به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، طی هفته‌های اخیر و در پی وقوع مجموعه‌ای از تحولات در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، نشانه‌هایی از حرکت احتمالی ایران و کشورهای عرب منطقه به سوی تنش‌زدایی به چشم می آید. در این راستا امارات به تازگی تلاش هایی برای حل و فصل اختلافات و تعامل با تهران صورت داده است. عربستان هم در این زمینه سیگنال های مثبتی را برای گفت و گو با ایران ارسال کرده است.

چرایی تمایل به تعامل با ایران

به نوشته تارنمای شبکه «الحره» آمریکا، بادهای تندی که طی هفته های گذشته بر فراز آب های خلیج فارس و تنگه هرمز شروع به وزیدن کرد، مانع از رد و بدل شدن پیام های دوستانه میان کشورهای ساحل خلیج فارس نشد. امارات در این زمینه پیشتاز بود و در برابر حمله به نفتکش ها در بندر الفجیره سکوت اختیار کرد و ایران را در این زمینه متهم نکرد. تهران این اقدام را نشان دهنده حسن نیت امارات و تمایل این کشور برای دور شدن از تنش ها به شمار آورد. همچنین امارات با اعزام وزیر امور خارجه خود به روسیه، از مسکو خواست برای کنترل تنش ها در خلیج فارس تلاش کند.

افزون بر این، ابوظبی اعلام کرد که نیروهای خود را از یمن خارج خواهد کرد. این نشان دهنده در پیش گرفتن راهبرد صلح به جای اصرار بر گزینه نظامی در یمن است. در عرصه اقتصادی نیز گزارش ها نشان از این دارد که ایران و امارات برای تسهیل انتقال اموال از طریق بانک ها و شرکت های صرافی دو کشور تمایل مشترکی دارند. در این شرایط تردیدی نیست که عربستان سعودی با نگرانی هایی روبرو است. در نتیجه عقب نشینی امارات از یمن و تنها ماندن عربستان در یمن، ریاض با آزاد سازی بدون شرط کشتی ایرانی و استقبال از حاجیان ایرانی با دسته گل حسن نیت خود را درباره روابط با ایران نشان داده است.

اگرچه هنوز محتوای پیام های عربستان کاملا مشخص نیست اما اظهارات مقام های ایران مبنی بر تمایل عربستان برای تعامل با ایران و تاکید مقام های ایران مبنی بر آمادگی برای تعامل با سعودی ها و همچنین اظهارات «عبدالله المعلمی» نماینده عربستان در سازمان ملل درباره تمایل عربستان درباره تنش زدایی با ایران بیانگر این است که بادهای تازه ای در منطقه خلیج فارس به سود روابط ایران با کشورهای عربی در حال وزیدن است. مسائلی مانند شکست ائتلاف کشورهای حمله به یمن، تبدیل گروه انصارالله یمن به تهدیدی برای عربستان و امارات، نگرانی کشورهای عربی از تبدیل شهرها و تاسیسات آنها به عنوان میدان های نبرد در هرگونه جنگی، نگرانی همپیمانان آمریکا از چشم پوشی آمریکا از این کشورها در هرگونه تنش و پافشاری ترامپ برای مذاکره با ایران، شکست آمریکا در ائتلاف سازی علیه ایران سبب شده است که کشورهای منطقه ای برای کاهش تنش ها تلاش کنند.

«عبیر الکاید» استاد علوم سیاسی دانشگاه واشنگتن به روزنامه «العربی ۲۱» مصر گفت ایران تلاش می کند به دلیل ارتباط جغرافیایی و تاریخی روابط خود با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را ترمیم کند. سفر اخیر ظریف به کویت با هدف تقویت همکاری نظامی، امنیتی، تجاری و کنترل تنش ها در منطقه صورت گرفت. سیاست ایران روی برقراری صلح با کشورهای عربی متکی است. ایران موفق شده است با برقراری کانال های گفت و گو با اروپا و کاهش تنش ها با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس جنجال آفرینی های آمریکا را خنثی سازد. این موضوع در انعقاد توافق با امارات با هدف همکاری درباره امنیت دریایی در تنگه هرمز خود را نشان داده است. شرط بندی سعودی ها و اماراتی ها روی تحریم های آمریکا علیه ایران با شکست روبرو شده است. هرگونه نزدیکی ایران با کشورهای عربی به تنش ها پایان خواهد داد. هرگونه توافق و آشتی میان ایران و کشورهای عربی مصیبت راهبردی برای آمریکا به شمار می رود که به بهانه تهدیدهای ایران به دنبال باج خواهی از کشورهای عربی است. با وجود افزایش نفوذ ایران در عراق، سوریه و یمن کشورهای عربی تمایلی برای تنش با ایران ندارند و امضای توافق عدم تعرض به سود کشورهای عربی است.

به نوشته شبکه خبری «الجزیره» قطر، به نظر می رسد کشورهای قطر، کویت و عمان مدت های طولانی است که نقش ایران به عنوان یک بازیگر محوری در منطقه را پذیرفته اند. قطر در هنگام محاصره توسط کشورهای عربی از روابط خود با ایران استفاده و کالای اساسی مورد نیاز خود را از ایران وارد کرد. همچنین ایران و قطر در پارس جنوبی دارای منابع گازی هستند. در نتیجه چنین موضوعی، دوحه منافع خود را در تنش میان آمریکا و ایران نمی بیند. زیرا این موضوع در تولید گاز قطر و بسته شدن تنگه هرمز و صادرات گاز قطر تاثیر گذار است. عمان هم از قدرت یابی عربستان در منطقه نگران است. پیش از این هم این کشور عربستان را به عقب نشینی از شورای همکاری خلیج فارس تهدید کرده است. همچنین این کشور از جنگ افروزی عربستان و امارات در یمن هم ناخرسند است و آینده این جنگ را برای خود خطرناک می داند. با وجود این نگرانی ها و با در نظر گرفتن مسائل جغرافیایی و حضور ایران و عمان در دو طرف تنگه راهبردی هرمز مسقط همواره تلاش کرده است با ایران روابط گرمی داشته باشد. کویت هم اعتماد چندانی به رهبری شورای همکاری خلیج فارس توسط عربستان ندارد.

حمله عراق به کویت و ساختار جمعیتی کویت و به ویژه حضور شیعیان در این کشور سبب شده است کویت گفت و گو و دیپلماسی را تنها راه برای حل تنش ها با ایران به شمار آورد. همچنین کویت برای صادرات نفت خود نیاز به تنگه هرمز دارد.

 گفت و گوی کشورهای عربی با ایران یک ضرورت و اولویت

به نوشته روزنامه «الاخبار» لبنان، ماجراجویی علیه ایران اصلی ترین موضوع در دوران «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان برای توجیه افکار عمومی بود. اقدامات رسانه های داخلی و خارجی عربستان، اقدامات کادر وزارت امور خارجه این کشور و پادشاه و ولیعهد عربستان علیه ایران سبب شده است آغاز گفت و گوی آشکار میان عربستان و ایران برای ریاض سخت باشد. کینه توزی مداوم نظام سعودی علیه ایران و دشمن تاریخی معرفی کردن ایران و تهدید به انتقال دامنه نبرد به داخل ایران به طور هدفمند فرصت دیدار و گفت و گو میان دو کشور را از بین برده است. با در نظر گرفتن همه مسائل ژئو استراتژیک، امنیتی و اقتصادی گفت و گوی ریاض و تهران یک ضرورت مشترک است و بازی عربستان در سال های گذشته برای به تعویق انداختن گفت و گو غیر منطقی بود که به خاطر مسائل داخلی و خارجی صورت می گرفت.

روزنامه الکترونیکی «رای الیوم» در گزارشی به قلم «عبد الفتاح علی البنوس» نوشت: رژیم اسرائیل و آمریکا با استفاده از موضوع ایران هراسی نزد کشورهای عربی به ویژه امارات و عربستان تلاش می کنند از این کشورها باج خواهی کنند. آمریکا و اسرائیل برای پیش بردن این طرح خود از برگ های بسیاری از جمله اختلافات مذهبی استفاده می کنند. آنها با سوء استفاده از تحولات سیاسی عراق، لبنان، سوریه، یمن و فلسطین و پایداری جریان های شیعی در این کشورها تلاش می کنند این تحولات را برای وهابیت  به عنوان تهدیدی تلقی کنند. اما نزدیک شدن کشورهای عربی به ایران می تواند همه توهم ها آمریکا و اسرائیل را از بین ببرد. دشمنی با ایران برای خرسندسازی آمریکا حماقتی بیش نیست. عقل و منطق اقتضاء می کند که نزدیکی کشورهای عربی با ایران به ویژه در شرایطی که آمریکا به دنبال اجرایی سازی طرح «معامله قرن» است، در اولویت قرار گیرد.