اعتمادآنلاین|‌ پارازیت به امواج الکترومغناطیسی‌ای می‌گویند که با هدف اختلال در شبکه‌های رادیویی پخش می‌شوند. این امواج که معمولاً امواج کوتاه‌برد هستند با فرکانس‌های مشابه شبکه‌های هدف موجب اختلال در امواج اصلی می‌شوند. این امواج در تمام دنیا وجود ندارند و تنها برخی کشورها که حاکمیت‌شان درصدد قطع کردن برخی رسانه‌های ماهواره‌ای برمی‌آید از آنها استفاده می‌کنند.

 

موضوع مهم اینکه در سال‌های اخیر این موضوع محل مناقشه بوده است. برخی می‌گویند پارازیت‌ها عامل ایجاد عوارض متعدد برای سلامت هستند و برخی دیگر می‌گویند این اظهارنظرات هیچ سندیت علمی‌ای ندارد.

 

سیاوش آقاخانی، دکترای اکولوژی، مدرس دانشگاه، مسئول کارگروه حقوقی شبکه ملی محیط‌زیست و نماینده سازمان‌های مردم‌نهاد در تدوین برنامه ششم توسعه کشور، در گفت‌گو با اعتمادآنلاین خود را جزو همان گروهی می‌داند که معتقدند سند علمی برای مضر بودن این پارازیت‌ها در دست نیست. با این حال، او معتقد است امواج مهم‌تری نسبت به امواج ماهواره‌ای وجود دارند که به آنها بی‌توجهی می‌شود.

 

*پرسش نخست اینکه چرا روایات درباره موضوع پارازیت‌ها این همه متناقض است؟ عده‌ای تاکید دارند پارازیت‌ها به طور مستقیم مرتبط با بیماری‌هایی مثل سرطان و از بین‌ رفتن قدرت بارداری است و عده‌ای دیگر معتقدند این بحث هیچ‌گونه سندیت علمی‌ای ندارد.

 

اولین نکته‌ خیلی مهم این است که با توجه به اینکه این اتفاق در کشورهای دیگر رخ نمی‌دهد و فقط تعداد محدودی از کشورها تابش امواج پارازیت را روی انباشت‌های ماهواره‌ای دارند، به همین دلیل تاکنون مطالعه جدی‌ای درباره تاثیرات آن صورت نگرفته و اثرات آن به طور مستقیم روی بعضی از بیماری‌ها مشخص نشده است.

 

مثلاً بیماری سرطان یک بیماری چندفاکتوری است که عواملی مثل الگو یا سبک زندگی، ژنتیک و عوامل محیطی روی آن تاثیر می‌گذارد. به‌ خاطر همین بحث تاثیرات پارازیت بر سلامت شهروندان مورد مطالعه دقیق علمی صورت نگرفته است. از طرف دیگر تابه‌حال مطالعات قوی‌ای روی امواج الکترومغناطیس هم صورت نگرفته است.

 

همچنین امواج موبایل و دکل‌های بی‌تی‌اس- دکل‌های منتشرکننده امواج موبایل- یکی از عوامل مهم در تولید آلودگی الکترومغناطیس شهری هستند که آنها هم تاکنون مورد مطالعه جدی قرار نگرفته‌اند. از سوی دیگر مجموعه‌های بین‌المللی و مجموعه‌های داخلی این نوع مطالعه را به خود شرکت تولیدکننده الزام می‌کنند تا ببینند دکل‌های بی‌تی‌اس تولیدی روی سلامت افراد تاثیر دارد یا نه. این کار به یک مطالعه ارزیابی محیط‌زیستی می‌ماند؛ مثلاً در قانون می‌گوییم اگر کسی می‌‌خواهد کارخانه‌ای را تاسیس کند خودش باید از شرکت مهندسی، مشاور بگیرد و بررسی کند که روی سلامت محیط و مردم تاثیر منفی می‌گذارد یا نمی‌گذارد.

 

به خاطر همین تاکنون مطالعاتی قوی‌ روی بحث آلودگی الکترومغناطیس به ویژه دستگاه‌های آنتی‌نویزر یا پارازیت‌ها در کشور و در سطح دنیا صورت نگرفته است. از سوی دیگر پیش از این وزیر بهداشت و معصومه ابتکار اعلام کرده بودند نمی‌دانند منبع تولید پارازیت‌ها یا آنتی‌نویزرها کجاست و چه دستگاهی اینها را می‌تاباند. به همین دلیل تا به حال مطالعات جامعی در این زمینه انجام نگرفته و سندیتی در این بحث وجود ندارد.

 

*پس چرا مقاله‌ها چیز دیگری می‌گویند؟ مثلاً در تحقیقات سلولی مشخص شده پارازیت‌ها روی بارداری تاثیر منفی می‌گذارند یا از ‌طرف دیگر وقتی با برخی متخصصان صحبت می‌کنیم می‌‌گویند نه چنین نیست، هیچ مقاله علمی‌ای وجود ندارد که این نکته را تایید کند.

 

نکته‌ای که وجود دارد تعداد افراد شرکت‌کننده در یک آزمون در بحث پارازیت‌هاست. نکته بعدی زمان سنجش این موضوع است. شما اگر بخواهید درباره چنین مساله‌ای مطالعه کنید، مطالعاتی به نام مطالعات «کوهورت»- مطالعات بلندمدت که در حوزه بهداشت و درمان صورت می‌گیرد- وجود دارد که تاکنون با این سیستم انجام نشده است.

 

ما دیدیدم تاثیر امواج الکترومغناطیسی که یکی از آن پارازیت است، روی سلامت مردم باعث گرم‌ شدن بافت‌های جنین در شکم و باعث گرم‌ شدن افزایش دمای بافت‌های بیضه می‌شود. وقتی با موبایل صحبت می‌کنید، مغز شما گرم می‌شود و دمای قسمت مرکزی مغز بالا می‌رود. اعلام کردند که چون دما بالا می‌رود می‌تواند فعالیت‌های متابولیکی مغز را تحت تاثیر قرار دهد و در بلندمدت و ارتباط مستقیم و مداوم این موضوع می‌تواند بر سلامت افراد تاثیرات منفی بر جا بگذارد. ولی مطالعات مستقلی که عرض کردم تابه‌حال در دنیا انجام نشده چون کشورهای دیگر پارازیت ندارند و متاسفانه فقط کشور ما پارازیت دارد.

 

* آیا دستورالعمل‌های بین‌المللی در این باره وجود دارد و آیا مثل بعضی از منشورهایی که کشورها باید به آن وفادار بمانند، در مورد پارازیت‌ها چنین چیزی صدق می‌کند؟

 

پروتکلی راجع‌ به پارازیت در دنیا وجود ندارد و پروتکل‌هایی که وجود دارد متعلق به تابش دکل‌های بی‌تی‌اس موبایل - دکل‌هایی که برای آنتن موبایل در سطح شهرها نصب شده - است. فاصله حریم‌های مشخص برای مراکز عمومی، مدارس - به ویژه مدارس دخترانه با سن کمتر که در سن رشد هستند - و دیگر استانداردهایی در بحث دکل‌های موبایل تعریف شده که شرکت‌های تولیدکننده ادعا می‌کنند با توانمندی‌های تکنولوژی‌های جدید، توانسته‌اند آنها را برطرف کنند، اما هنوز مطالعه مستقلی صورت نگرفته و استانداردی در بحث تابش پارازیت‌ها به طور مستقل نداریم. چون پارازیت و آنتی‌نویزرها به صورت بین‌المللی تعریف نشده است.

 

امواج ماهواره یا هر موجی که دریافت می‌کنید، نویز است. آنتی‌نویزرها همان پارازیت‌ها هستند و برای اینکه شما نتوانید یک دامنه موج را دریافت کنید، آنتی‌نویز می‌‌زنند؛ یعنی یک نویز در طول موج همان نویز می‌فرستند که روی آن تداخل ایجاد می‌‌کند. اگر یادتان باشد در سال 88 همه شبکه‌ها قطع می‌شد، اما الان فقط برخی کانال‌ها روی یکسری طول موج‌ها قطع می‌شود، این نشان می‌دهد ما در بحث پارازیت‌ها پیشرفت هم کرده‌ایم.

 

*اما متخصصان توصیه می‌کنند که از مایکروفرها به خاطر وجود امواج‌شان کمتر استفاده شود. به طریق اولی نمی‌شود این‌طور تصور کرد که قطعاً عوارض پارازیت‌ها هم باید شدیدتر باشد یا اصلاً با هم مرتبط نیستند؟

 

ما یک دامنه طول موج داریم، از 10 به توان 12 که امواج گاما است، تا به سمت امواج ماورای بنفش می‌رود و بعد امواج مرئی و بعد امواج مادون قرمز نزدیک، دور و حرارتی و همین‌طور جلو می‌رود تا به امواج مایکروویو می‌رسد؛ یعنی طول موج مدام افزایش پیدا می‌کند. وقتی طول موج در امواج گاما بسیار کم است، چیزی است که خارج جو زمین وجود دارد. این طول موج اگر در مقابل امواج گاما قرار بگیرید، در بدن تجزیه می‌شود.

 

بعد که به امواج مایکروویو می‌رسد - که مایکروفر را مثال می‌زنید - فقط روی مولکول‌های آب تاثیر می‌گذارد و به گرم‌ شدن و تحرک شدید مولکول‌های آب و گرم‌ شدن موادی می‌انجامد که در آن آب وجود دارد. اگر دقت کنید یکسری ظروف را وقتی داخل مایکروفر می‌گذاریم اصلاً تاثیری نمی‌پذیرند یا اجسامی که هیدروکربن نیستند، تاثیری نمی‌پذیرند.  چون در امواج پارازیت، محدوده مایکروویو مورد نظر نیست پس شامل آن خطرات نمی‌شود.

 

محدوده مایکروویو در همان تکنولوژی «هارپ» استفاده می‌شود. «هارپ» امواجی با طول موج بسیار زیاد در سنگ‌های مغناطیسی است که آن را به محدوده‌ای می‌تابانند که ناگهان باعث تغییرات اقلیمی، زلزله یا... می‌شوند. کشورهای زیادی هم روی آن کار می‌کنند و آمریکا چنین تکنولوژی‌ای را دارد. کشور ما مطمئناً در بحث سنگ‌های الکترومغناطیسی تحقیق می‌کند. چرا که را‌دارهایی  در حال‌ حاضر داریم و مواردی از این دست نشان می‌دهد ما در این زمینه تحقیقاتی انجام می‌دهیم. اما محدوده پارازیت‌ها به امواج مایکروویو ربطی ندارد. اصلاً تاباندنش در این مقیاس روی همه جانداران تاثیرات خیلی بدی می‌گذارد و هزینه بسیار زیادی دارد که قابل توجیه نیست و بحث‌های مفصلی می‌طلبد.

 

معمولاً همان آنتی‌نویزرها را در محدوده فرکانسی کانال‌های خاص می‌تابانیم که آن‌ هم هنوز متولی‌‌ای در این کشور ندارد. وزیر ارتباطات نمی‌دانست چه کسی می‌تاباند، ما هم هنوز نفهمیده‌ایم و فقط حدس می‌زنیم!

 

* با توجه به صحبت‌هایتان، پس شما جزو افرادی هستید که معتقدند هیچ سند علمی‌ برای مخرب‌ بودن پارازیت‌ها وجود ندارد. درست است؟

 

اصلاً بحث این نیست که سند علمی دارد یا ندارد. من معتقدم کشور باید پروتکل‌های بسیار جدی و قوی‌ را در بحث آلودگی امواج الکترومغناطیس داشته باشد و استاندارد تعریف کند.

 

متاسفانه این استانداردها تاکنون در سطح ملی کشور تهیه و ابلاغ نشده است. منابع تولیدکننده امواج الکترومغناطیس بسیار زیادی داریم که یکی از آنها پارازیت است. تابوی پارازیت باعث شده ما به منابع دیگر تولید الکترومغناطیس توجه نکنیم؛ به عنوان مثال دکل‌های بی‌تی‌اس یا همان دکل‌های موبایل که متاسفانه در سراسر کشور نصب شده و نشان می‌دهد تاثیرات مخربی بر سلامت انسان و موجودات دیگر می‌گذارند یا در مورد خطوط فشار قوی در خیلی از مناطق وقتی از محدوده  شهری عبور می‌کنید زیر این خطوط که می‌ایستید، صدای یونیزه‌ شدن هوا را متوجه می‌شوید، از دکل‌ برق صداهای ویز‌ویز شنیده می‌شود.

 

این نشان می‌دهد آن‌قدر قدرت جریان الکتریسیته زیاد است که امواج الکترومغناطیسی صوتی تولید می‌کند و هوا را در اطراف خود یونیزه می‌کند. متاسفانه تابوی پارازیت- که باید راجع‌ به این موضوع شفاف‌سازی شود- باعث شده ما به سایر جنبه‌های الکترومغناطیسی متاثر از دکل‌های فشار قوی که در محدوده شهرها حریم دارند - بعضی جاها دکل‌های فشار قوی تا 70 متر حریم دارد - توجه نکنیم در حالی که می‌بینیم در فاصله پنج متری یا 10 متری آن ساخت‌وساز انجام شده است.

 

*گاهی هم نزدیک مدرسه قرار گرفته‌اند.

 

بله. چرا به اینها توجه نشده؟ چون تابوی پارازیت در مورد آلودگی امواج الکترومغناطیس وجود دارد و دولت و حاکمیت باید در این زمینه شفاف‌سازی کنند و جنبه‌های دیگر را هم ببینند. سازمان محیط‌زیست باید به زودی با همکاری وزارت ارتباطات پروتکل آلودگی‌های الکترومغناطیس را تهیه کند و به مجلس ببرد و آن را مصوب کند.

 

امواج الکترومغناطیس در بعضی موارد بسیار خطرناک‌تر از بحث آلودگی هواست. چون یک‌دفعه حجم بسیاری از آدم‌ها را در محیط شهری تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و می‌تواند خطرات جدی‌ برای سلامت شهروندان داشته باشد. اما متاسفانه تابوی پارازیت جلوی خیلی چیزها را گرفته است.

 

*شاید در مقابل اظهارات شما، این مساله‌ مطرح ‌شود که ما نمی‌توانیم بدون دکل موبایل زندگی کنیم و حتی اگر به خود مردم بگویید هم قبول نمی‌کنند بدون موبایل باشند، اما می‌شود بدون پارازیت زندگی کرد.

 

بدون موبایل نمی‌شود، ولی دکل‌های استاندارد در محیط شهری، جانمایی درست و رعایت حریم‌های آنها در مراکزی مثل اطراف مدارس ابتدایی، مدارس دخترانه و اطراف بیمارستان‌ها و... حق شهروندان است که بدانند چه تاثیری بر سلامت‌شان دارد و تصمیم بگیرند که آیا در این محدوده سکونت داشته باشند یا نداشته باشند، در شعاع موثر یک خطوط فشار قوی برق است یا نه... اینها مسائلی است که باید در جانمایی این خطوط و دکل‌ها مورد توجه قرار گیرد اما متاسفانه این‌طور نیست و همین هم یک بحث جدی و نگران‌کننده محسوب می‌شود.

 

*اما از آن طرف کمی هم به رویکرد و نظام طبقاتی دامن می‌زند؛ یعنی کسی مجبور می‌شود در آن محدوده خانه خریداری کند که پول کمتری دارد، مثل محدوده طرح ترافیک که زمین و مسکن در آن ارزان‌تر است. آیا برای این مساله هم راهی وجود دارد؟

 

وقتی دولت و حاکمیت بر اهمیت و تولید این استانداردها متمرکز شوند، شرکت‌های تولیدکننده مثل ایرانسل و همراه اول را مجبور به جابه‌جایی این دکل‌ها به جاهای امن می‌کنند. چون اینها یک شعاع و یک حریم موثر دارند، خانه‌ای که در فاصله 100 متری این مجموعه‌ها قرار دارد و تابش مستقیم از سوی این دکل‌ها به پنجره‌ها صورت می‌گیرد، قیمتش بسیار متفاوت است، ولی وقتی برای مردم این آگاهی ایجاد شود، درخواست می‌کنند جای این خطوط تغییر کند و خطوط زیرزمینی شود. اینها مواردی است که تابه‌حال به آنها توجه نشده است.

 

در واقع مردم باید در مواجهه با امواج الکترومغناطیسی آموزش‌هایی ببینند؛ مثلاً نحوه قرار گرفتن تخت در مقابل پنجره یا مودم‌های وای‌فایی که استفاده خانگی دارند، اینها مواردی است که مردم باید در موردشان آموزش‌های لازم را ببینند. متاسفانه در استفاده از تجهیزات الکترونیکی و تکنولوژی‌های نوین یک تأخر فرهنگی داریم؛ یعنی ابتدا وسیله می‌آید بدون اینکه فرهنگ و نحوه استفاده‌اش به مردم آموزش داده شود.

 

*با وجود تمام این مواردی که اشاره کردید چرا هنوز که هنوز است به نظر می‌رسد تلاش عامدانه‌ای صورت می‌گیرد برای اینکه موضوع پارازیت‌ها اولویت و نگرانی اول برای مردم باقی بماند؟ آیا شما چنین چیزی را احساس می‌کنید؟

 

من هم حس می‌کنم تولیدکنندگان امواج الکترومغناطیس شهری برای اینکه از زیر بار مسئولیت خودشان فرار کنند، همیشه در این زمینه انگشت اتهام را به سمت پارازیت می‌گیرند. در صورتی‌ که عوامل تولیدکننده بسیار زیاد است و باید شناسایی و مدیریت شوند.

 

وزیر ارتباطات چند وقت پیش اعلام کرد در قسمت‌های مختلف شهرها نشانگرهای آلودگی الکترومغناطیس قرار می‌دهیم. در صورتی‌ که نکته فنی و مهم این است که باید ببینیم این امواج در چه دامنه‌ای توزیع می‌شود و ما چه دامنه‌ای را اندازه‌گیری می‌کنیم. اینها نکات مهمی است، چون طیف بسیار گسترده‌ای امواج الکترومغناطیس دارد.

 

به عنوان مثال شاید در خانه شما، به‌ خاطر نوع سازه، موبایل آنتن ندهد ولی رادیو بگیرد. این نشان می‌دهد امواج رادیو به‌ خاطر طول موج زیادی که دارند عبور می‌کنند ولی امواج ماهواره شاید در یک ساعت خاصی عبور نکنند. این دامنه امواج نکته مهمی بود که متاسفانه کسی از وزیر ارتباطات سوال نکرد چه دامنه‌ای در شهرها را پایش می‌کنید و آیا این دامنه واقعاً دامنه آلودگی‌هایی مثل پارازیت‌ها و آلودگی‌های الکترومغناطیس مهم شهری است یا خیر؟

 

*در این میان آیا راهی وجود دارد که مردم فارغ از مسئولیت‌های حاکمیت در این زمینه، خودشان بخواهند مراقب خود باشند یا کنترل از دست آنها خارج است؟

 

برخی موارد به سبک زندگی برمی‌گردد؛ مثل نوع استفاده از پرده‌هایی که در خانه داریم. پرده‌های آلومینیوم قدیمی‌ای که به نام کرکره آلومینیوم‌های قدیمی می‌شناختیم عامل مهمی در جذب آلودگی‌های الکترومغناطیس محیط هستند، چه پارازیت چه دکل بی‌تی‌اس و چه خطوط فشار قوی، این کرکره‌ها می‌توانند بسیار موثر باشند. یا نحوه قرار دادن تخت مقابل پنجره، مکان قرارگیری مودم وای‌فای در خانه، اینها مواردی است که متاسفانه آموزش‌های عمومی در موردشان به مردم داده نمی‌شود و مردم را در این زمینه آگاه نمی‌‌کنند که جزو موارد مهم حقوق شهروندی شهروندان است. از دولت که شعار حقوق شهروندی سر می‌دهد انتظار داریم این مسائل را به صورت جدی پیگیری کند و حداقل کار این است که به مردم آموزش‌های لازم را بدهد، چون واقعاً می‌تواند موثر باشد.