به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، تنبیه بدنی نقصانی در نظام آموزشی است که اگرچه در سال های اخیر به موجب آموزش معلمان و تغییرات در عرف و قواعد مدارس کاهشی چشمگیر یافته، اما همچنان مصادیق آن به چشم می آید.

هنوز هم می شنویم دانش آموزان در مقاطع تحصیلی مختلف، با رفتار خشونت بار و کلام توهین آمیز مواجه می شوند. تنبیه فیزیکی یا اهانت کلامی، راهکاری دیرینه برای اصلاح رفتار نادرست و یا کنترل دانش آموزانی است که هنجار مدرسه و کلاس را رعایت نمی کنند.

هر چند ممکن است برخی تصور کنند با توجه به حساسیت جامعه نسبت به آزردن دانش آموزان در مدارس و قوانین به نسبت سختگیرانه آموزش و پرورش در برخورد با معلمان خاطی، ممکن است رسم کهنه تنبیه بدنی در مدارس از بین رفته باشد، اما واقعیت این است که هنوز هم برخی معلمان به دلایل مختلفی از جمله اصلاح، تربیت یا ترساندن و کنترل دانش آموزان، آنان را تنبیه می کنند.

اگر چه وظایف دانش آموزان در مدرسه و شکل های مجاز تنبیه آنان از سوی معلمان و مدیران، در صورت کوتاهی در انجام وظایف دانش آموزی، در آیین نامه اجرایی مدارس مصوب سال ۱۳۷۹ از سوی شورای عالی آموزش و پرورش صریحا تشریح شده است، اما انتشار اخبار و تصاویر مربوط به آسیب جسمی شدید تعدادی دانش آموز بر اثر تنبیه فیزیکی در مدارس، نشان می دهد برخی معلمان از موارد مجاز تنبیه فراتر می روند.

تنبیه فیزیکی؛ اصلاح یا آسیب؟

از آن جایی که آیین نامه اجرایی مدارس، تکلیف معلمان و مدیران را در برخورد با دانش آموزان خاطی، روشن کرده است، معلمانی که از اشکال غیر مجاز تنبیه برای اصلاح آنان استفاده می کنند، متخلف محسوب و مجازات می شوند.

ماده ۷۴  آیین نامه اجرایی مدارس بیان می دارد: «قصور و سهل انگاری دانش آموزان نسبت به انجام وظایف خود تخلف محسوب می شود. مدیر، شورای مدرسه، معاونان و مربیان موظفند قبل از اعمال هرگونه تنبیه از وضع و موقعیت محصل آگاهی یابند و در جستجوی انگیزه و علت تخلف برآیند و نسبت به رفع آن اقدام کنند.» همچنین روش های مجاز تنبیه دانش آموزان متخلف، در ماده ۷۶ همین آیین نامه تصریح شده است و شامل موارد زیر می باشد:

۱-تذکر و اخطار شفاهی به طور خصوصی

۲-تذکر و اخطار شفاهی در حضور دانش آموزان کلاس مربوط

۳-تغییر کلاس،‌ در صورت وجود کلاس های متعدد در یک پایه با اطلاع ولی دانش آموز

۴-اخطار کتبی و اطلاع به ولی دانش آموز 

۵-اخراج موقت از مدرسه با اطلاع قبلی ولی دانش آموز، حداکثر برای مدت سه روز

۶-انتقال به مدرسه دیگر

بنابراین تنبیه فیزیکی، تحقیر، تمسخر یا اهانت کلامی به دانش آموزان، تعیین تکالیف درسی سنگین و خارج از عرف و به طور کلی هرگونه تنبیه به غیر از موارد مجاز و مذکور در آیین نامه اجرایی مدارس ممنوع بوده و مجازات در پی دارد.

این قوانین نتوانسته به طور کامل از تنبیه غیرمجاز محصلان در مدارس، به نحو موثر پیشگیری کند چرا که کماکان، اخباری مبنی بر ایراد صدمات جدی بر دانش آموزان بر اثر تنبیه فیزیکی در مدارس، منتشر می شود.

اواخر اسفندماه سال گذشته خبر فلج شدن دانش آموزی در یکی از مدارس رستم آباد از توابع شهرستان رودبار، در پی تنبیه فیزیکی رسانه ای شد. اگر چه به تازگی آموزش و پرورش استان گیلان با تایید این خبر اعلام کرده است پرونده این معلم به هیات رسیدگی به تخلفات اداری استان ارجاع شده و رسیدگی در مرحله صدور حکم است، اما این کودک به دلیل صدمات وارده، همچنان از بازی با همسالان خود محروم بوده و تحت درمان قرار دارد.

انتشار چنین اخباری نه تنها سبب پریشانی افکار عمومی و نگرانی والدین می شود بلکه نشان می دهد بعضی مشکلات اجتماعی، مانند ترک تحصیل کودکان و نوجوانان، افزایش بزهکاری میان آنان، پایین آمدن سن استفاده از مواد مخدر و افزایش مشکلات روحی و روانی در میان جوانان، ممکن است ریشه در رفتار نادرست برخی معلمان و کارگزاران آموزش کشور، داشته باشد. بنابراین به نظر می رسد تنبیه خارج از قالب های تعریف شده نه تنها سبب اصلاح رفتارهای نامطلوب دانش آموزان نمی شود بلکه می تواند تاثیرات مخرب و گاه غیر قابل جبران، بر جسم و جان آنان بگذارد.

لزوم سلامت روان معلمان

مدارس به عنوان محلی برای آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان آینده ساز کشور، باید دارای استانداردهای لازم باشند چرا که هرگونه قصور در آموزش و تربیت دانش آموزان، می تواند عواقب جبران ناپذیر فردی و جمعی به دنبال داشته باشد.

در این میان معلمانی که به طور روزانه با دانش آموزان در ارتباطند و می توانند به لحاظ روانی و تربیتی تاثیرات مثبت یا منفی روی آنان بگذارند، ممکن است مانند هر فرد دیگری، با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و جسمانی دست و پنجه نرم کنند و همین تنگناها موجب مشکلات روحی آنان شود.

بنابراین توجه به سلامت روان معلمان پیش از استخدام و همچنین در حین کار، ضروری به نظر می رسد. علاوه بر این ها افزایش حمایت های مالی و اجتماعی از معلمان و کارکنان مدارس ممکن است برای بهبود سلامت و کیفیت کارکرد آنان راهکار مناسبی باشد و بتواند از رفتار های نامطلوب و تنبیهات خشن برخی از آنان در برخورد با دانش آموزان، به نحو موثر پیشگیری کند.