مافیا در بازی‌های رایانه‌ای؟
«در حوزه نظارت بازی‌های رایانه‌ای ۱۵ ناشر مجوز دارند که این مجوز براساس استعلامات صورت‌گرفته در فضای بازی‌های خارجی رایانه‌ای داده شده است. قبل از انتشار آن بازی باید پروانه انتشار صادر شود و براساس رده‌بندی سنی امکان انتشار بازی فراهم می‌شود. همچنین نظارت‌های کافی درباره بازی‌های رایانه‌ای موبایلی هم صورت می‌گیرد و حتی تا هفت روز بعد از ارائه آن بازی به بازار هم نظارت وجود دارد... در حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ بازی موبایلی ایرانی، ۲۴۵ بازی ممنوع و مابقی مجاز هستند. این نشان می‌دهد نظارت بر بازی‌های داخلی و خارجی وجود دارد.» اینها را عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفته است و جابری انصاری، دبیر ستاد حمایت و صیانت از آثار فرهنگی و هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم گفته است: «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی اصلی «گیم» در کشور است و در تمام مدت فعالیت گیم‌نت‌ها، این وزارتخانه تلاش کرده در توسعه زیرساخت‌های صنعت بازی و متناسب با فرهنگ کشور حرکت کند.»
اگر فرض را بر این دو جمله بگیریم، وزارت فرهنگ باید پاسخگوی تمامی مسائل پیرامون بازی‌های رایانه‌ای و حتی گیم‌نت‌ها باشد. جواد نجفی، یکی از فعالان حوزه بازی‌های رایانه‌ای در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از وجود مافیا در این حوزه خبر داد و از مسئولان فرهنگی سوال کرد چه اراده‌ای وجود دارد که از برخی بازی‌ها حمایت گسترده می‌شود و بازی‌های دیگر مهجور و مظلوم باقی می‌مانند. وی همچنین آمار ارائه شده گیمرهای ایرانی را غیرواقعی خواند و از نبود یک سازوکار دقیق برای به دست آوردن چنین عددی خبر داد، اما تایید کرد بازی «کوئیز آف کینگز» بیشترین تعداد کاربر ایرانی را دارد. نجفی همچنین از تغییر مدیریت بنیاد بازی‌های رایانه‌ای، انجمن بازی‌ها و کمیته مجازی فدراسیون فوتبال به‌عنوان مثلث موثر در دنیای بازی‌های رایانه‌ای و بهبود شرایط فعلی خبر داد، اما تصریح کرد بازی‌های خارجی به‌دلیل قدرت و هزینه‌های زیاد می‌توانند تحت هر شرایطی مجوزهای خود را کسب کنند.
صداهای متعدد
مهم نیست با «آتاری»، «سگا» یا «نینتندو» شروع کرده‌اید. دنیای بازی‌ها با سرعت زیادی در حال پیشرفت است و حالا دیگر بازی هواپیما با دسته‌های خلبانی برای عده‌ای تبدیل به‌خاطره قدیمی شده است. اما در دنیای بازی‌ها فقط شادی، خنده و هیجان نیست. ظاهرا هرجا که پای پول وسط باشد، مافیا هم هست. در سال‌های اخیر بازی‌هایی که در آن گردش مالی بالایی وجود دارد این مافیاها را قوی‌تر کرده‌اند.
این جنگ قدرت به گیم‌نت‌ها و بازی‌ها رسیده است. از اتحادیه گیم‌نت‌ها یک صدایی می‌آید و از ارشاد صدایی دیگر و بنیاد بازی‌های رایانه‌ای هم احتمالا صدای دیگری دارد. تازه اگر از سهم فدراسیون فوتبال در دو بازی مهم و پرطرفدار «فیفا» و «پی‌اس» بگذریم. گیم‌نت‌ها میزبان بخش عمده‌ای از عمر نوجوانان و جوانان‌مان هستند. آشفتگی در نظارت بر عملکرد این گیم‌نت‌ها و از آن‌سو بی‌تفاوتی به ظرفیت بالای این مراکز در کاهش آسیب‌های اجتماعی و انتقال مفاهیم انسانی و دینی از طریق بازی‌ها این بازار را دو شقه کرده است.
کدام متولی؟ کدام نظارت؟
لطفا تعجب نکنید که متولی «گیم‌نت‌ها» اتحادیه لوازم ورزشی است. ظاهرا در زمانی که وزارت ورزش و جوانان، سازمان تربیت بدنی بوده، این تقسیم‌بندی به‌وجود آمده است. استدلال این تقسیم‌بندی وجود کلمه بازی در پیشوند رایانه‌ای بوده است. از اواخر اردیبهشت‌ماه 87 مفاد نظارت بر گیم‌نت‌ها همراه با ارائه مدل مطلوب توسط بنیاد بازی‌های رایانه‌ای تهیه و ارائه شده و قرار را بر این گذاشتند که گیم‌نت‌ها از زیر نظر سازمان تربیت بدنی و اتحادیه لوازم ورزشی خارج شوند، اما در این 11 سال چنین اتفاقی نیفتاده است. طبق آنچه در قانون اتحادیه‌ها آمده، وظیفه نظارت بر گیم‌نت‌ها به‌عهده این اتحادیه است. این قانون صدای اتحادیه فناوران رایانه را درآورده است. مهدی میرمهدی، رئیس این اتحادیه در گفت‌وگویی تصریح کرده است: «البته به قدری که ما بر این موضوع مسلط هستیم، مسلما اتحادیه لوازم ورزشی نیست. البته با استدلال اینکه این موضوع بازی است باید زیرمجموعه ورزشی قرار بگیرد. سال گذشته به‌دنبال این بوده‌ایم تا این مجموعه را زیر نظر خود دربیاوریم، اما هنوز موفق نشده‌ایم.»
مرتضی حق‌پرست، رئیس اتحادیه لوازم ورزشی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از دلیل اعتراض اتحادیه فناوران رایانه می‌گوید: «آنها می‌خواهند که به بازار کافی‌نت‌ها رونق بدهند، اما از این مساله غافل بوده‌اند که گیم‌نت و کافی‌نت دو فضای متفاوت را می‌طلبد. در کافی‌نت آرامش باید باشد و در گیم‌نت‌ها هیجان و سرو‌صدای زیاد است. به‌دلیل سود مالی بالای گیم‌نت‌ها برخی علاقه‌مند شده‌اند که وارد این حوزه شوند. اما بازی‌های رایانه‌ای یک ورزش است و در رقابت‌های ورزشی خارجی هم حاضر شده و مقام هم کسب کرده است.»
البته جابری انصاری، دبیر ستاد حمایت و صیانت از آثار فرهنگی و هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با ایرنا گفته بود: «داشتن پروانه نمایش صنفی درصنوف به‌معنای تایید فعالیت گیم‌نت‌ها نیست و آنها باید پروانه فعالیت فرهنگی را دریافت کنند. در‌حال‌حاضر در تهران گیم‌نت‌ها زیر نظر اتحادیه لوازم ورزشی‌فروشان هستند و البته این اتحادیه کاملا غیرتخصصی است باید این مقوله نیز به‌زودی اصلاح شود.»
شنیده‌های «فرهیختگان» اما خبر از این می‌دهد در آینده‌ای نزدیک اتحادیه بازی‌های رایانه‌ای از چتر حمایتی و نظارتی اتحادیه لوازم ورزشی خارج می‌شود. این اتفاق باعث می‌شود ارشاد اختیارات بیشتری برای نظارت و برخورد با تخلفات احتمالی داشته باشد.
قوانین و آسیب‌های گیم‌نت‌ها
مقررات اعطای مجوز و نظارت بر گیم‌نت‌ها در شهرهای مختلف متفاوت است. همین مساله و نبود یک مرکز تصمیم‌گیری مستقل و قوی باعث بروز مشکلات زیادی در حوزه گیم‌نت‌ها شده است. از دو دهه پیش که بازار فعالیت گیم‌نت‌ها در ایران داغ شد، حاشیه‌های آن هم همراه با آن رشد کردند. پوشش برای توزیع مواد مخدر و مشروبات الکلی، وجود محفلی برای شرط‌بندی و قمار، پخش فیلم‌ها و بازی‌های مستهجن و عدم شفافیت در وضعیت سلامت اداره‌کنندگان این مراکز، اتهامات یا مشکلاتی بودند که متوجه گیم‌نت‌ها می‌شد و هنوز هم وجود دارد. البته تعدادی از مدیران گیم‌نت‌ها در دفاع از خود عنوان می‌کنند به سایر صنوف هم می‌شود چنین اتهاماتی وارد کرد و اصلا ظرفیت‌های بیشتری نیز در ایجاد آسیب‌های اجتماعی دارند. جدا از این مجادلات اما توجه مخاطبان را به مواردی از قوانین صدور مجوز ایجاد گیم‌نت‌ها جلب می‌کنیم. «عدم اعتیاد به مواد مخدر و عدم محکومیت کیفری که موجب سلب حقوق اجتماعی شود، طبق گواهی مراجع مسئول» نمی‌شود چنین قانونی را دور زد؟ آیا کسی که از طریق قاچاق مواد مخدر سودهای چند صد میلیونی می‌کند نمی‌تواند کسی را که سابقه بدی ندارد به‌عنوان پوشش یک گیم‌نت قرار دهد؟
گفته می‌شود در کشورهای صنعتی و بزرگ دنیا مثل کانادا، ژاپن و کشورهای آسیای شرقی بازی‌های رایانه‌ای اهمیت بسیاری دارد و نظارت بر آنها زیاد است، زیرا آنها معتقدند ارزش‌های فرهنگی در قالب بازی‌های رایانه‌ای به نسل‌های بعدی و کشورهای دیگر انتقال داده می‌شود.
حتی کارشناسان معتقدند دنیای بازی‌ها، دنیایی است که کودک با یک محیط آموزشی خیلی وسیع‌تر از مدرسه آشنا می‌شود.
بررسی‌هایی که توسط بخش‌هایی از وزارت ارشاد در حوزه بازی‌های رایانه‌ای و در تعامل با بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای انجام شده، نشان می‌دهد وضعیت این مقوله فرهنگی در کشور مناسب نیست. برخی مهم‌ترین دلیل نامناسب بودن وضعیت گیم‌نت‌ها را حضور بخش‌های غیرتخصصی در این عرصه عنوان می‌کنند و همه‌گیر بودن آن را دلیل نبود شفافیت بر مقررات می‌دانند. پس از سینما، موسیقی و تئاتر چشم‌مان به مافیای بازی‌ها روشن شده و امیدواریم که ارشاد همان‌طور که در آن حوزه‌ها با مافیاها برخورد کرده در اینجا نیز برخورد نکند. در حوزه بازی‌های رایانه‌ای تعدد مخاطبان بیشتر و تاثیرگذاری‌اش عمیق‌تر است و میانگین سنی پایین‌تر از سایر حوزه‌هاست. نوجوانان و جوانان کشور اگر فیلم یا موسیقی مبتذل و ضعیف نبینند و نشنوند و تئاتر هم به‌دلیل گرانی بلیت نروند ممکن است گرفتار ابتذال در بازی‌هایی شوند که روی آنها مجوز ارشاد دیده می‌شود.
* نویسنده : سیدمهدی موسوی‌تبار روزنامه‌نگار
نظر شما