به گزارش روز چهارشنبه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، آبراهه‌های میانی، فصلی، رودخانه‌های غیر دائمی و خشکه‌رودها همچون رودخانه‌های دائمی همواره دارای آب نیستند. بلکه در زمان بارش‌های سنگین طغیان می‌کنند و آبدار می‌شوند.

اما این آبراه‌ها نیز دارای مزیت‌هایی هستند و سود بسیاری را به مردمی که در حاشیه و اطراف آن‌ها زندگی می‌کنند، می‌رسانند.

ساکنین نزدیک آن‌ها با ایجاد نهرهایی از آن‌ها برای اهداف گوناگون همچون آبیاری مزارع استفاده می‌کنند. از سویی برخی سازمان‌های مسئول نیز با ایجاد سازه‌هایی از آن‌ها برای اهداف مختلف همچون سیل گیر یا رسوب گیر بهره می‌برند.

البته مدیریت این آبراهه‌ها موضوع مهمی است، زیرا طغیان آن‌ها آسیب و خساراتی را برای مردم محلی به دنبال دارد.

جلوگیری از هدررفت خاک

در کشورمان با توجه به سطح قابل توجه اقلیم خشک و نیمه خشک از یک سو و از سوی دیگر مناطق کوهستانی، ضرورت توجه به خشکه‌رودها را دوچندان کرده است.

 وقوع سیلاب‌ها و حتی کاهش جریان‌های آبی در رودخانه‌های فصلی تاثیرات منفی متعددی در جوامع روستایی و محلی ایجاد می‌کند.

با این اقدام از یک سو تبعات زیست‌محیطی ناشی از بروز سیل و تخریب و هدررفت خاک و کاهش تولیدات گیاهی کمتر می‌شود و از سوی دیگر با افزایش بهره‌وری اقتصادی از مسیل‌ها، تبعات اجتماعی و بعضاً مهاجرت در جوامع روستایی متاثر را کاهش می‌دهد.

با توجه به اهمیت این موضوع ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌ زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از انجام طرح «الگوی ساماندهی خشکه رودها برای استحصال آب و ایجاد عرصه‌های تولید گیاهی در بازه‌های ۱۰۰۰ متری» حمایت کرده تا ساماندهی این آبراه‌ها در کشور با سرعت بیشتری انجام شود.

رونق فعالیت در جوامع محلی

علی اکبر داوودی راد مجری طرح پژوهشی «الگوی ساماندهی خشکه رودها برای استحصال آب و ایجاد عرصه‌های تولید گیاهی در بازه‌های ۱۰۰۰ متری»با بیان اینکه این طرح با ایجاد پایلوت‌هایی در ۸ شهر کشور از جمله ایلام، کرمان، مشهد و کرمانشاه در حال پیگیری است، گفت: در حال حاضر فعالیت‌های دو پایلوت در استان مرکزی در حال انجام است.

وی افزود: در این طرح با ایجاد سازه‌هایی روی آبراهه‌ها یا به صورت پرده بند امکان ذخیره آب فراهم می‌شود. البته نصب سازه و نوع انتخاب آن بر حسب شرایط منطقه متفاوت است.

به گفته وی، با ذخیره سازی آب مردم می‌توانند برای استفاده‌های مختلف همچون آبیاری باغ یا پرورش ماهی از آن استفاده کنند. در منطقه استان مرکزی که طرح در حال اجرا است به دلیل خشکسالی در چند سال شاهد افت فعالیت‌های کشاورزی بودیم، در برنامه با ایجاد سازه‌های مختلف در نظر داریم امکان برداشت آب را برای مردم منطقه فراهم کنیم.

داوودی ادامه داد: در این مناطق مردم با مشکلاتی همچون کم‌آبی، شرایط نامساعد کشاورزی، اشتغال و مهاجرت دست و پنجه نرم کردند، و از سویی سیل، فرسایش و رسوب نیز مشکلاتی را ایجاد کرده است و در اولویت برنامه‌های کاری واحد اجرایی استان «اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی» قرار داشتند.

وی افزود: یکی از مناطق منتخب در منتهی‌الیه جنوب غربی استان مرکزی، در شهرستان شازند و بخش زالیان و به‌نام آبخیز زالیان است.

این محقق خاطرنشان کرد: از مهم‌ترین فناوری مورد نظر در این طرح کلان، ایجاد ذخایر آب درون آبرفت و کرانه‌ها از طریق پرده آب بند «یا سد زیرزمینی» در بستر خشکه رود و استفاده از سامانه‌های سطوح آبگیر باران، در کنار سازه‌ها و طرح‌های اجرایی متنوع آبخیزداری است.

وی با تاکید براینکه، مشارکت و همراهی مردم مناطق از موضوعات مهم طرح «الگوی ساماندهی خشکه رودها برای استحصال آب و ایجاد عرصه‌های تولید گیاهی در بازه‌های ۱۰۰۰ متری» است، افزود: چراکه از طریق برنامه‌های ترویجی همگام آن‌ها از نتایج و عواید انجام این فعالیت آگاه می‌شوند که این خود باعث جلب نظرات و مشارکت جوامع محلی می‌شود.