صاحب‌خبر - شاید برای بعضی شهروندان تهرانی و مسافران این شهر شلوغ پیش آمده که سوار مترو شوند و در همه کش‌وقوس تکان‌خوردن‌ها کتابی هم دست گرفته باشند. یا اینکه موقع گذر از ایستگاه‌های مترو هم کتابفروشی‌هایی را دیده باشند؛ کتابفروشی‌هایی که کتاب‌هایشان را با قیمت‌های خیلی کم می‌فروشند و به قول معروف تجاری هستند. مطمئنا موقعیت مترو با این همه مسافر، فضای مناسبی برای ترویج و معرفی کتاب یا کتابفروشی‌هایی است که به محصول فرهنگی کتاب بیش از یک کالای بفروش نگاه می‌کنند. کتابفروشی‌هایی که کارکردی فرهنگی پیدا می‌کنند؛ مثل کتابفروشی مترو شهدا، که آنقدر برای مخاطبانش آشنا شده بود و دوستش داشتند که وقتی تعطیل شد، خبری ناراحت‌کننده برای دوستداران این کتابفروشی بود. اما بهانه این گزارش، کتابخانه‌ها و کتابفروشی‌های تجاری مترو یا تعطیلی یک کتابفروشی دیگر در شهر بزرگ تهران نیست. این بار سراغ زیرزمین تهران رفتیم تا تلاش این روزهای شهرداری تهران را در زمینه کتابخوانی بررسی کنیم؛ تلاشی که درحال حاضر به‌صورت حداقلی سراغ ترویج کتابخوانی رفته است، ترویج کتاب و کتابخوانی با طرحی به نام «بخوان2». این طرح توسط بخش فرهنگی و اجتماعی مترو در ایستگاه‌های مختلف در حال اجر است. سراغ احسان بیسادی، معاون فرهنگی و اجتماعی مترو رفتیم تا برایمان از این طرح بگوید و در کنارش سوال‌هایمان را درمورد کتابفروشی فرهنگی در مترو پرسیدیم. طرح «بخوان۱» همزمان با نمایشگاه کتاب، در اردیبهشت‌ماه صورت گرفت و در این طرح، بیش از 40عنوان کتاب در ایستگاه‌های مترو معرفی شد و در کتیبه‌‌ها و فقط در یک خط مترو رونمایی از آن صورت گرفت و با توجه به استقبالی که از این اتفاق به عمل آمد، طرح بخوان2 همزمان با شروع محرم در مترو آغاز شد. طرح بخوان برای خط‌دهی به مخاطبان مترو است احسان بیسادی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره شروع این اتفاق در مترو گفت: «هر سال معاونت بهره‌برداری فرهنگی مترو، برنامه‌های متعددی در موضوعات فرهنگی اجتماعی دارد. ما سعی می‌کنیم یک محور اصلی برای خودمان تعریف کنیم و در طول سال بیشتر برنامه‌ها را حول‌وحوش آن محور تدارک ببینیم و جلو ببریم. امسال برنامه‌ریزی داشتیم که تمرکز ما روی بحث کتاب باشد. طبیعتا بحث کتاب و ترویج مطالعه از موضوعات مهم فرهنگی است و زیرساخت فرهنگ بحث کتاب است. ضمن اینکه تاکید بر ترویج کتاب و کتابخوانی از جمله تاکیدات رهبری است. ما بر همین اساس برنامه‌های مختلفی را تدارک دیدیم که یکی از این برنامه‌ها که روی آن کارهایی صورت گرفت، با توجه به ساختار مترو مربوط به زمان‌هایی است که مردم در مترو حضور دارند. ما در طراحی برنامه‌هایمان به شکل قرار گرفتن مسافر، تراکم جمعیتی و... توجه داشتیم و به نظرمان رسید که اگر بتوانیم بریده‌کتاب‌ها را روی فضاهای تبلیغاتی داخل مترو قرار دهیم و نصب کنیم، مردم در این زمان مرده می‌توانند این بریده‌کتاب‌ها را بخوانند و استفاده کنند.» بیسادی درباره هدف از این کار گفته است: «سعی کردیم در این بریده‌کتاب‌ها، یک عنصر تعلیقی وجود داشته باشد و مخاطب با این تعلیق تحریک شود و برود کتاب را تهیه و مطالعه کند. ما فاز ابتدایی و صفرمان این است که از این طریق بتوانیم دقایق کتابخوانی را حتی به مقدار کم هم که شده بیشتر کنیم و هدف غایی و نهایی این است که با مطالعه همین بخش‌های کوتاه مسافرمان به‌دنبال بقیه کتاب برود و آن را خریداری کند. بر همین اساس اتود اولیه را در زمان نمایشگاه کتاب اجرا کردیم و بازخوردهای خوبی هم گرفتیم. برای همین سعی کردیم در دوره جدید، طرح بخوان2 در همه خطوط و همه قطارها اجرایی شود.» 100 کتاب در طرح بخوان2 انتخاب شده وی درباره شیوه انتخاب کتاب‌ها برای این طرح گفت: «طرح قبلی گزیده‌ای از 40 کتاب برگزیده ایرانی و خارجی بود، اما در طرح «با من بخوان2» با توجه به اینکه در ماه محرم هستیم 100عنوان کتاب را در نظر گرفتیم و در دبیرخانه‌ای که برای انتخاب کتاب‌ها داشتیم، ژانرها را انتخاب کردیم. توجه به کتاب‌هایی با موضوع محرم هم داشتیم و در نتیجه 10عنوان بریده‌کتاب را که به بحث محرم و عاشورا می‌پردازد از میان کتاب‌های جدید انتخاب کردیم؛ مثلا کتاب «کاشوب» نشر اطراف و کتاب‌های انتشارت خیمه. در ژانر دفاع مقدس هم کتاب داریم و همچنین در حوزه ادبیات، هم از رمان‌های ایرانی کتاب داریم هم از رمان‌های خارجی. کتاب‌های تاریخی و کتاب‌های ساده فلسفی را هم برای این طرح در نظر گرفتیم. نکته مهم اینکه مجموع آثاری که برای این موضوع در نظر گرفتیم، همه سلایق را تحت پوشش قرار می‌دهد، چون مسافران مترو سلائق مختلفی دارند و نمی‌توان فقط روی یک مطلب تاکید کرد.» قانون برای بحث تجاری- فرهنگی در مترو نقص دارد! یک بحث مهم در مترو، همین فروشگاه‌های تجاری هستند که بخش قابل‌توجه مترو یا همه مترو تحت تاثیر این بعد تجاری است. از بیسادی در مورد این مساله هم پرسیدم که چرا نمی‌توان یک کتابفروشی فرهنگی در مترو داشت؟ جوابی که او داد، جالب بود: «این نکته جزء علاقه‌مندی‌های خودم است و به‌طور جدی خودم این موضوع را دنبال کردم. بین انتشاراتی‌هایی که برای چاپ یک کتاب زحمت می‌کشند با کسانی که متاسفانه دید تجاری دارند و به قول معروف در حوزه قاچاق کار می‌کنند، تفکیک قائل هستیم. اما نکته اینجاست که حمایت قانونی لازم برای این بحث نداریم. قانونگذار بین بحث تجاری- فرهنگی و فضای تجاری غیرفرهنگی در مترو تفکیک لازم را در مزایده‌ها قائل نشده و این مساله دست ما را بسته است.» می‌پرسم پس به خاطر همین است که هرکسی هر کتابی را که بخواهد می‌تواند در مترو بفروشد با این عنوان که تجاری هستند؟ سری تکان می‌دهد و می‌گوید: «اتفاقی که می‌افتد این است که ما با چند نهاد صنفی که در حوزه نشر هستند، مثل اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و مجمع ناشران انقلاب اسلامی و از طرف دیگر با معاونت فرهنگی ارشاد گفت‌وگوهایی را انجام دادیم و سعی‌مان بر این است که ناشران اصلی را در این مساله مشارکت دهیم و نظارت جدی روی بحث غرفه‌های فروش کتاب در مترو داشته باشیم.» افتتاح 5 کتابخانه عمومی در مترو می‌گویم، مدت زیادی است که قرار بود نظارت روی این مساله باشد، اما خب اتفاقی نیفتاده. شما برای مخاطب هر روزه مترو که علاقه‌مند به کتاب است و می‌خواهد کتاب غیرقاچاق بخواند، چه برنامه‌ای دارید؟ می‌گوید: «اتفاقی که ان‌شاءالله قرار است به‌زودی بیفتد این است که سعی کردیم برای بهبود وضعیت کتابخوانی در فضای مترو، یک تفاهمنامه را با مجموعه نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور امضا کنیم و بنا داریم در برنامه‌ای یک‌ساله، پنج کتابخانه را در مترو تهران افتتاح کنیم و در فاز اول در میدان ولیعصر و ایوان انتظار تا یک ماه آینده این کتابخانه به بهره‌برداری می‌رسد. این اتفاق باعث می‌شود ما فضای کتاب را در مترو داشته باشیم و از طرف دیگر برای بحث تجاری مترو هم تلاش می‌کنیم کار خوبی صورت گیرد.»∎​