اردوهای جهادی از اوایل دهه هشتاد با نیت کمک به دستگاه‌های اجرایی برای رفع محرومیت از مناطق محروم کشور آغاز شد.  یکی دیگر از اهداف برگزاری این اردوها، آشنایی دانشجویان و جوانان آینده‌ساز کشور با مناطق محروم بود. برای تحقق این اهداف هر ساله گروه های مختلف دانشجویی در چند نوبت به مناطق مختلف کشور اعزام می‌شوند و با انجام اقدامات عام المنفعه درصدد کاهش محرومیت ها بر می‌آیند. این فعالیت‌ها اکنون به قدری گسترش یافته که اکنون تقریبا اکثر دانشگاه‌های کشور دارای گروه‌های جهادی دانشجویی هستند.

به گفته معاون جهاد سازندگی سازمان بسیج دانشجویی در همین تابستان امسال، ۲۷ هزار نفر از دانشجویان جهادگر در قالب ۹۰۰ گروه جهادی دانشجویی به مناطق محروم اعزام می‌شوند که تمرکز آنها بر استان‌ها و مناطق سیل‌زده کشور مانند لرستان، خوزستان، گلستان و مازندران است.   این گروه‌های جهادی در مناطق سیل‌زده ساخت‌وساز حدود ۸۰ منزل مسکونی را برعهده دارند.

صادق مفرد همچنین اعلام کرد که دانشجویان دختر ۳۵ درصد جمعیت اردوهای جهادی را تشکیل می‌دهند و بیشتر در حیطه‌های آموزشی و فرهنگی فعال هستند. این عرصه‌ها عمده فعالیت‌های گروه‌های جهادی در مناطق مختلف است.

وی تمرکز امسال گروه‌های جهادی دانشجویی را بر استان‌های سیل‌زده اعلام کرد. همچنین بزرگترین گروه جهادی متعلق به قرارگاه جهادی شهید کاظمی دانشگاه امام صادق(ع) است که در مناطق سیل‌زده استان لرستان و اصفهان حدود ۱۰۰ منزل مسکونی را در دست ساخت دارد. البته در این گروه دانشجویان دانشگاه‌های مختلف کشور مشغول فعالیت هستند.

با توجه به این حجم از اقدامات، با گذشت نزدیک به دو دهه از این اردوها آسیب شناسی و باز اندیشی در آن ها به صورت جدی صورت نگرفته است. امری که برای ارتقاء کیفیت و بهره وری این اردوها ضروری است. همین خلاء باعث شده بسیج دانشگاه امام صادق(ع) با رویکرد آسیب شناسی اردو های جهادی سلسله نشست هایی برگزار کند.

در مورد این جلسات با مسئول اردوهای جهادی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) گفت و گو کرده ایم.

  «امیر محسن تفویضی» با بیان اینکه آخرین دوره این جلسات با موضوع «بررسی و تبیین مسئله حاشیه نشینی» با حضور «رضا غلامزاده» دبیر جمعیت دانشجویی امام حسن مجتبی(ع)، «مهدی مهری» دکترای جامعه شناسی و عضو اندیشکده‌ پایا و «داوود صادقی» پژوهشگر حوزه مطالعات روستایی برگزار شد، گفت: در این جلسه پیرامون معرفی طرح و ضرورت نگاه عمیق‌تر به مسئله پیشرفت روستایی مباحثی مطرح شد. در این جلسه همچنین آمارهای مختلف از مسائل مرتبط با حاشیه نشینی و به تفکیک استان ها ارائه و به تبیین علل ایجاد پدیده حاشیه نشینی در کشور اشاره شد. دلیل پرداختن به این مسئله هم، اهمیت موضوع حاشیه نشینی در رفع محرومیت است.

وی ادامه داد: نگاه ما به حاشیه‌نشینی و محرومیت باید بجای آنکه تهدید محور باشد، فرصت محور باشد.  نحوه مواجهه با این پدیده را در سه لایه تعریف باید مدنظر قرار داد که دو لایه اول ماهیت پیشگیری از آسیب‌های حاشیه نشینی و لایه سوم نوعی علمکرد پسینی دارد. متاسفانه تاکنون عملکرد ما در حوزه حاشیه‌نشینی به جای آنکه پیشگیرانه باشد، تلاش برای درمان اجباری آن بوده است.

تفویضی با بیان اینکه گروه‌های جهادی مستقر در جلسه تجربیات خود را از مواجهه با حاشیه نشینی توضیح دادند، گفت: دلیل شکل گیری جلسات بازخورد از اقدامات گروه‌های جهادی دانشگاه امام صادق(ع) بود که نشان می داد رضایت کافی وجود ندارد و می توان وضعیت را ارتقاء داد.   بنابراین لازم دیدیم مطالعاتی در این زمینه انجام دهیم. این مطالعات از سال ۹۶ با عنوان طرح شهید حججی یک شروع شد. در این مطالعات به دنبال پاسخ دادن به این پرسش بودیم که چگونه می‌توان در رفع محرومیت بهتر عمل کرد.

وی با بیان اینکه برای ارتقاء اردوهای جهادی با سازمان بسیج دانشجویی هم در ارتباط هستیم، گفت: برای بهبود عملکرد، امسال تغییر رویکرد را در دستور کار خود قرار دادیم. در واقع اردوهای جهادی روال هر ساله ما است، اما رویکرد جدید را گروه‌های جهادی دانشجویی امسال برعهده گرفته‌اند که ان‌شاءالله میوه آن را امسال خواهیم دید.
 این فعال دانشجویی ادامه داد:‌ ورود گروه‌های جهادی در بحث‌های مختلف، از جنس رویکرد حل مساله‌ است، به این معنی که در کنار حضور در مناطق مختلف شهری با توجه به حضور ویژه گروه‌ها در حاشیه‌ شهرها که اخیرا افزایش یافته یا مناطق روستایی، در کنار فعالیت و خدماتی که انجام می‌دهند، یک یا دو مساله اصلی منطقه را برعهده می‌گیرند و برای حل و رفع مشکل هدف گذاری‌شده و تلاش می‌کنند.

تفویضی افزود: به‌عبارت دیگر یک گروه جهادی براساس رشته‌ها و تخصص‌هایی که دارد و با در نظر داشتن توانمندی‌های اعضای گروه جهادی، متولی حل مسائل یک منطقه می‌شود. مسائل یادشده لزوما هم‌جنس با خدماتی که گروه‌های جهادی تاکنون ارائه می‌دادند، یکسان نیست. مثلا فرض کنید ساخت مسجد و مدرسه که تاکنون به صورت معمول اتفاق می‌افتاده، مدنظر ما نیست. منظورمان از مسائل، معضلات ریشه‌ای‌تر است که رفع آنها بخشی از مشکلات منطقه موردنظر را حل می‌کند.
وی افزود:‌ گاها نیاز است درمورد یک مساله گفتمان‌سازی در منطقه صورت گیرد یا مطالبه‌گری کنند و بعد پیشنهادهایی ارائه کنند و قدری علمی‌تر، دقیق‌تر و ریشه‌ای‌تر با برخی از عواملی که منجر به محرومیت در این مناطق شده، مبارزه کنند و کمک‌حال مردم باشند. این رویکرد جدید گروه‌های دانشجویی است و در پایان سال اعلام می‌کنیم که گروه‌های جهادی روی کدام مسائل و مشکلات کار کرده‌اند.

د این فعال دانشجویی سپس به تشریح مثالی در زمینه رویکرد جدید گروه های جهادی دانشگاه امام صادق(ع) پرداخت و تصریح کرد: در سازمان بسیج دانشجویی شیوه‌های مطالعه دقیق مناطق و احصاء مسائل و مشکلات آموزش داده می شود. مشکلاتی که توسط مردم مناطق مطرح می‌شود، لزوما نیاز اساسی آن ها نیست، احتمالا نیازهای فوری و دم‌دستی آن‌ها است، اما باید توجه کرد که ریشه نیاز و مشکل مردم چیست. با نگاه دقیق‌تر متوجه می‌شویم که مساله‌ای منجر به بروز مشکل شده است. اگر بچه‌ها بخواهند با مشکلات جزئی مبارزه کنند، به نتایج مشخصی نخواهند رسید ولی حل شدن یک مساله، می‌تواند در جنبه‌های مختلف زندگی مانند سلامت، اشتغال و فرهنگ منطقه تاثیرگذار باشد. این مورد را به گروه‌ها آموزش داده‌ایم تا بتوانند در گام اول مسائل منطقه را احصاء کنند. این شناخت در دل اردوهای جهادی و زندگی در منطقه به دست می‌آید و با سفرهای پیش‌قراولی اتفاق نخواهد افتاد.

تفویضی ادامه داد: پس از شناخت، قدم بعدی این است که باید مسائل را به دانشگاه آورد تا با کمک اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی که کمتر در این فعالیت‌ها مشارکت می‌کنند، موارد را پیگیری و حل کنند. البته این فرآیند زمان‌بری است و امیدواریم امسال شروع خوبی برای ورود به این شکل از فعالیت‌های جهادی داشته باشیم. از سال گذشته این بحث را شروع کردیم و الان تقریبا بین ۷۰ تا ۸۰ درصد گروه‌ها به این نقطه رسیده‌اند و اعلام کرده‌اند که ورود خواهند کرد. در سال گذشته در طرحی بین گروه‌های جهادی مطرح کردیم که این رویکرد حل مساله گام دوم آن است.

وی در مورد هزینه های اردوهایی جهادی هم گفت: سازمان بسیج دانشجویی حدود یک‌سوم از منابع مورد نیاز گروه‌های جهادی را به‌عنوان کمک‌هزینه در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. تقریبا یک‌سوم مبلغ از خیرین، مردم محلی و دانشجویان و دانشگاه‌ها جمع‌آوری می‌شود و یک‌سوم هزینه‌ها نیز براساس پروژه از منابع دولتی دستگاه‌های مختلف تامین می‌شود.