صاحب‌خبر - آفتاب یزد- گروه سیاسی: روز سه‌شنبه خبر برکناری جان بولتون بسیاری را شوکه، عده ای را ناراحت و برخی را درایران خوشحال کرد. بولتون یکی از مخالفین سرسخت ایران که محمدجواد ظریف به عنوان ستون اصلی گروه ب از آن یاد می‌کرد، ظاهرا دیگر نیست. در مورد چرایی این اخراج یا شاید هم استعفا، گمانه زنی و تحلیل‌های مختلفی بیان می‌شود. بسیاری از تاثیر این اتفاق بر کاهش فشارهای به ایران می‌گویند. برخی مقامات کشورمان نیز درواکنش‌هایشان به این اتفاق، خرسندی خود را از رفتن بولتون بیان داشتند .
مثلا حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهوری در توئیتر نوشت: « به حاشیه‌رفتن و سپس حذف بولتون یک حادثه نیست، بلکه نشانه‌ای قاطع از شکست راهبرد فشار حداکثری آمریکا در مواجهه با مقاومت سازنده حداکثری جمهوری اسلامی‌ایران است.»
او ادامه داد: «شک نکنید که ما توان مدیریت رفتار ایالات متحده آمریکا نسبت به ایران را داریم و هرگز عقب نخواهیم نشست. حصر ایران شکسته‌خواهد شد. »
علی ربیعی سخنگوی دولت نیز دراینباره اظهار داشته است: «جان بولتون، ماه‌ها پیش وعده داده بود که ایران تا سه ماه دیگر نخواهد بود؛ ما هنوز ایستاده‌ایم و او رفته است؛ همانگونه که همه ایران‌ستیزان، یکایک صحنه را ترک کردند. »
سخنگوی دولت ادامه داد: « با اخراج بزرگ‌ترین حامی‌جنگ و تروریسم اقتصادی، کاخ سفید با مانع کمتری برای درک واقعیت‌های ایران مواجه خواهد بود. »
محمود واعظی رئیس دفتر حسن روحانی نیز دراینباره چنین واکنش نشان داده است: «سیاست‌های یک جانبه گرایانه، جنگ طلبانه، مداخله جویانه و بی ثبات کننده جان بولتون در دوران کوتاه حضورش در سمت مشاور امنیت ملی آمریکا سرانجام بدون هیچ نتیجه ای و روبرو شدن با شکست کامل، منجر به اخراج او از کاخ سفید شد. او دشمن دیپلماسی و طرفدار جنگ و یکجانبه گرایی بود، حال آنکه جامعه جهانی دست کم در همین دوره به واشنگتن نشان داد که از جنگ بیزار و با دیپلماسی همراه است.حالا مردی که تهدید به جنگ می‌کرد و وعده می‌داد که ایران تا چند ماه دیگر فرو خواهد ریخت، در گوشه انزوا ناظر سیاست‌های ورشکسته خویش است. »محمد جواد آذری جهرمی‌وزیر ارتباطات کشور نیز درواکنش به رفتن ترامپ توئیت زده است که : « آیا به طراح مد سبیل نیاز دارید؟ جان‌بولتون اکنون بی‌کار است.»
اظهاراتی که بیانگر شادمانی بسیاری از مقامات کشورمان است.
البته در این میان هستند کسانی که نسبت به این تغییر، موضع محتاطانه تری گرفته اند و گفته اند اگر چه این تغییر، تغییر رضایت بخشی است اما دلیلی بر تغییر موضع کلی آمریکا نیست ، حسین امیرعبداللهیان دستیار ویژه رییس مجلس در امور بین‌الملل در صفحه شخصی خود در توییتر می‌نویسد: «بی تردید برکناری بولتون تندرو در آمریکا، نتیجه اختلافات درونی کاخ سفید و ترامپ است. آنچه مهم است مشاهده "تغییر رفتار" آمریکاست و نه تغییر افراد و احزاب در آمریکا.»
علی شمخانی نیز در یادداشتی در واکنش به برکناری جان بولتون تاکید کرد، عزل و نصب‌های درون هیئت حاکمه آمریکا، تاثیری بر تغییر نگاه ایران نسبت به اغراض سوء این کشور نداشته و ملاک ارزیابی جمهوری اسلامی، سیاست واقعی و عملکرد آنها است.
اما شاید توئیت ظریف درباره اخراج بولتون توئیتی معنادار درباره تغییر مشاور امنیت ملی آمریکا باشد و البته متفاوت با باقی اظهارنظرها: «در حالی که جهان داشت از کنار رفتن مرید «گروه ب» در کاخ سفید (بولتون) نفسی به راحتی می‌کشید (البته به استثنای دو سه نفر از همفکران وحشت‌زده او)، پمپئو و منوشین تشدید تروریسم اقتصادی علیه ایران را اعلام کردند. این عطش برای جنگ و فشار حداکثری باید به همراه با سردسته جنگ‌طلبان کنار برود.»
اشاره وزیر خارجه ایران به تحریم‌های جدیدی است که تنها ساعتی بعد از خبر اخراج بولتون در نشستی میان استیو منوچین و مایک پمپئو اعلام شد.
وزیر خزانه‌داری آمریکا ساعتی بعد از خروج ترامپ مدعی شد که برکنار شدن مشاور امنیت ملی آمریکا تاثیری بر روی کمپین فشار حداکثری این کشور علیه جمهوری اسلامی‌ایران نخواهد‌گذاشت. آن طور که ایسنا می‌نویسد، استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا روز سه‌شنبه در کنفرانس خبری مشترکی با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در پاسخ به خبرنگاری که درباره تاثیر برکناری جان بولتون از مقام مشاور امنیت ملی آمریکا بر روی سیاست‌های ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی‌سوال کرد، گفت: من، وزیر امور خارجه و رئیس‌جمهور به اعمال کمپین فشار حداکثری علیه ایران پایبندیم.
از سویی دیگر اما پمپئو وزیر خارجه آمریکا نیز ضمن تایید فشار حداکثری علیه ایران که از سوی وزیر خزانه داری آمریکا مطرح شده است، به این نکته نیز تاکید می‌ورزد که ترامپ بدون هیچ پیش‌شرطی می‌تواند با روحانی در سازمان‌ملل دیدار کند.
موضوعی که اساسا ایران را دراین دوراهی قرارداده است که آیا آنگونه که وزیرخزانه داری آمریکا می‌گوید رفتن بولتون از کاخ سفید قرارنیست تغییری در میزان خصومت آمریکا با ایران ایجادکند ؟ یا آنکه بر عکس پیامی‌است برای نشست چندروز آتی سازمان ملل در نیویورک . اساسا رفتن بولتون از کاخ سفید چه تفاوتی برای ایران خواهد داشت و چه تاثیری در سیاست خارجه آمریکا می‌گذارد؟
> تغییرات در گروه بی
مرتضی مکی کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه اگر این تحلیل آقای ظریف را که چند باری درارتباط با تیم ب عنوان کرد، بپذیریم و سیاستگذاران اصلی در اعمال تحریم‌ها و فشارهای حداکثری نسبت به ایران را افراد این تیم بدانیم، به آفتاب یزد می‌گوید: اکنون اعضای این تیم دچار دگرگونی‌هایی شده اند. شاهد تغییر رویکردهایی از سوی بن زاید به عنوان ولیعهد امارات نسبت به جمهوری اسلامی‌هستیم، تغییراتی در ریاض نیز روی داده است و نشانه‌هایی از تعدیلاتی در عربستان سعودی هستیم،گویی که بن سلمان هم به حاشیه رفته است. از سویی اما بنیامین نتانیاهو اکنون به تکاپو افتاده تا با طرح اتهامات جدید علیه جمهوری اسلامی‌ایران ، اجماعی سیاسی علیه کشورمان به راه اندازد ولی عملا این تلاش از سوی دولت‌های دیگر هیچ بازتابی نداشته است و امروز کناررفتن جان بولتون به عنوان عضو چهارم و کلیدی گروه ب می‌تواند این فرضیه را تقویت کند که ما شاهد تغییراتی در رویکردهای آمریکا از سوی دولت ترامپ نسبت به جمهوری اسلامی‌ایران باشیم. البته ترامپ شخصیتی غیر قابل پیش بینی است و بارها نشان داده رویکردهایش بعضا صدو هشتاددرجه تغییر می‌کند و نمی‌توان روی اقدامات او حسابی باز کرد، اما امروز با کنار رفتن بولتون عملا گروه ب متلاشی شده است و از همین روست که ممکن است در آینده نشانه‌های تغییر و تحولات را ببینیم.
این کارشناس درباره اینکه آیا خروج بولتون از تیم ترامپ تاثیری در سیاست خارجه آمریکا دارد، اظهار می‌کند: قطعا مشاور امنیت ملی نقش تاثیرگذاری در تبیین سیاست خارجی ومسائل امنیتی آمریکا دارد، اما باید بپذیریم که همواره مشاورین امنیت ملی آمریکا مورد غضب ترامپ بوده اند و این بیانگر آن است که سیاست ثابت و پایداری دراین حوزه در عصر ترامپ وجود ندارد که اکنون بتوانیم براساس تغییر بولتون، آینده را پیش بینی کنیم.
وی ادامه می‌دهد: تنها می‌توان با نشانه‌ها و تغییراتی که در رفتار ترامپ ایجاد می‌شود تحلیلی از آینده ارائه داد، اما در مجموع، شاید بتوان گفت با رفتن بولتون لا اقل اگر تغییر مثبتی هم به سود ایران روی ندهد دیگر شاهد رفتارهای تندتر و خشن تری نسبت به کشورمان از سوی آمریکا نخواهیم بود. البته صحت این موضوع نیز بستگی به گذشت زمان دارد ، چرا که ترامپ یک شخصیت غیر قابل پیش بینی است . این کارشناس مسائل بین‌الملل می‌گوید: مجموعه تغییرات در رفتار تیم ب، ناکامی‌هایی که آمریکا در ونزوئلا داشته است، مخالفت‌هایی که بولتون با سیاست ترامپ در قبال کره شمالی و گفتگوهای کشورش با طالبان داشت -که هم اکنون این گفتگوها به حالت تعلیق درآمده است -وناکامی‌آمریکا در رسیدن به اهدافش در قبال جمهوری اسلامی‌ایران، تنش‌های ترامپ با بولتون را به اوج رساند و تغییر او می‌تواند نتیجه ناکامی‌ها در این مسائل باشد.
> خوشحالی خوش بینانه
مکی با اشاره به این نکته که با کناررفتن بولتون، اجلاس مجمع سازمان ملل می‌تواند یک اجلاس خاص و مهم شود، می‌گوید: با رایزنی‌هایی که مکرون صورت داده است و اکنون کناررفتن بولتون ، گمانه زنی‌هایی که درباره یک اتفاق ناگهانی میان روسای جمهوری ایران و آمریکا دراین اجلاس مطرح می‌شد پررنگتر شده است ، هرچند اساسا صحت وسقم این تحلیل‌ها به گذشت زمان بستگی دارد .
از وی درباره اینکه از میان همه اختلافات بولتون و ترامپ کدامیک را می‌توان دلیل بیشتری برای کنار رفتن مشاور امنیت ملی آمریکا از کاخ سفید دانست، می‌پرسیم. می‌گوید: مذاکرات با طالبان و جمهوری اسلامی‌ایران از موضوعات کلیدی در روابط ترامپ با بولتون بوده است که در نهایت به این کناره‌گیری انجامیده است. مذاکرات ترامپ با طالبان مذاکرات بسیار مهمی‌است و می‌تواند آینده افغانستان را تحت تاثیر قراردهد. بحث ایران نیز یک نقطه کلیدی در سیاست خارجی امنیتی آمریکاست و ترامپ در حالیکه می‌خواهد پیروزی خود در انتخابات 2020 را تضمین کند به دنبال حل موضوع ایران است. او باید جایگاه خودش را در جامعه بازستاند و نیازمند دستاوردی در قبال کشورمان بودکه دست آخر ، تغییر بولتون را موجب شده است.
مکی درباره اینکه باید مقامات ایران تا چه میزان از تغییر بولتون خوشحال باشند، اظهار می‌کند: به هر حال چون شخصیت ترامپ شخصیت غیر قابل پیش بینی است نباید مقامات ایران به فکر شادی زودرس باشند. اما جان بولتون یکی از تندروترین تندروهای کاخ سفید بود و کنار رفتن او به بیان این است که حداقل منتظر رفتارهای خشن تری در قبال ایران نباید باشیم.
او اما در ادامه با اشاره به تحریم‌های جدیدی که آمریکا بعد از کناره گیری بولتون داشته است، اظهار می‌کند: هرچنددیگر چیزی برای تحریم کردن ایران نمانده و ازاین پس این تحریم‌ها بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد، اما همین تحریم‌های جدید بعد از بولتون نشان می‌دهد که نباید خوشحالی خوش بینانه‌ای نسبت به تغییر جان بولتون داشته باشیم ولی مجموعه تحولات به طور کلی نشان می‌دهد که آمریکا به دنبال تشدید تنش‌ها نیست اما نباید هم تصور کنیم تغییر بولتون اتفاق بسیار بزرگی را رقم می‌زند ، فعلا باید منتظر زمان بود .
> تحریم‌های جدید علیه سپاه
داوودهرمیداس باوند استاد حقوق بین الملل نیز با بیان این که برکناری بولتون می‌تواند این احتمال را مطرح کند که نگاه به سوی ایران دچار تعدیلاتی می‌شود اما به اعمال تحریم‌های جدید آمریکا علیه کشورمان نیز اشاره کرده و می‌گوید: ترامپ، تحریم‌های اخیر علیه سپاه را به آن دلیل انجام داده که پیشتر در اقدامی‌خصمانه و ظالمانه این شاخه نظامی‌را گروه تروریستی نامیده است از همین رو اکنون همراه با سایر گروه‌هایی مثل حزب الله لبنان ، تحریم جدیدی را علیه سپاه انجام داده است. نفس تداوم این تحریم‌ها بیانگر آن است که نباید انتظار تغییرات صدو هشتاد درجه ای نسبت به ایران را داشت.
وی در عین حال اضافه می‌کند: اما نگاه ظاهری ترامپ نسبت به بولتون نگاه متعادل‌تری است. به هر حال یکی از افرادی که علیه ایران موضع جدی داشت جان بولتون بوده است. بولتون همکاری‌های کاملا نزدیکی با گروه‌های ایرانی مخالف حکومت داشته است. بنابراین نمی‌توان احتمال تعدیل موضع آمریکا در قبال ایران لا اقل در کوتاه مدت را بعد از خروج بولتون از کاخ سفید ، منتفی دانست یا نادیده انگاشت.البته این‌ها تنها احتمالات است و نمی‌توان خیلی هم از آن مطمئن بود. آینده بیانگر حقیقت خواهد بود .
هرمیداس باوند اضافه می‌کند: حقیقت این است که ترامپ در عرصه سیاست خارجه، به دنبال اهدافی بوده که بدان دست نیافته است ، او حتی با گرفتن یک عکس در کنار رهبر کره شمالی ، به دنبال اتخاذ موضعی انتخاباتی به سود خود می‌گشته است، امامشاهده می‌کنیم امروز هم کره شمالی همان خط مشی آزمایش‌های موشکی اش را ادامه می‌دهد، هم آمریکایی‌ها هیچ یک از تحریم‌های کره شمالی را برنداشته اند، در مورد طالبان نیز اهداف آمریکا محقق نشده است. در مورد ایران نیز توفیقی حاصل نشد. به هر حال رئیس جمهور آمریکا به دنبال اتفاقات خوب در عرصه سیاست خارجه است اما به موفقیتی دست نیافته است و بخشی از این موارد را از چشم بولتون می‌بیند.
از سویی فراموش نکنیم که بولتون با پمپئو نیز اختلاف نظرات زیادی داشت، این بدان معناست که بخشی از این تغییر می‌تواند به این اختلاف نظر نیز مربوط باشد و همه ما می‌دانیم که مواضع پمپئو نیز ضد ایرانی است. از سویی حتی جانشین بولتون هم فعلا موضع چندان بهتری برای ایران ندارد اما به هر روی موضع‌گیری سابق علیه ایران می‌تواند تعدیل شود.
> سیاست ورز اصلی آمریکا کیست؟
در کنار همه این موارد این واقعیت را از یاد نبریم که ترامپ در ماه‌های گذشته نیز چندان به مشاوره‌های بولتون توجهی نداشت که حالا نبود او تغییری در سیاست‌های دولت امریکا ایجاد کند. او بارها بولتون را به سخره گرفته بود مثلا اینکه «اگر مملکت دست بولتون بود اکنون با نیمی‌از دنیا درحال جنگ بودیم .»
ظریف اگرچه با کلید واژه تیم "ب" تلاش کرده دیپلماسی خود را به پیش ببرد اما آنچه دراین ماه‌ها گذشت نشان می‌دهد فعلا سیاست ورز اصلی دولت ترامپ، کسی دیگر است که نفوذش به مراتب بیش از بولتون بوده است . از سوی دیگر گمانه زنی‌ها از احتمال جانشینی برایان هوک که اکنون مسئول گروه ایران در وزارت خارجه امریکا است به جای بولتون حکایت دارد. هرچند فعلا چارلی کوپرمن معاون بولتون جانشین موقت وی اعلام شده است که در هر صورت هردوی این‌ها یعنی هم هوک و هم کوپرمن مواضع ضد ایرانی دارند .
درباره تاثیر رفتن بولتون از کاخ سفید و احتمال تقویت دیدار ترامپ و روحانی هم باید گفت رئیس جمهور آمریکا و رهبر کره شمالی نیز بدون هیچ پیش شرطی دوبار با یکدیگر دیدار کردند اما هیچ تحریمی‌علیه کره شمالی برداشته نشده است.∎
نظر شما