گروه غرب از نگاه غرب خبرگزاری فارس: پنجاه سال پس از پا گذاشتن نخستین فضانوردان روی ماه، جنگ های فضایی از قالب فانتزی های هالیوودی درآمده و به تهدیدی در حال ظهور تبدیل شده اند. قدرت های بزرگ ناراضی از داشتن زرادخانه ای از سلاح های اتمی که برای چندین بار زدودن حیات از روی زمین کفایت می کند، به سرعت در حال نظامی کردن فضا هستند. با توجه به اتکای روزافزون جهان به دارایی های مستقر در فضا، خطر نظامی شدن فضا را باید بسیار جدی گرفت.
همانطور که در مسابقه فضایی دوران جنگ سرد بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی شاهد بودیم، مسابقه فضایی جدید نیز واجد یک بعد نمادین مهم است و با توجه به نقش تجهیزات ماه نشین در تثبیت سلطه آمریکا در فضا، ماه یک نقطه شروع طبیعی برای بسیاری از کشورهایی محسوب می شود که هم اکنون به دنبال یافتن جای پایی برای خود بر روی این کره هستند.
در ماه ژانویه چین به اولین کشوری تبدیل شد که یک سفینه فضایی روباتیک بدون سرنشین را در نیمه پنهان ماه فرود آورد. هند – که در سال 2014 و سه سال بعد از تلاش ناکام چین برای ترک مدار زمین به نخستین کشور آسیایی تبدیل شده بود که توانسته بود به مریخ دست پیدا کند – در نظر دارد تا 22 جولای و یک هفته بعد از آنکه اولین پرتاب برنامه ریزی شده اش در آخرین دقیقه به دلیل نشت سوخت هلیوم لغو گردید، یک ماموریت بدون سرنشین را  به سمت قطب جنوب بکر ماه پرتاب کند. ژاپن و حتی کشورهای کوچک تری چون کره جنوبی و اسرائیل نیز در حال  دنبال کردن ماموریت های فرود بر ماه هستند.
اما ایالات متحده به سادگی جایگاه خود را واگذار نخواهد کرد. دولت دونالد ترامپ قول داده است که «ظرف پنج سال آینده فضانوردان آمریکایی را به ماه بازخواهد گرداند.» همانطور که مایک پنس معاون رئیس جمهور آمریکا خاطر نشان کرده «درست همانطور که ایالات متحده اولین کشوری بود که در قرن بیستم توانست به ماه برسد، نخستین کشوری خواهد بود که در قرن بیست و یکم فضانوردان را به ماه بازخواهد گرداند.»
هدف از این شدت گرفتن مسابقه فضایی فقط کسب حقوقی برای فخر فروشی و مباهات کردن نیست؛ این کشورها در حال نیل به پیشرفت هایی سریع در زمینه توسعه توانایی های نظامی فضایی خود نیز هستند. برخی از این توانایی ها نظیر سیستم هایی که می توانند موشک های بالستیک شلیک شده را ساقط کنند دفاعی هستند. اما برخی دیگر مثل فناوری های تسلیحاتی ضد ماهواره که می توانند دارایی های فضایی را هدف قرار دهند تهاجمی اند.
توانایی  بهره مند شدن از مزایای چنین سیستم هایی و در عین حال  ممانعت از برخوردار شدن کشورهای رقیب از آنها، در حال تبدیل شدن به  امری محوری در راهبردهای نظامی است. به همین دلیل است که ترامپ به وزارت دفاع آمریکا دستور ایجاد «نیروی فضایی» را داده، یک شاخه نظامی مستقل که  وظیفه آن انجام ماموریت ها و عملیات های مرتبط با فضا خواهد بود.
آمریکا امیدوار است که چنین نیرویی بتواند از «حاشیه امن سلطه» این کشور در فضا حفاظت کند. پیش از آنکه پاتریک شاناهان ماه گذشته از مقام وزارت دفاع استعفا دهد، با توجه به کارآزموده شدن قدرت های نوظهورتر در نظامی کردن فناوری های فضایی تجاری، از جمله فناوری هایی که ابتدا به عنوان بخشی از پروژه های حیثیتی غیرنظامی توسعه یافته بودند، گفته بود که این حاشیه «به سرعت در حال کوچک شدن است». شاخص ترین این قدرت ها روسیه و چین هستند.
چین که یک نیروی فضایی مستقل را در سال 2016 ایجاد کرده، کسب رهبری جهانی در فضا را هدف خود قرار داده است. هم چین و هم روسیه قابلیت های فضایی تهاجمی را به شکل ماهواره های «آزمایشی» به نمایش گذاشته اند که به طور بالقوه می توانند به عملیات های نظامی یاری برسانند. بر اساس یک گزارش نیروی هوایی آمریکا، هدف این کشورها از قرار دادن قابلیت های تهاجمی در مدار، به گروگان گرفتن دارایی های فضایی آمریکا در صورت وقوع کشمکش است.
این وضعیت نشان دهنده آسیب پذیری بسیار شدید این دارایی هاست که تنها متعلق به آمریکا نیستند. زیرساخت فضایی موجود دست کم شامل 1880 ماهواره است که 45 کشور مالکیت یا اداره آنها را در اختیار دارند. این دارایی ها طیف گسترده ای از فعالیت ها را پشتیبانی می کنند، از جمله ارتباطات راه دور، ناوبری، تایید تعاملات مالی، برقراری ارتباطات، حسگری از راه دور و پیش بینی وضع آب و هوا. از یک منظر امنیتی این ماهواره ها برای مثال روند کسب اطلاعات، نظارت، هشدار زودهنگام، تایید کنترل سلاح و هدایت موشک ها را تسهیل می کنند.
 یک بازیگر کلیدی تر در این مسابقه فضایی فزاینده وجود دارد: هند. در ماه مارس این کشور از یک  رهگیر کننده موشک های بالستیک برای نابود کردن یکی از ماهواره های خودش استفاده کرد که با سرعتی نزدیک به 30 هزار کیلومتر در ساعت در مدار حرکت می کرد. به این ترتیب هند به چهارمین – بعد از آمریکا، روسیه و چین-  کشوری تبدیل شد که می تواند به یک شِئ در فضا شلیک کند. در این آزمایش برخی از همان فناوری هایی مورد استفاده قرار گرفت که آمریکا برای ساقط کردن یک موشک بالستیک بین قاره ای در آزمایشی که تنها دو روز پیش از آن انجام داده بود از آنها بهره برده بود.
برخلاف نمایش سال 2007 چین از فناوری های تسلیحاتی ضد ماهواره خود – که بیش از سه هزار تکه آوار را در مدار برجای گذاشت-  آزمایش هند موجب برانگیخته شدن هیچ انتقادی در سطح بین المللی نشد، عمدتا به این دلیل که این آزمایش با نیت کاستن از شدت توانایی های جنگ فضایی چین انجام می شد. در واقع رئیس فرماندهی راهبردی آمریکا ژنرال جان ای. هایتن  از آزمایش هند دفاع کرد و گفت: «هندی ها نگران تهدیداتی هستند که از فضا متوجه کشور آنهاست و بنابراین احساس می کنند که باید از قابلیتی برای دفاع از خودشان در برابر تهدیدات فضایی برخوردار باشند.»
این سخنان شباهت بسیار زیادی به همان توجیهاتی دارد که برای احداث زرادخانه های اتمی کلان مورد استفاده قرارگرفته و ما می دانیم که این منطق سر از کجا در می آورد. کشورها به عنوان یک بازدارنده اتمی همچنان به کار روزآمد کردن قابلیت های فضایی تهاجمی خود ادامه می دهند تا وقتی که «نابودی حتمی دو جانبه» به بهترین امید آنها برای دفاع از خودشان و دارایی هایشان تبدیل شود.
پیش از وقوع چنین اتفاقی باید برای تقویت هنجارها و قوانین بین المللی تمهیدی اندیشیده شود. «پیمان فضای خارجی» سال 1967  استقرار تسلیحات کشتار جمعی را در فضا ممنوع می کند، اما به دیگر انواع تسلیحات یا آزمایش های فناوری های تسلیحاتی ضد ماهواره اشاره ای ندارد. برای غیرقانونی شدن تمام اشکال استفاده از قوه قهریه در فضا به پیمان جدیدی نیاز است که عواقب  تخطی از مفاد آن به وضوح توصیف شود و به شکل قابل اتکایی به اجرا درآید. به همین ترتیب باید هنجارهایی را برای رفتارهای مسئولانه در فضا بنا گذاشت که هدف آنها ممانعت از انجام آزمایش تسلیحات ضد ماهواره و دیگر اقداماتی باشد که دارایی های فضایی را به مخاطره می اندازند.
بر روی زمین به آسانی می توان درگیر رقابت ها و کشمکش های راهبردی تشدید شونده شد. وضع مقرراتی مثل آزادی ناوبری زمان جنگ در مکان هایی چون خلیج فارس و دریای جنوب چین (که در آن چین همچنان به طور یکجانبه در حال  تغییر دادن وضعیت موجود اقلیمی است)  اهمیتی حیاتی دارد. اما ضرورت ضمانت آزادی ناوبری در فضا برای صلح و امنیت جهانی نیز به هیچ وجه دست کمی از آن ندارد.
نویسنده: براهما چلانی
منبع: yon.ir/9kDLK

انتهای پیام.