خبرگزاری تسنیم، کارگروه بررسی‌های ویژه؛ پرونده «معجزه آبخیزداری» ــ بخش اول

سیل اوایل امسال و آسیب­‌ها و خسارت­های فراوان آن به استان­های متعدد کشور از جمله گلستان، مازندران، خوزستان، فارس، ایلام و لرستان که به‌اذعان مسئولان به بیش از 30هزار میلیارد تومان می­‌رسید کافی بود که اذهان مردم و نخبگان به مفهوم «آبخیزداری» متوجه شود، حتی رهبر فرزانه انقلاب نیز در اوایل سال در جلسه ویژه اقدامات و امدادرسانی به استان­های کشور بر انجام اقدامات جامع و پیشگیرانه برای مدیریت سیلاب از جمله «آبخیزداری» تأکید فرمودند. اما آبخیزداری چیست؟

آبخیزداری در معنای امروزی که تعبیر به مدیریت جامع حوزه آبخیز می­‌شود، این چنین معنا شده است: «فرآیند شناخت، برنامه­‌ریزی، سیاستگذاری و تنظیم اقدامات در ارتباط با حفظ و احیای منابع پایه و بهره­‌برداری معقول از منابع طبیعی در یک حوزه آبخیز بدون اثرات زیانبار در محیط طبیعی».

سابقه آبخیزداری در کشور به قبل از انقلاب برمی­‌گردد؛ در سال 1351 دفتر حفاظت خاک و آبخیزداری در سازمان جنگل­ها و مراتع کشور تأسیس شد و در سال 1351 ایجاد شورای عالی آبخیزداری به‌تصویب هیئت وزیران رسید و نخستین شبکه پخش سیلاب در همان سال در ایستگاه تحقیقات مراتع نودهک قزوین ساخته شد.

اما این رویکرد مهم و راهبردی به منابع آب، بعد از انقلاب به‌شدت تقویت شد؛ چنان‌که اوج شکوفایی آبخیزداری در کشور را می­‌توان دهه هفتاد دانست. در این دهه، با ارتقای تشکیلات آبخیزداری کشور از سطح یک دفتر به معاونت در وزارت جهاد سازندگی و با کوشش و تلاش­های خستگی­‌ناپذیر جهادگران، فعالیت­های آبخیزداری در کشور رشد چشمگیری یافت. ولی متأسفانه این فعالیت­ها بعد از ادغام وزارت جهاد سازندگی با وزارت کشاورزی و انحلال معاونت آبخیزداری رو به افول نهاد. در حال حاضر به‌لحاظ ساختاری و تشکیلاتی، «سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری کشور» که از سازمان­های زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی است، مسئول انجام عملیات آبخیزداری در سطح کشور است.

آبخیزداری دارای فواید و آثار متعددی است که از جمله آن می­‌توان به جلوگیری از وقوع سیلاب­های ویران­گر، جلوگیری از فرسایش خاک، بهبود کیفیت آب و جلوگیری از آلودگی آن، تغذیه سفره­‌های زیرزمینی، جلوگیری از فرونشست زمین، حفظ و تقویت پوشش گیاهی، احیای جنگل­ها و مراتع، افزایش محصولات کشاورزی و رونق تولید داخلی، مقابله با گردوغبار و بیابان‌زدایی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان، اشتغال­زایی و غیره اشاره کرد.

در این باره مقام معظم رهبری می­فرماید: «یکی از کارهای مهمّ لازم... مسئله‌ی آبخیزداری است. اگر چنانچه آبخیزداری را دستگاه‌های مربوط جدّی بگیرند و اهمّیّت بدهند ــ چه آنچه مربوط به وزارت کشاورزی است، چه آنچه مربوط به وزارت نیرو است ــ هم جلوِ سیلاب­های بی‌مورد گرفته می­‌شود، هم جلوِ ریزگردها گرفته می‌­شود و هم بقیّه‌ فواید گیاهان و درخت بر آن مترتّب می­‌شود».

 این فواید و کارکردها و نیز تأثیرات مثبت تمدنی آن در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی باعث شده، کارشناسان و متخصصان از «آبخیزداری» به‌عنوان علم «کشورداری و مملکت‌داری» یاد کنند.  متأسفانه علی‌رغم این اهمیت، توجه جدی به آبخیزداری در کشور صورت نگرفته است و به‌طور شایسته به این موضوع مهم به‌خصوص در رسانه­‌ها پرداخته نشده است، از این رو ضرورت اقتضا داشت به‌صورت پرونده‌ای مستقل و ویژه با عنوان «معجزه آبخیزداری» در خبرگزاری تسنیم به موضوع آبخیزداری توجه شود.

امید است بتوان در این پرونده با تبیین ابعاد و زوایای آشکار و پنهان آبخیزداری در عرصه­‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و تحلیل نقش آبخیزداری در تشکیل تمدن نوین اسلامی، گامی بلند در تحقق منویات رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی برداشته شود. مسلماً پرداختن به زوایای آشکار و پنهان آبخیزداری می­‌تواند تأثیر بسزایی در رشد و پیشرفت کشور و رفع فقر و محرومیت و تحقق عدالت اجتماعی در دومین طلیعه چهل‌سالگی انقلاب اسلامی و تشکیل تمدن نوین اسلامی داشته باشد.

انتهای پیام/+