صاحب‌خبر - نظام‌های ارزیابی متعددی در جهان وجود دارند که دانشگاه‌ها و موسسات علمی جهان را رتبه‌بندی می‌کنند. هر یک از این موسسه‌ها شاخص‌های مختلفی را در نظر می‌گیرند که نظام‌ رتبه‌بندی شانگهای ازجمله این موسسات است که از سال 2003 دانشگاه‌ها را براساس شاخص‌های کمی در سطح جهان رتبه‌بندی می‌کند. سالانه حدود هزار و 200 دانشگاه توسط این موسسه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و درنهایت 500 دانشگاه برتر در سایت این نظام رتبه‌بندی معرفی می‌شود. کیفیت آموزش در این نظام ارزیابی براساس تعداد فارغ‌التحصیلان برنده جایزه نوبل یا مدال فیلدز (با سهم 10 درصدی) و کیفیت اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها براساس تعداد اعضای هیات‌علمی برنده جایزه نوبل یا مدال فیلدز (با سهم 20 درصدی) و پژوهشگران پراستناد (با سهم 20 درصدی) سنجیده می‌شود. در تولیدات علمی دانشگاه‌ها تعداد مقالات منتشرشده در مجلات Nature و Science (با سهم 20 درصدی) و تعداد مقالات نمایه‌شده درSocial Sciences Citation Index (با سهم 20 درصدی) مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. سرانه عملکرد علمی هر دانشگاه براساس تعداد دانشجو و اعضای هیات‌علمی ازجمله شاخص‌های نظام ارزیابی شانگهای است که سهم 10 درصدی دارد. چند روز گذشته محمدجواد دهقانی، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اعلام آخرین وضعیت دانشگاه‌ها در این رتبه‌بندی می‌گوید: «رتبه‌بندی شانگهای یکی از معتبرترین رتبه‌بندی‌های جهانی است که نتایج آن توسط دانشگاه شانگهای ژیائوتنگ منتشر می‌شود. رتبه‌بندی منتشرشده در سال ۲۰۱۹ شانگهای ۱۰۰۰ دانشگاه برتر جهان را پوشش می‌دهد که در این رتبه‌بندی دانشگاه‌های هاروارد، استنفورد و کمبریج به ترتیب رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند. شانگهای یکی از سه نظام معتبر رتبه‌بندی در سطح بین‌المللی است. کیفیت آموزش، کیفیت اعضای هیات‌علمی، برونداد پژوهشی و عملکرد سرانه، ۴ معیار به کار برده شده در نظام رتبه بندی شانگهای است که توسط ۶ شاخص ارزیابی می‌شوند.» در رتبه‌بندی جهانی شانگهای سال ۲۰۱۹، ایران با ۱۳ دانشگاه، ترکیه با ۱۲ دانشگاه، مالزی و مصر با پنج دانشگاه، عربستان و پاکستان با چهار دانشگاه، تونس، لبنان، امارات متحده عربی، عمان و نیجریه با یک دانشگاه در جمع هزار دانشگاه برتر دنیا حضور دارند. سرپرست ISC در این‌باره می‌گوید: «در رتبه‌بندی سال ۲۰۱۹ دانشگاه تهران مشابه رتبه‌بندی سال ۲۰۱۸ توانست با کسب رتبه در بازه 400-301 در جمع ۴۰۰ دانشگاه برتر دنیا قرار گیرد و رتبه اول دانشگاه‌های ایران را از آن خود کند. دانشگاه‌های صنعتی‌شریف و علوم پزشکی تهران با ارتقای رتبه نسبت به سال قبل، توانستند جایگاهی در بازه ۵۰۰- 401 در سال ۲۰۱۹ را کسب کنند و به صورت مشترک رتبه‌های دوم و سوم ایران را از آن خود کنند. دانشگاه‌های امیرکبیر و تربیت‌مدرس نیز در بازه ۶۰۰- ۵۰۱ قرار گرفته و رتبه‌های چهارم و پنجم ایران را از آن خود کرده‌اند. دانشگاه فردوسی مشهد با بازه رتبه‌ای ۶۰۱-۷۰۰، رتبه ۶ و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بازه رتبه‌ای ۸۰۰-701 رتبه هفتم ایران را دارد. دانشگاه‌های صنعتی نوشیروانی بابل، علم و صنعت ایران و صنعتی اصفهان در بازه ۹۰۰-801 قرار دارند و رتبه ۸ تا۱۰ ایران را از آن خود کرده‌اند.» دانشگاه شهید بهشتی که برای اولین‌بار در این رتبه‌بندی حضور دارد، به همراه دانشگاه شیراز و دانشگاه تبریز در بازه ۱۰۰۰-901 و رتبه ۱۱ تا ۱۳ کشور قرار دارند. دانشگاه تهران در 3 سال گذشته در جا زد براساس این رتبه‌بندی برخی دانشگاه‌ها در چند سال اخیر متاسفانه نه‌تنها رشدی نداشته‌اند بلکه در همان مقطع سال‌های گذشته متوقف شده یا حتی عقبگرد نیز کرده‌اند، این درحالی است که دانشگاه‌های علوم پزشکی در همین بازه زمانی در این رتبه‌بندی موفقیت خوبی داشته‌اند. به‌عنوان نمونه دانشگاه تهران در نظام ارزیابی شانگهای، از سال 2009 تا 2019 موفق به کسب رتبه اول میان دانشگاه‌های کشور شده است، اما در رتبه‌بندی جهانی هیچ‌گونه تغییری نداشته است. نمودار شماره یک، رتبه دانشگاه تهران در نظام ارزیابی شانگهای طی 10 سال گذشته را نشان می‌دهد. رتبه این دانشگاه در سال 2009 برابر با 501-402 بوده است، این رتبه در سال 2011 کاهش یافته و به 400-301 رسیده که رتبه آن در سال 2012 تغییر نکرده است. این رتبه در سال 2013 افزایش یافته و بار دیگر به 500-401 رسیده است. بهترین رتبه دانشگاه تهران مربوط به سال 2015 بود که این دانشگاه رتبه 300-201 را کسب کرد، رتبه این دانشگاه در سال 2016 ‌یک‌بار دیگر افزایش یافت و به 400-301 رسید که این رتبه تا پایان سال 2019 ثابت مانده است. اگر رتبه دانشگاه تهران در نظام ارزیابی شانگهای را طی بازه زمانی 2019-2009 در نظر بگیریم، این دانشگاه دچار نوسان بسیاری شده، به‌طوری که رتبه دانشگاه تهران در سال 2019 نسبت به سال 2009 کاهش یافته؛ اما در طول 2016 تا 2019 رتبه یکسانی داشته است. کاهش کیفیت آموزش در بزرگ‌ترین مرکز آموزش عالی ایران نمودار شماره 2 بیانگر امتیاز دانشگاه تهران در شاخص‌های مختلف است. به دلیل آنکه برای دانشگاه تهران در شاخص سطح اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها و تعداد مقالات نمایه‌شده در Social Sciences Citation Index در نظام ارزیابی شانگهای امتیازی در نظر گرفته نشده؛ از آوردن این امتیاز جلوگیری شده است. با توجه به نمودار شماره 2 می‌توان دریافت، تعداد پژوهشگران پراستناد دانشگاه تهران در بازه زمانی 2009 تا 2019 افزایش یافته و از 33.7 به 45.5 رسیده است، همچنین تعداد مقالات منتشرشده در مجلات ساینس و نیچر افزایش یافته و در سال 2019 به بیشترین میزان خود یعنی 2.5 رسیده است. کیفیت آموزش این دانشگاه با شیب ملایمی کاهش یافته و از 14.5 به 12.5 رسیده است. همچنین سرانه عملکرد علمی دانشگاه تهران روند صعودی داشته و از 16.2 به 22.5 رسیده است. رتبه 2019 دانشگاه تهران در نظام ارزیابی شانگهای نسبت به سال 2009 کاهش یافته؛ اما رتبه این دانشگاه در طول 2016 تا 2019 بدون نوسان بوده، همچنین کیفیت آموزش در این دانشگاه نیز کاهش یافته است. با این حال، دانشگاه علوم پزشکی تهران تا سال 2016 در هیچ‌کدام از شاخص‌های رتبه‌بندی شانگهای امتیازی به دست نیاورده، اما با توجه به روند نزولی رتبه دانشگاه تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 2017 وارد رتبه‌بندی شده و با رتبه 600-501 در رتبه‌بندی سال 2018 نیز ثابت مانده است، البته این دانشگاه در آخرین رتبه‌بندی سال 2019 به رتبه 500-401 رسیده است. با این نتایجی که از آخرین رتبه‌بندی شانگهای به دست می‌آید، می‌توان دریافت، آن چیزی که در دانشگاه‌های علوم پزشکی درحال رخ دادن است، بی‌رغبتی داوطلبان برای حضور در دانشگاه‌های وزارت علوم است، حتی دانشگاه‌هایی مانند تهران که سطح یک دانشگاه‌های کشور را دارند نیز چندان مورد استقبال داوطلبان نیستند، از آن طرف اما دانشگاه‌های وزارت بهداشت خیل عظیم متقاضیان برای ورود به دانشگاه‌های علوم پزشکی را هر ساله در زمان کنکور سراسری به خود می‌بیند که نشان از قهر دانشجویان و دانش‌آموزان با وزارت علوم است، این تذکر را پیش از این دلسوزان آموزش عالی به مدیران وزارت علوم داده بودند.∎​