچنین بررسیها نشان میدهد بیشترین تمایل سرمایه‌گذاران خارجی برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های کوچک و متوسط بوده است.

در این هفته نیز مطابق هفته‌های قبل لزوم اهمیت توسعه صادرات و دسترسی به بازارهای خارجی از جمله بازار کشورهای همسایه در محافل مختلف مورد بحث قرار گرفته است. در این راستا با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور و مزیتهای موجود در کشورهای همجوار کارشناسان بر بررسی دقیق‌تر نیازهای وارداتی کشورهای همسایه مانند عمان و شناسایی پتانسیل‌های صادراتی کشور برای منتفع شدن از بازار این کشور تأکید شده است. به اعتقاد فعالان اقتصادی عمان میتواند بازار مصرف ارزشمندی برای کالاهای غیرنفتی کشور باشد. همچنین، استدلال میشود افزایش حجم مبادلات تجاری با کشور عمان میتواند در حوزههای شیلات، گردشگری، توریسم سلامت و صادرات خدمات فنی و مهندسی محقق شود. 

مرکز پژوهش‌های مجلس با نظرسنجی از پژوهشگران مرتبط با نظام آماری و دستگاه‌های اجرایی تولیدکننده آمار به  آسیب‌شناسی نظام آماری کشور پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان میدهد عملکرد نظام آماری به جز در رعایت محرمانگی آمار، در سایر مؤلفههای استقلال نظام آماری، اعتبار و اعتماد به نظام آماری، کیفیت آمارها، مرتبط بودن فعالیت‌های نظام آماری با نیازهای آماری، هماهنگی میان نظام‌های آماری و سیاست‌ها و مقررات مناسب پاسخگویی مطلوب نیست. با توجه به نقش داده و اطلاعات در برنامهریزی و سیاستگذاریهای مربوط به رشد و توسعه اقتصادی کشور، بازنگری ساختاری در نظام آماری دارای اهمیت ویژهای است.

۲-تحولات بین‌المللی

بهای اونس طلا در بازار جهانی که تحت تاثیر عواملی چون تشدید نگرانی‌ها از روابط تجاری آمریکا و چین، تنش‌ها در خاورمیانه و همچنین آغاز تحقیقات رسمی استیضاح ریاست جمهوری ایالات متحده در نیمه نخست هفته گذشته روند صعودی را تجربه کرده بود، از عصر پنجشنبه وارد کانال نزولی شده و جمعه به زیر مرز روانی۱۵۰۰ دلار سقوط کرده است. این روند نزولی در شروع هفته جاری نیز ادامه داشته و قیمت طلا روز دوشنبه در حدود ۱ درصد ریزش داشت و به ۱۴۶۵ دلار نزول کرد. تقویت شاخص دلار آمریکا  وکاهش تنش‌های تجاری میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری خلق چین و در نتیجه کاهش نااطمینانی در فضای بازارهای جهانی در کاهش قیمت طلا در شروع هفته جاری میلادی تأثیرگذار بوده است. در واقع، شاخص دلار هفته گذشته (روز پنجشنبه) به دلیل انتشار داده‌های ضعیف اقتصادی مربوط به بخش تولید و خدمات در اروپا با رشد ۰.۸۷ درصدی به بالاترین سطح دو سال گذشته رسیده است. این در حالی است که صندوق بین‌المللی پول در گزارشی از کاهش سهم دلار در ذخایر ارزی سه ماهه دوم ۲۰۱۹ خبر داده است که این میزان پایین‌ترین سطح خود از پایان سال ۲۰۱۳ تاکنون بوده است. البته از دید تحلیلگران علیرغم روند کاهشی قیمت طلا در کوتاه‌مدت، روند بلندمدت قیمت همچنان افزایشی خواهد بود. بر اساس تازه‌ترین نظرسنجی کیتکو در تاریخ ۲۷ سپتامبر نیز بیشتر سرمایه گذاران همچنان به روند صعودی طلا خوش‌بین هستند. در روز سهشنبه نیز با انتشار داده‌های ضعیف از بخش تولید آمریکا و افزایش نگرانی‌ها از رکود اقتصاد جهانی و واکنش منفی اتحادیه اروپا به طرح اصلاح شده برگزیت توسط نخست وزیر بریتانیا قیمت دلار مجددا وارد مسیر صعودی شده است و انتظار می‌رود در ادامه هفته جاری قیمت طلا دوباره به بالای مرز هزار و ۵۰۰ دلار صعود کند.

قیمت نفت که در روزهای پایانی هفته گذشته تحت تأثیر آمارهای ضعیف از بخش تولید اروپا و ژاپن و افزایش نگرانیها از چشم انداز اقتصاد جهانی، دریافت اخبار جدید از احیای ظرفیت تولید نفت خام عربستان و همچنین افزایش ذخایر ایالات متحده وارد فاز نزولی شده بود. افزون بر عوامل ذکر شده به دلیل عوامل دیگری همچون گزارش آژانس بین‌المللی انرژی از تضعیف تقاضا و انتشار اخباری مبنی بر آتش‌بس میان گروه حوثی‌های یمن و دولت عربستان در شروع هفته جاری نیز این روند نزولی قیمت انواع نفت ادامه داشته است. به اعتقاد تحلیلگران، نوسان در روند تقاضای نفت خام برای کشورهای در حال توسعه چین و هند بیشترین تأثیر را بر قیمت نفت در آینده خواهد داشت. بررسی دادهها نشان میدهد که شاخص‌های نفت خام برنت و نفت خام آمریکا در سه ماه گذشته  تحت تأثیر تشدید جنگ تجاری آمریکا و چین و افزایش نگرانی‌ها از کند شدن رشد تقاضای نفت خام به ترتیب ۷.۸ درصد و ۵.۷درصد کاهش ارزش را تجربه کردند. همچنین، در این هفته وزارت‌ خزانه‌داری آمریکا، ۶ شرکت نفتی چین را به دلیل نقض تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران تحریم کرده است. بر اساس آمارهای مختلف، با این تحریم‌ها حدود ۴۰ تا ۵۰ فروند از نفتکش‌های چینی از بازار خارج خواهند شد. رویترز در گزارشی اعلام نموده است که در این هفته، در نتیجه اجرای این تحریمها، نرخ حمل نفت خاورمیانه به کشورهای آسیایی افزایش یافته است. در واقع، کاهش تمایل شرکت‌های بیمه‌ای برای بیمه نفتکش‌های متعلق به این شرکت‌ها و افزایش اجاره نفتکش‌ها از اثرات این تحریمها است. 

کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل (آنکتاد) در گزارشی به بررسی چشم‌انداز اقتصادی جهان در سال ۲۰۱۹ پرداخته است. در این گزارش عنوان شده است که به دلیل تنش‌های تجاری و ژئوپلیتیک رشد اقتصادی کاهش، جریان سرمایه‌گذاری کندتر و  دوره رشد اقتصادی برای اقتصادهای توسعهیافته کوتاهتر شده است. بر اساس برآورها، به دلیل عمده اعمال تعرفه‌های واردات توسط دولت آمریکا بر طیف گسترده‌ای از محصولات وارداتی از شرکای تجاری و اقدامات متقابل سایر کشورها و تحمیل شدن هزینههای هنگفت بر اقتصاد جهانی، رشد تجارت جهانی در فصل نخست ۲۰۱۹ نسبت به دوره مشابه ۲۰۱۸ تنها ۰.۴ درصد افزایش یافته است. به اعتقاد تحلیلگران، روند نزولی اقتصادها در سال جاری کاملا مشخص است. از جمله این نشانهها میتوان به وارد شدن اقتصادهای ناحیه یورو از جمله اقتصاد آلمان به دوره رکود اقتصادی، افزایش قابل توجه سطح بدهی اقتصادهای در حال توسعه و خروج و محدود شدن سرمایه از اقتصادهای نوظهور به دلیل تشدید نااطمینانیها اشاره نمود. در این گزارش نیز بر این نکته تأکید شده است که سیاست‌های تسهیلی نیز قادر نخواهند بود تقاضا را در اقتصاد جهانی تقویت کنند. همچنین، نگرانی‌ها درخصوص کشیده شدن اختلافات آمریکا و چین به فراتر از تنش‌های تجاری و ورود به حوزه‌هایی نظیر تکنولوژی نیز در حال افزایش است. در همین راستا، سازمان تجارت جهانی (WTO) با توجه به تشدید تنش‌های تجاری و کند شدن اقتصاد جهان پیش‌بینی خود از رشد تجارت جهان در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ را به ترتیب ۰.۵ و ۰.۳ درصد کاهش داده است. همچنین این سازمان بر این نکته تأکیده شده است که تغییر سیاست‌های پولی و مالی بی‌ثباتی در بازارهای مالی را به دنبال خواهد داشت.

سازمان جهانی گردشگری در بیانیه‌ای در این هفته اعلام نموده است بازار گردشگری طی پنج سال آینده سریع‌ترین رشد نرخ اشتغال را نسبت به سایر بخش‌ها تجربه خواهد کرد و زنان و جوانان نقش اصلی نیروی کار را در این بازار ایفا خواهند کرد. در این گزارش با اشاره به پیشی گرفتن نرخ رشد درآمد بازار جهانی گردشگری از نرخ رشد اقتصادی جهان از این صنعت به عنوان یکی از پنج گروه اول با بیشترین درآمد صادراتی نام برده شده است. با توجه به اینکه گردشگری بر پایه نیروی کار قرار دارد، رشد این بخش اثرات چندگانه بر اشتغال بخش‌های اقتصادی مرتبط خواهد داشت. برآورد میشود اگر یک شغل در بخش گردشگری محقق شود، حدود یک ‌و نیم شغل اضافی یا غیرمستقیم برای سایر بخش‌های اقتصادی ایجاد خواهد شد. بنابراین با توجه به سهم قابل توجه گردشگری در تولید ناخالص داخلی جهان پیشبینی میشود این بخش همچنان یکی از موتورهای ایجاد رشد اقتصادی باقی بماند. علاوه بر این، نقش بخش گردشگری در حفظ منابع طبیعی و در نتیجه دستیابی به اهداف توسعه پایدار، عملکرد موفق کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در این حوزه و نقش برجسته زنان درکارآفرینی در بخش گردشگری از ویژگی‌های این بخش است.

در نهایت با نگاه به آنچه در اقتصاد دنیا رخ داده است می توان گفت:

قیمت دلار در این هفته نیز مطابق هفته‌های گذشته، در دامنه محدودی در حال نوسان بوده است. فعالان اقتصادی معتقدند روند فعلی کم‌نوسان بازار ارز به واسطه استفاده بازارساز از ذخایر ارزی اتفاق افتاده است. لذا با کاهش صادرات نفتی و در نتیجه میزان درآمدهای ارزی در نیمه دوم سال احتمال وقوع شوک در بازار ارز وجود خواهد داشت. با ادامه کاهش جذابیت بازارهای موازی همچون دلار، سکه، مسکن و بازار پول در نتیجهی بازدهی منفی این بازارها در چند ماه اخیر، تمایل به سرمایهگذاری در بازار سهام همچنان با نرخ قابل توجهی در حال افزایش است. بنابراین انتظار میرود در روزهای آتی نیز با تداوم جریان گسترده ورود نقدینگی، شاخص سهام همچنان به رکوردشکنی‌های خود ادامه دهد. همچنین، بررسی آمارها از بهبود روند سرمایه‌گذاری خارجی از ابتدای سال جاری تا میانه تابستان نسبت به مدت مشابه سال گذشته حکایت دارد. در بازارهای بین‌المللی نیز تحلیلگران پیش‌بینی میکنند که علیرغم روند کاهشی قیمت طلا در کوتاه‌مدت، روند بلندمدت قیمت طلا همچنان افزایشی خواهد بود. سازمانهای بینالمللی نیز به دلیل تنش‌های تجاری و ژئوپلیتیک پیش بینی خود از رشد اقتصاد جهانی  راکاهش دادهاند و بر این باورند که به دلیل تشدید نااطمینانی ها جریان سرمایه‌گذاری جهانی کندتر و دوره رشد اقتصادی در آینده کوتاهتر خواهد بود.

 رییس اتاق بازرگانی شیراز

223223