لایحه‌ای که بین مجلس و شورای‌نگهبان دست‌به‌دست می‌شود
محیط‌بانان همچنان در نزدیکی میله‌های زندان!
مسعود طاهری- محیط‌بان کسی است که سرما و گرما برایش تفاوتی ندارد و وقتی پای حفاظت از جانوران، دشت‌ها و جنگل‌ها در میان باشد، تفنگ در دست می‌گیرد و رهسپار عمق تاریکی‌ها می‌شود در حالی که همچنان دلهره و ترس ناشی از درگیری با شکارچیان غیرقانونی را دارد؛ شکارچیانی که اسمشان غیرقانونی است، درگیر شدن با آنها نیز غیرقانونی است! ده‌ها سال از زمانی که نخستین احکام قانونی در زمینه شکار در ایران به تصویب رسید، گذشته است اما گذران تمام این دوران نیز باعث نشده تا قوانینی مناسب فعالیت محیط‌بانان تصویب شود! محیط‌بانان بیمه درست و حسابی ندارند، محیط‌بانان ملزم به خدمت 30 ساله هستند، همچنان محیط‌بانان درآمد پایین و ساعت کاری بالایی دارند. آخرین امیدها برای تغییر شرایط محیط‌بانان لایحه حمایت از محیط‌بانان بود که توسط مجلس به تصویب رسید اما توسط شورای‌نگهبان رد شد.
91 سال گذشت
نخستین احکام قانونی در زمینه شکار در تاریخ ۱۸ اردیبهشت‌ماه سال۱۳۰۷ تدوین و تصویب شده است و در ۱۴ اسفندماه سال۱۳۳۵ مقررات مستقل و جامعی در زمینه حفاظت از حیات‌وحش به تصویب مجلس وقت رسید و کانون شکار و صید تشکیل شد که اعضای آن را تعدادی از افراد علاقه‌مند به شکار و صید تشکیل می‌دادند که به منظور اجرای قوانین تدوین شده؛ وزیر کشور و رئیس ستاد ارتش وقت نیز به عضویت این کانون در آمدند. در تاریخ ۱۶ خردادماه سال۱۳۴۶ سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، جایگزین کانون شکار شد و این سازمان به صورت رسمی به عنوان یک دستگاه مستقل دولتی فعالیت خود را با آموزش شکاربانان در سطح کشور آغاز و مناطق را نیز به عنوان پارک‌وحش مورد حفاظت قرار داد. در سال ۱۳۵۰ با مطرح شدن مسائل زیست‌محیطی در سطح جهان، این سازمان با تغییر عنوان به نام سازمان حفاظت محیط‌زیست، عهده‌دار مسائل محیط‌زیست کشور شد و همکاری خود را با سازمان‌های بین‌المللی ادامه داد. سازمان حفاظت محیط‌زیست طبق استانداردهای بین‌المللی مناطقی را تحت عنوان مناطق چهارگانه مورد حفاظت قرارداده که هر یک از مناطق دارای شرایط و مقررات خاص است.
مهم‌ترین مشکلات محیط‌بانان
از جمله مهم‌ترین مشکلات محیط‌بانان می‌توان به سخت و زیان‌آور بودن این شغل اشاره کرد به‌طوری که هر محیط‌بان در ماه بین هشت تا ١٨ روز را در مناطق حفاظت شده در مأموریت به سر می‌برند. همچنین محیط‌بانان در بسیاری مواقع هنگام رویارویی با شکارچیان غیرمجاز، با خطر درگیری، زخمی‌شدن و مرگ مواجه هستند و متأسفانه به دلیل خلأ‌های قانونی اگر در درگیری با شکارچیان غیرمجازی که به روی آنها اسلحه بکشند، اقدام به شلیک کرده و شکارچی کشته شود به جرم قتل زندانی می‌شوند و ممکن است حتی اعدام شوند. به گفته بسیاری از محیط‌بانان با توجه به شرایط سختی کار، شرایط اقلیمی و وضعیت نامناسب زندگی محیط‌بان نمی‌تواند بیشتر از 15 سال کار کند و بازنشستگی 30 ساله برای محیط‌بانان طولانی است. متأسفانه محیط‌بانی درآمد پایینی دارد و توجهی به این شغل سخت نمی‌شود. به گفته محیط‌بانان، از دیگر سختی‌های این شغل می‌توان به مسائل مربوط به شیفت‌کاری اشاره کرد به‌طوری که این شغل نسبت به سایر پست‌های سازمان‌های دولتی، ساعت کاری زیادی دارد بنابراین موجب خستگی محیط‌بان می‌شود. سال‌های طولانی‌ای است که سازمان حفاظت از محیط‌زیست از کمبود نیروی انسانی رنج می‌برد و در این میان تنها محیط‌بانان باید با انجام ساعات طولانی کار، جور استخدام نشدن نیروهای جدید را به دوش بکشند به‌طوری که یک محیط‌بان 18 روز در ماه کار می‌کند و 12 روز استراحت دارد اما در مدت زمان مأموریت، سه شبانه‌روز در کوه و به دور از خانواده و با کمترین امکانات زندگی کردن، کار سخت و دشواری است.
لایحه‌ای که دوسال در مجلس خاک خورد!
تیرماه سال‌جاری، لایحه چهار ماده‌ای دولت برای حمایت از محیط‌بانان بعد از دو سال معطلی در مجلس بالاخره برای بررسی به صحن علنی رسید و تصویب شد. براساس این لایحه محیط‌بانان مشمول قانون به‌کارگیری سلاح می‌شوند همچنین سازمان حفاظت محیط‌زیست موظف شده است که نسبت به بیمه محیط‌بانان و خانواده آنان اقدام کند. قرار شده که پرونده‌های محیط‌بانان در بخش‌های مستقلی در دادسراهای عمومی و نظامی بررسی شود همچنین همیاران محیط‌زیست که در جریان عملیات و مأموریت‌ها دچار حادثه می‌شوند، مورد حمایت مالی و بیمه‌ای قرار خواهند گرفت.
ماده‌ای که از لایحه حمایت از محیط‌بانان جا ماند!
اما یکی از مهم‌ترین ماده‌هایی که از لایحه حمایت از محیط‌بانان جا ماند، موضوع «چند برابر شدن ضریب شغل و شاغل در احکام کارگزینی محیط‌بانان» بود که می‌توانست در افزایش حقوق نیرو‌ها تأثیرگذار باشد در لایحه ابتدایی هوای پاک وجود داشت اما حذف شد و قول داده شد تا در نهایت هیچ خبری از بهبود وضعیت معیشتی محیط‌بانان در قانون حمایت از محیط‌بانان نباشد و تنها به بیمه محیط‌بانان بعد از فوت، ابتلا به بیماری صعب‌العلاج، نقص عضو، از کار افتادگی و حوادث پرداخته شود که این مصداقی است از نوشدارو بعد از مرگ سهراب. همچنین متأسفانه در لایحه حمایت از محیط‌بانان به «تبدیل وضعیت محیط‌بانان قراردادی» اشاره نشده است و مشخص نشده برای محیط‌بانانی که بیش از ١٠ سال در پاسگاه‌های محیط‌بانی دورافتاده و مناطق کوهستانی و کویری صعب‌العبور خدمت می‌کنند، قرار است چه اتفاقی بیفتد؟
دو ایراد شورای‌نگهبان به لایحه حمایت از محیط‌بانان
طبق قانون تمام لوایحی که توسط مجلس قرار است به قانون تبدیل شود باید از کانال شورای‌نگهبان بگذرد. لایحه حمایت از محیط‌بانان نیز بعد از تصویب توسط مجلس به شورای‌نگهبان فرستاده شد اما شورای‌نگهبان با دو ایراد از تأیید این لایحه خودداری کرد. اول اینکه قانون به‌کارگیری سلاح علاوه بر صدور مجوز استفاده از سلاح در مواقع ضروری، به جزئیات نحوه به‌کارگیری سلاح در ارتباط با افراد خاطی اشاره کرده است. همچنین در این قانون تأکید شده که اگر مأمور حین عملیات، ضوابط قانون به‌کارگیری سلاح را رعایت کند در مورد بروز صدمات احتمالی برای متخلف، مسؤولیت کیفری نخواهد داشت. شورای‌نگهبان درخواست کرده که این موضوع شفاف شود که آیا مدنظر قانون‌گذار این است که این موارد از قانون به‌کارگیری سلاح برای مأموران محیط‌زیست پوشش داده شود یا نه؟ و آیا مأموران محیط‌زیست هم از مسؤولیت مربوط به جرح و قتل حین عملیات مصون خواهند بود؟ و دوم این که شورای‌نگهبان اعلام کرده در لایحه به بار مالی این موضوع اشاره نشده و به نحوه تأمین آن از سوی دولت تصریح نشده است که همین مورد هم مغایر با اصل۷۵ قانون اساسی است. همچنین شورای‌نگهبان مطرح کرده که برای اصطلاحات همیار محیط‌زیست یا داوطلب مردمی تعریف قانونی وجود ندارد. بعد از ایراد شورای‌نگهبان، این لایحه به مجلس برگردانده می‌شود و رئیس مجلس دستور بررسی مجدد آن را در کمیسیون قضائی و حقوقی می‌دهد پس از رفع ایرادات و ابهامات، خارج از نوبت در صحن علنی مجلس بررسی و بلافاصله برای اظهارنظر نهایی به شورای‌نگهبان ارسال می‌شود.
گفتنی است؛ با شرایط موجود و پاسکاری لایحه حفاظت ار محیط‌بانان بین مجلس و شورای‌نگهبان همچنان این قشر زحمتکش در خطر افتادن به زندان به سر می‌برند و امیدوارند تا بررسی مجدد این لایحه توسط مجلس و شورای‌نگهبان این بار با تأخیر طولانی مواجه نشود.
∎
نظر شما